Согтуучууд эмнэлгийн ажилтнуудыг зодож, өвчтөнүүдэд дарамт учруулж байна

Эмнэлгүүдийн хүлээн авах тасаг хөл толгой нь олдохгүй хөглөрсөн, өвчтэй хүмүүс нь өвчигнөсөн согтуучуудын хараалын үгэнд булагдсан, шээс шивтэр ханхалсан, ариун цэврийн наад захын шаардлага хангахгүй болоод удаж байна. Энэ нь эмнэлгийн байгууллагынхны буруу биш. Харин асуудлаа бүрэн гүйцэд судлаагүй, хууль хэрэгжих нөхцөл бололцоогоо бүрэн хангаагүй, бэлтгэлийг базаагаагүй байж амьдралаас хол тасархай хууль дүрэм гаргаж, түүнийгээ хүчээр мөрдүүлэх гэдгийн бодит жишээ юм.

Өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сарын 21-нд Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжин “Согтууруулах удаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн этгээдийг албадан эрүүлжүүлэх тухай” хуульд өөрчлөлт оруулсантай холбогдуулан эрүүлжүүлэх байрыг албадан саатуулах байрны зориулалтаар өөрчлөн зохион байгуулж, согтууруулах ундаа хэрэглэсэн этгээдэд хордлого тайлах, эрүүлжүүлэх, эмнэлгийн анхан шатны үйлчилгээг үзүүлэх тухай журам баталсан нь ийнхүү эмнэлгийн хүлээх авах тасгийг эрүүлжүүлэх байр болгон хувиргаж, эмч өвчтөнүүдийг хүнд байдалд оруулаад байгаа юм. Энэ талаар бид газар дээрээс нь сурвалжилж, эмнэлгийн орчинтой танилцахаар ХУД-ийн “Эрүүл мэндийн нэгдэл”-ийг зорьсон юм. Тус эмнэлгийн хүлээн авахын хаалгаар ороход тасгийн хажуугийн мухар коридорт эмнэлгийн төмөр орон дээр тоос шороо, шээсэндээ холилдож шивтэр сэнгэнүүлсэн ухаангүй согтуу нэгэн хэвтэж байв. Тухайн иргэн хүргэгдэж ирэхдээ агсамнан хаалганы бариул эвдэлсэн байлаа. Удалгүй 22:00 цагийн хавьцаа цагдаагийн ажилтан өрөөсөн гутлаа сугавчилсан сотгуу иргэнийг оруулж ирлээ. Өнөөх нь гуйвж дайвсаар ухаангүй хэвтэх согтуугийн дэргэд унаад өгөв. Шөнө дундын алдад өнөөх хүмүүс сэргэж буй бололтой элдэв юм нэхэж, орилж хашгичаад эхлэх аж. Энэ орой тус эмнэлэгт гурван хүн хүргэгдэж ирсэн нь хамгийн бага тоо гэнэ. Ер нь өдөр бүр иймэрхүү дүр зураг үргэлжилнэ.

Эрүүлжүүлэгдэхээр хүргэгдэж ирсэн хүмүүсийн хажуугаар хүлээн авах тасгийн жинхэнэ үйлчлүүлэгчид буюу бие нь муудсан, эмнэлгийн тусламж авах шаардлагатай иргэд олноор ирнэ. Гэвч дэргэд нь ухаангүй шахам хүн амь тэмцэн хэвтэж байхад архины хордлого тайлуулан хэвтэж буй иргэн өвчтөнг үл анзааран чанга, чанга орилон элдэв хараалаа урсгах нь өвчтөн хийгээд тэдний ар гэрийнхэн, эмч, эмнэлгийн ажилтнуудад хүнд дарамт болж байгаа нь илт.  

Энэ талаар “Эрүү мэндийн нэгдэл”-ийн  хүлээн авахын асрагч З.Нарантуяа “Согтуу хөлчүү, гудманд ухаангүй хэвтэж буй орон гэртэй, гэргүй иргэдийг эмнэлгийн байгууллагад хүлээлгэн өгдөг болсоор удаж байна. Эдгээр хүмүүсийн шээс баас нь дийлдэхгүй, өрөөнд нэлийтэл нь шээчихнэ, архи нь жаахан гараад ухаан орохоороо эмч сувилагчгүй элдвээр доромжлон агсан тавина. Бүр зодно. Би хоёр ч хүнд зодуулсан. Хүлээлгийн өрөөний коридорт зогсож байхад заамдаж аваад буланд шахсан. Энэ мэтчилэн өчнөөн юм болно. Эмнэлгийн байгууллагад ихэвчлэн эмэгтэй хүн ажилладаг. Биеэ хамгаалах чадваргүй” гэж ярьсан юм. Түүнчлэн согтуу хөлчүү хүмүүс сэргэж эхлэхээрээ эмнэлгийн коридороор дураараа сэлгүүцнэ. Булан тохойд очоод л шээчихнэ. Уг нь эмнэлгийн байгууллага шүү дээ. Үүнийг нь цэвэрлэх гэж үүрийн дөрөв цаг хүртэл ажилладаг гэлээ.  

Харин ХУД-ийн Цагдаагийн II хэлтсийн ЗЗХАА ахмад Л.Болд ярихдаа “Өнгөрсөн 2013 онд согтууруулах ундаа хэрэглэсэн иргэдийг албадан эрүүлжүүлэх хуулинд өөрчлөлт орсноор сотгууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэж гудамжинд ухаан мэдрэлээ алдан унасан, биеэ авч явах чадвараа алдсан хүмүүсийг эмнэлгийн байгууллага хүлээн авч эрүүлжүүлэх буюу хордлого тайлах үйлчилгээ үзүүлдэг болсон. ХУД-ийн нэгдсэн эмнэлэг дээр хоёр ортой тусгай өрөө гаргасан байгаа. Ингэснээр манай байгууллага нь зөрчил гаргасан буюу гэр орон, албан байгууллагад агсамнаж танхайрсан, согтуугаар жолоо барьсан иргэдийг эрүүлжүүлэх бус саатуулах үйл ажиллагаа явуулж байгаа” гэв. Гэр орондоо архидан согтуурсан иргэд архины хордлоготой байвал дүүргийн эмнэлэг дээр  хордлого тайлуулах үйлчилгээ үзүүлээд буцааж саатуулна гэсэн тайлбарыг өгсөн юм.

Согтуу иргэн танхайран жижүүрийн хамрыг хугалжээ

Өнгөрөгч оны сүүлээр  ХУД-ийн “Эрүүл мэндийн нэгдэл”-ийн хүлээн авах тасагт хүргэгдэж ирсэн согтуу иргэн гарч явахыг завдсан байна. Энэ үед хүлээн авах тасгийн сувилагч н.Отгонтуяа осгож хөлдөхөөс сэргийлэн гаргахгүй гэсэнд өөдөөс нь агсамнан зодож танхайрч байхад нь жижүүр н.Төмөрбаатар урдуур нь орж өнөөх согтуутай ноцолдож байгаад хамраа хугалуулсан байна.

Хүлээн авах тасагт оройдоо эмч, сувилагч, асрагчтайгаа нийлээд гурван эмэгтэй ганц манаач нэмэгдээд түргэн тусламжийн жолооч  шөнийн ээлжинд гардаг гэнэ.

Мөн хүнд гэмтэл учруулж, агсарч согтуурахаас гадна эд хогшил эвдэж, сүйтгэн, хулгайлах зэрэг асуудал байнга шахам гардаг аж. Тухйлбал, эмнэлгийн цахилгаан тасарсан үед ашигладаг хонда моторыг нэг эрүүлжүүлэгдсэн нөхөр тэврээд гарч байхад нь тус эмнэлгийн түргэний жолооч харж, манаачийн хамт араас нь хөөж эд зүйлээ олж авчээ.

ХЖХ тасгийн дарга цагдаагийн хошууч Г.Ганхуяг “Архидан согтуурсан иргэдийг эмнэлэг болон яаралтай түргэн тусламжийн 103-тай хамтран хордлого тайлан эрүүлжүүлж байгаа. Согтуучууд эмнэлэг дээр очоод ухаан орохоороо эмч ажилчдад хүндрэл учруулдаг. Тэгээд буцаад л цагдаа дууддаг. Эмнэлэг хүлээж авах нь ховор” гэж ярьсан бол ХУД-ийн Яаралтай түргэн тусламжийн эрчимт эмчилгээний эмч Б.Намуунбайгаль “Хавсарсан өвчтэй архины гүн хордлоготой хүнийг шууд хүлээн аваад яаралтай эмнэлгийн тусламжийг үзүүлдэг. Гэтэл хүргэгдэж ирж буй хүмүүсийн ихэнх нь хордлогоггүй, гудамныхан, шоучид байдаг. Цагдаа нар авчирч өгчихөөд яваад өгнө. Түүнчлэн хор тайлах эмчилгээ явуулах үед эмч сувилагч нарыг доромжилно, танхайрна. Эмнэлгийн эд хогшил аппарат авч шиднэ. Хажуугаар нь хүлээн авах тасагт өндөр настай даралттай иргэд их ирнэ. Өвчтөнүүд дэргэд нь согтуу хөлчүү хүн орилоод байхаар юун эмчилгээ авах байтугай улам дорддог. Түүнчлэн ажилчдын дийлэнх нь  эмэгтэй. Ганц манаач нь тэр бүр дийлэхгүй.  Гарч явах гэж дайрна. Хэрвээ энэ хүн гарч яваад осгох, биед нь гэмтэл учирвал жижүүрлэж байсан эмч хариуцлага хүлээнэ гээд хуулиндаа тусгасан байдаг. Бид согтуу хүнийг дагаад ажлын байраа хаяад явна гэдэг байж боломгүй. Олон өвчтэй, зовлонтой хүн хүлээн авах тасгаар үйлчлүүлдэг” гэж учирласан юм.

Эмнэлгүүдийн хүлээн авахыг эрүүлжүүлэх болгосон амьдралд нийцгүй хуулийн ая зан бодит байдал дээр нэг иймэрхүү.

ХУД-ийн “Эрүүл мэндийн нэгдэл”-ийн хувьд оройн 19:00 цагаас эхлэн архидан согтуурсан иргэд хүргэгдэж ирдэг бөгөөд өглөө 6:00 цаг гээд гардаг байна. Сардаа 60-аас дээш хүн ирнэ. Баярын өдрүүдэд осгосон, биеэ авч явах чадваргүй иргэд хүргэгдэж ирэх нь эрс нэмэгддэг гэж байлаа. Өнгөрөгч баярыг тохиолдуулсан амралтаар өдөрт 20 гаруй хүн хүргэгдэж иржээ.

Гэтэл ЦЕГ-ын ХМТ-ийн ажилтан Цагдаагийн ахмад Ё.Лхагвасүрэнгийн өгсөн мэдээллээр өнгөрсөн оны  аравдугаар сарын байдлаар архидан согтуурсан дуудлагаар 54 мянга 630 хүнийг цагдаагийн байгууллага саатуулжээ. Үүнээс 1.6 хувь буюу 554 хүнийг эмнэлэгт хүлээлгэж өгсөн бөгөөд үлдсэн 8.4 хувийг цагдаагийн байгууллага өөрсдөө саатуулсан байна. Тэгэхээр сард дунджаар 5000  хүн саатуулахад ердөө 50 хүнийг эмнэлэгт хүлээлгэж өгсөн дүн гарсан байх юм. Ийнхүү албаны тоон мэдээлэл нь ч бодит байдалтайгаа зөрчилдөх аж.

Угтаа манайх шиг эрүүлжүүлэхтэй улс дэлхийд тун цөөн, бараг байдаггүй аж. Гэмт хэрэг, элдэв зөрчил гаргаагүй иргэнийг албан хүчээр нэг газарт бөөндөж хорих нь хүний эрхэнд халдаж буй явдал гэж үздэг. Дээр нь хуучин эрүүлжүүлэхүүдийн нөхцөл байдал үнэхээр муу, хир даариндаа баригдсан бүтээлэг өгөөд л хүйтэн өрөөнд шалдан хонуулдаг гэсэн шүүмжлэл багагүй өрнөдөг байсан. Тиймээс манай улс хөгжингүй орнуудын жишгийг дагаж дээрх шийдвэрийг гаргасан. Гэвч энэ нь манай нөхцөл байдалд нэг л таарахгүй бололтой. Тэгээд ч  “Нүглийн нүдийг гурилаар хуурна” гэгчээр судалгаа, туршлагагүйгээр журам батлаад хэдэн эмч сувилагчаа “саваа модоор арслан хариул” гэх мэт аюулгүй байдал, хамгаалалт огтоос үгүйгээр өөрсдөө учраа ол гээд хаядаг улс манайхаас өөр байдаг болов уу. Эрүүл хүнээс айдаг болсон үед согтуучуудыг дийлэнх нь эмэгтэйчүүд ажилладаг газар орхиод явах нь сайн хуулийн хэрэгжилт мөн гэж үү. Ядаж л өрөө тасалгааг нь тусгай хяналт хамгаалалттай болгоод эмч ажилчдын аюулгүй байдал, ажиллах нөхцлийг сайтар хангаж өгөх хэрэгтэй шүү дээ гэх бодол ганцхан эмнэлгээр ороход л өөрийнх эрхгүй төрж байлаа. Иймэрхүү байдал бусад бүх эмнэлэгт ч давтагддаг гэвэл согтуучуудын эмч, эмнэлгийн ажилтан, эрүүл мэндийн байгууллага хийгээд өвчтнүүдэд учруулсан балаг өч төчнөөнөөрөө тоологдох бололтой.

Эмч эмнэлгийн ажилтны биед гэмтэл учруулсан иймэрхүү байдал гарсаар атал  холбогдох байгууллагууд нь хуулийнхаа хэрэгжилтийг эргэн хараад арга хэмжээ авах нь нэн тэргүүний ажил байх ёстой баймаар. 

Б.Энхзаяа