Эрхэм зиндаа: Бизнесийн уран барилгач

Монголыг Монгол шиг байлгахын төлөө хичээж зүтгэж, хийж бүтээж яваа хүмүүс бол манай бизнес эрхлэгчид. Улс төрчдийн гэхээсээ илүүтэй  энэ  хүмүүсийн хийж хэрэгжүүлсэн бүхэн нь Монголын нүүр царай болж, ирсэн очсон зочдын нүүр тахалж, нүдийг сэргээж байна. Саяхан Монголд ирээд буцсан Японы  сэтгүүлч “Танай хотыг хараад  Монгол улс эрчимтэй хөгжиж байгаа юм байна гэж анзаарлаа” хэмээн ярьжээ.  Аливаа юмны харагдах тусгал ингэж буусан хэрэг. 

Улаанбаатарын төв талбайгаас холгүй Сентрал тауэр гээд шил толь болсон сайхан барилга бий. Наран талдаа цэцэрлэгт ногоон талбайтай, монголчуудын сайн мэдэх “Эмнэг сургагч”-ийн хүрэл хөшөө, усан оргилуур бүхий  хотынхны зорьж очиж налайж  суух дуртай,  залуу хосуудын болзож уулздаг газар бий. Энэ бүхнийг бүтээгч нь MCS компани. Жишээ болгон нэрлэж байгаа нь Сентрал тауэр болохоос биш MCS хийж бүтээсэн бүхнийг дурдана гэвэл  цаас цаг хоёр чамгүй хэрэгтэй болох байх. 

MCS гэсэн үг  Ж.Оджаргал гэдэг нэртэй ихэрлэж хэлэгддэг. Учир нь энэ компанийг анх үүсгэн байгуулж, тулгын чулууг нь тавьсан хүн бол Жамбалжамцын Оджаргал хэмээх эрхэм билээ. Тэр бүр хэвлэл сонин дээр бичигдээд байдаггүй, цэнхэр дэлгэцээр улс төр ярьж уухилаад байдаггүй, нэг үгээр хэлбэл алдар хүндийн төлөөх амбицгүй нөхөр. Нэрийг нь андахгүй хэрнээ зүсийг нь хараагүй танилууд байдаг. Тэдгээрийн нэг нь Ж.Оджаргал. Хийж бүтээсэн нь түүний илэрхийлэл болдог болохоор ч тэр үү, чимээ аниргүй, нам гүм талдаа. Тэгсэн хэрнээ нэг мэдэхэд Скай резорт мэтийн төгс  төгөлдөр,  алсыг харсан том  бүтээн байгуулалтын ард нь гарчихсан байдаг. Ажиллах, хийж бүтээх  нь  түүний хувьд хобби бөгөөд  өөрийгөө сорих, хамтрагчдаа хөгжүүлэх сайхан боломж гэж хардаг.  Түүний бодлоор аливаа байгууллага үнэт зүйл, баримтлах зарчмаа зөв тодорхойлсон байх хэрэгтэй, энэ нь амжилтын бас нэг хэсэг,  чиг хандлага тов тодорхой байх гол нөхцөл гэнэ.

MCS компани  “Дэлхийн хөгжлийг Монголд” гэсэн  товчхон бөгөөд тодорхой уриа, эрхэм зорилготой.  Тиймдээ ч тус группийнхэн Coca Cola, Tiger-ийг Монголд үйлдвэрлэж, алдарт “Шангрила”-г  Улаанбаатарт сүндэрлүүлж,  ММС  /Mongolian mining Corporation/  компани нь олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр гарч,  Монгол бренд “Могул”-ыг эх  орондоо угсарч байна. Тус компанийн байгуулсан Орчлон сургууль  “Бид дэлхийн иргэнийг хүмүүжүүлнэ” гэсэн эрхэм зорилготой. Тэр дэлхийн хөгжлийн эн дайтай барьцаж ажилладаг. Түүний мөрөөдлийн нэг хэсэг нь дэлхийн зах зээлд гарч үндэстэн дамнасан үйл ажиллагаа явуулах.

Үндэсний хөрөнгө оруулагчидтай хамтран байгуулсан уул уурхайн ММС компани нь Хонгконгийн хөрөнгийн бирж дээрээс 900 сая ам.долларын хөрөнгө босгоход энд байгаа монголчууд хундага тулгаж байсан гэдэг. Үнэхээр үндэсний компани олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр гарсан анхны бас одоогоор цорын ганц тохиолдол энэ байсан бөгөөд энэ нь олимпийн дэвжээнээс алтан медаль хүртэхтэй утга нэг үйл явдал байсан юм. Энэ бол мэдээж бизнесмэн хүний мөрөөдөл билээ.  Тэрбээр нэгэнтээ “Хүн орчлонд ирэхдээ нүцгэн ирдэг”-ийг дурдсан  нь бий. Хэний ч мэдэх энэ үгээр тэр олон зүйлийг дахин сануулсан мэт.  Нүцгэн ирсэн биеэ эрдэм боловсрол, мэдлэг мэргэжлээр “хувцаслах”-ын чухлыг хэлж, хүн бүрд боломжийн ижил гараа байдаг, бүтээсэн баялаг бүхэн эх орон, хойч үеийн өмч болон үлддэгийг  энэ үгээрээ илэрхийлсэн байх.    

Даргын даллагатай онц сурлагтан

Монголчууд “Сайн хүний удам сүүт гүүний удам” хэмээн хэлэлцдэг. Хүнийг удам угсаагаар нь тодотгохыг чухалчилдаг ард түмэн. Удам угсаа, эцэг эх нь тухайн хүнийг ямар нэг хэмжээгээр илүү илэрхийлж байдаг билээ.

1965 онд хийсэн “Жаргалант гэр бүл” гээд Монголын  баримтат киноны хэсэгт Ж.Оджаргалын аав ээжийн тухай өгүүлсэн байдаг ажээ. Аав ээж хоёр нь хүний их эмч мэргэжилтэй.  Аав нь Баянхонгор аймгийн Баянбулаг сумынх бол ээж нь Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт сумын уугуул юм байна.  Кинонд өгүүлж буйгаар түүний ээж Бадамжав тэр үед Баянхонгор аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн Ерөнхий эмчээр ажиллаж байжээ. Тухайн үеийнхээ сор болсон  боловсролтой,  ажил амьдрал нь тэгш, аз жаргалтай гэр бүлийн нэг нь эднийх байжээ. Эдүгээ ээжийнх нь төрсөн нутаг Дэлгэрцогт сумын Хүн эмнэлгийн салбар Бадамжавын нэрэмжит ажгуу.  Оджаргал таван хүүхэдтэй өнөр бүлийн дундах хүүхэд гэнэ. Амьдрал алагтай эрээнтэй. Аав ээж нь бага байхад нь нас барж, эдний таван хүүхэд  эмээ дээрээ өсч торнижээ.  Эмээгийн хуваарилалт ёсоор тэр гурил элдэх, түлээ хагалах үндсэн үүрэгтэй байсан нь хүүхэд насных нь нэгээхэн хэсэг. Эмээгийнхээ дэвтээж өгдөг байсан аруулын амтыг ч мартаагүй,  “ховрын юм гэдэг сайхан амттай” хэмээн хожим нь  дурссан нь бий.  Ийм л эргэл боргил, энхэл донхолтой амьдрал  дунд тэр бага насаа үджээ.  Амралтаараа аав, ах хоёртойгоо Баянхонгорын Баянбулагт  очдог байсан, тэр үеийн “500 айл”-ын /Одоогийн 3,4 дүгээр хороолол/  амьдралын төрх, эмээдээ товч түүж өгдөг байсан,  зураг зурж, “Смоке”-г дууриан  дуулдаг байсан гээд  хөгжилтэй сайхан дурсамжууд олон бий.

Тэрбээр нэгэнтээ өөрийгөө “сэнтэг” хүүхэд байсан хэмээн нэрлэжээ. Дарга гэсэн нэр гуншин дагалдаастай, бүлэг бүлгэмийн дарга байсан гэж байна. Гитардаж, нэртэй хамтлагын дууг дууриаж,  сагсны талбайд сайртатлаа өнжиж байсан ч тэр харин сурлагын “онц” гэсэн үнэлгээгээ гээж байсангүй. Арван жил, дээд сургууль гээд аль алийг нь “онц” дүнтэй төгссөн хичээнгүй махруу  тэр залуу бол Ж.Оджаргал байв.  Тэр үед 10 дугаар анги төгсөгчдийг сурлагаар нь эрэмбэлэж байгаад хуваарь сонгуулдаг шударга тогтолцоотой байсан юм. Хамаг олигтой, гадаадын хуваарийг онцчууд л түүчихнэ. Давуу эрх нь тэдэнд байгаа юм чинь, тэгэхээс ч яахав. Яг ийм жишгээр тэр Киевийн Политехникийн дээд сургуульд цахилгаан схемийн кибернетикийн мэргэжил эзэмшжээ. 1989 онд буюу  нийгэм солигдохын өмнөхөн  сургуулиа  төгсч ирээд Төвийн эрчим хүчний системд автоматикийн инженерээр ажил хөдөлмөрийн гараагаа эхэлж байв.  

Ж.Оджаргал  өөрийгөө хоёр нийгэм дамжин амьдарч байгаа азтай хүн гэж тодотгосон нь буй. Аав ээж, эмээ, энхэрхэн бага нас, оюутан цагийн хамгийн сайхан дурсамж бүхэн нь өмнөх  нийгмийн үетэй холбоотой.  Амьдрал түүнийг ухааруулж, эр бяд суулгаж, зөн совин, хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн хөдөлмөрлөж  өнөөдрийн өндөрлөгт хүргэсэн билээ.  

Цюрихээс олсон бизнес санаа

1991 онд Ж.Оджаргал Эгийн голын усан цахилгаан станцад эрчим хүчний инженерээр ажилд оржээ.  Энэ  станцын ТЭЗҮ-ийг гаргахаар Швейцарын Цюрих хотноо "Электроват" компанид  гурван  сар ажилласан байна.  Тэнд ажиллаж байхдаа  тэрбээр консалтинг сервиз буюу зөвлөх компани байгуулах бизнесийн санаагаа анх олжээ. Харин энэ санааг нь хүмүүс төдийлөн дэмжсэнгүй.  Дэмжээгүй гэхээсээ илүүтэй мэдлэг мэдээлэл, мэргэжил чадвар, аливааг бүх талаас нь харж анализ хийх ийм ажлаас  бэрхшээсэн байж мэдэх юм.  Ер нь зөвлөнө гэдэг бол шийдлийн угтал хэсэг шүү дээ. Тэр хэрээрээ хариуцлага дагалддаг.  Бизнесийн шинэ санаа, шийдэл бүхий залуу гурван найзынхаа  хамт 1993 онд  Урт цагааны умгар өрөөнд ганц ширээ сандалтайгаар  ирээдүйн том өрхийн тулгыг тулж  байсан түүх бий. Тэгээд  компаниа  Mongolian consulting servive  гэсэн үгийн товчилсон үгээр  MCS хэмээн нэрлэсэн байна.  Тэд энэ үедээ Дэлхийн банкныханд тоогдож,  хөдөө аж ахуйн чиглэлийн судалгаа хийхээр анхны 5000 ам.долларын гэрээ байгуулж байсан гэдэг. Дэлхийн банкныхан ирнэ гээд  ямар Урт цагааныхаа умгар өрөөнд тэднийг хүлээж авалтай биш дээ, Статистикийн төв газрын байранд нэг найзынхаа өрөөг түр “түрээсэлж” байснаа одоо ч эргэн дурсдаг. Нэг талаасаа хөгжилтэй хэдий ч өнөөдрийн энэ өндөрлөгт хүрэх зам амар хялбар байгаагүйг энэ мэтээс нь анзаарахад төвөгтэй биш.  

Бизнесмен Ж.Оджаргал  эдүгээ  М-Си-Эс группын захиралуудын зөвлөлийн дарга. Тус групп 7000 орчим ажилтантай, тэдгээрийн 260 гаруй нь ахлах менежрүүд байдаг аж.  

Улсын  төсвийг бүрдүүлэхэд зонхилох үүрэгтэй цөөн хэдэн компани бий. Тэдний нэг нь М-Си-эс. Тус компани татвар төлөлтийн хэмжээгээрээ монголчуудын “Саалийн ганц” хэмээн тодотгодог Эрдэнэт үйлдвэртэй  хойно урдаа ордог.  Зарим нэг нь татвараа  бууруулж тооцдог бол харин эднийхэн аль болох ахиухан татвар төлөх гэж өрсөлддөг. Энэ бол ёс жудаг,  компанийн соёл юм даа.

Эдүгээ тус компани үндсэн таван салбарт үйл ажиллагаа явуулж байна.  Эдгээр нь мэдээлэл харилцаа холбоо /Unitel/, хүнсний үйлдвэрлэл /Спирт бал бурам,  Coca Colа, Тайгер г.м/ ноос ноолууран бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл /Гоёо/,  уул уурхай, үл хөдлөх хөрөнгө гэсэн үндсэн салбарт 50 гаруй охин компани бүхий бизнесийн том байгууллага юм.

Энэ группийнхний хийж хэрэгжүүлсэн бүхэн нь бизнесийг хэрхэн хийж,  яаж амжилтанд хүрч болдогийн  амьд үлгэр дууриал юм. 

Ж.Оджаргал Монголд хийх ажил үнэхээр их байна гээд  нэг ажлаа дуусгаад дахин нөгөөг эхэлмээр санагддагаа тэр хэлсэн. Өөрөөр хэлбэл тэмүүллээс тэмүүлэл төрдөг аж. Ашиг олохдоо бус ирээдүйд гарах үр дагаварыг нь түрүүлж харж, үр дүнтэй аль болох массыг өргөн хамарсан бизнесийг  чиг хандлагаа  болгодогоо бас  тодотгоно билээ.

“Хүчтэй бай. Хэзээ ч бүү бууж өг”

Бизнесийг хэн амжилттай хийж чаддаг вэ.  Аль эсвэл авьяас уу. Зарчим нь их энгийн байж мэднэ.  Нэгдүгээрт  санаагаа олох, сайн тооцох, уйгагүй хичээл зүтгэл. Энэ бүхний дараа үр нахиа нь цухуйгаад ирнэ.  Харин Ж.Оджаргалын хувьд  “Хүчтэй бай. Хэзээ ч бүү бууж өг” гэж хэлэх дуртай. Энэ бол түүний зарчим. Зорилгодоо үнэнч тууштай байх  сануулга энэ байх.  Нөгөөтэйгүүр аливаа ажлыг барьж авсан байхад заавал үр дүн гарахын нигуур энэ.

Монголын хамгийн завгүй хүний нэг нь үнэхээр энэ эрхэм. Бодож төлөвлөж, зурж тооцож, санаа онооны эрэлд  цаг заваа харамладаггүй.  Тэрбээр бусдын явсан замаар бус өөрөө жим гаргаж явах дуртай.  Тиймээс тэр замнал нь ямагт содон сонин байдал, шийдлээрээ ялгардаг. Энэ дундаас эх орны баялагийг эх оронд нь үлдээх нь түүний тунхаглаагүй зарчим гэлтэй.  Бусдын чадсаныг бид чадна.  М-Си-Эс-ийн Монголдоо нутагшуулсан технологи , Ноу Хау-гаас  ийн ойлгож болно. Энэ хэрээрээ  Монголоос гадагшлах мөнгөний урсгалыг  багасгаж чадсан. Эдүгээ Зайсангаас Улаанбаатарын төв хүрсэн дүүжин  замын тухай М-Си-Эс-ийнхэн  бодож төлөвлөж судалгаа тооцоо хийж байна. Болохгүй юм гэж үгүй гэдэгтэй тэр 100 хувь санал нийлдэг.  

Энэ бизнесмэн өөрийгөө нэгэнтээ романтик хэмээн тодотгосон нь буй. Банзан гитар балбаж, бас эвсэгхэн дуулчихдаг, зураг зурах хоббитой  онц сурлагатан маань эмээгийн хүүхэд байсан болоод ч тэр үү бурханы шашинд хүндэтгэлтэй ханддаг,  буян нуглийг багаасаа ялгаж салгаж өсчээ. Аливаад ноён нуруутай, хэлсэн үгэндээ эзэн болдог, бусдынхаа инээмсэглэл, амжилтаар өөрийгөө урамшуулж чаддаг  нь түүний нэг чанар. Тэр компанийхаа амжилтыг  хэзээ  ч өмчилж байгаагүй хийсэн бүтээсэн бүхнээ хамт олондоо хаяглахдаа үгээ харамладаггүй нэгэн. Компани нэг гэр бүлээс  хэтэрхий хамааралтай байх ёсгүй. Аливаа ажлыг эхлүүлэхдээ ашгийг нь түрүүлж харах бус ач холбогдол нийгмийн өгөөж талыг нь эхэлж харах ёстой хэмээн тодотгосон нь буй.

Ж.Оджаргал  зөн совинд  итгэдэг гэдгээ нуугаагүй.  Ингэх шалтгаан бас бий. 10 жилийн сурагч байхдаа ангийнхаа нөхрийн дурсамжийн дэвтэрт  өндөр байшин зурж  Coca Cola гэж бичиж үлдээсэн дурсгал нь буй. Тэрхэн агшинд жаал хүүд ирээдүйнх нь ажил үйлсийн зөн совин бууж байсан ч юм билүү, яаж мэдлээ.

Оюутан байхдаа тэр бусдын жишгээр жижиг  сажиг наймаа хийж  мотоциклийн поршин, тамхины цаас, тарваган малгай  жинсэн өмдний наймаа хийж  анхныхаа хуримтлалыг бий болгож байсан гэдэг.  1986 онд наймаанаасаа 30 мянган төгрөгтэй болж энэ мөнгөөрөө хуримаа хийж байв. Тэр үеийн 30 мянга гэдэг  цөөхөн хүний тоолж үзсэн мөнгө л дөө.

Түүнийг Монголын хамгийн баян хүн гэж тодотгох нь буй. Харин энэ асуултанд тэрбээр “Би гурван хүүхэд, сайн хань ижилтэй. Бас зан зангаа авалцсан сайхан хамт олон, ах дүү садан олонтой өнөр өтгөн гэр бүлийн нэг. Энэ утгаараа би баян хүн” гэж  хариулжээ.  Энэ хүний үнэлэмж, үзэл бодлын нэг хэсэг нь ийм аж. Эхнэр Батмөнх нь бас Киевийн сургуулийн оюутан бөгөөд тэд сагсан бөмбөгийн  талбай дээр анх танилцсан хосууд.  Ер нь Оджаргалын амьдралын нэг хэсэг нь спорт. Эдүгээ гольф тоглох дуртай болсон. Гольфийн үлдгэр жишиг болохуйц талбайг Монгодоо байгуулсан. Тэр талбай хэн бүхэнд нээлттэй.  Зав чөлөөгөөрөө ажлын ачааллаа мартаж гольф тоглоход хүн наанадаж 9 км явган алхсан байдаг.  Онигоо ярьж, гитараа тоглох нь түүний бас нэг дэврүүн үеийн төрх, алжаал тайлах арга нь.

Манай бизнесмэнүүд улс төр рүү их хошуурамтгай. Үүнийгээ  “Гэрээ засаад төрөө засах гэж байна” хэмээн тайлбарладаг.  Харин төрөө  хэрхэн яаж засаад байгаа нь даанч нэг тодорхойгүй.  Ж.Оджаргалын хувьд улс төр рүү хэзээ ч холбирохгүй гэдгээ  түс тас илэрхийлдэг. Гэхдээ тэр үнэхээр улс  орны төлөө гэсэн зөв сэтгэлтэй хүнийг улс төрд орохыг  дэмждэг. Тэгснэээс  энэ тэр нам, ийм тийм хүн гэж өмчилж хандахгүй  гэдгээ хэлж байсан удаатай.

Сайн явахад садаа мундахгүй гэж үг бий. Түүнийг өөлж гоочлох нэгэн ч бий.  Засгийн газрын хуралдаанаар тогтвортой байдлын гэрээг 70 жилээр хийхээр оруулж ирэх нь гэж байна гэж яригдсан удаатай. Гэтэл  "Ухаа Худаг" өөрөө 20 жилийн нөөцтэй.  Тэгэхээр бидэнд 15-20 жилийн хугацаанд тогтвортой байдлын гэрээ байгуулахад хангалттай гэдгээ илэрхийлж энэ эргэлзээг нэг тийш болгож байв.  Мөн энэ бизнесмэний толгойлдог М-Си-Эс группийн хувьцааны 75 хувийг Хятадын тал эзэмшдэг гэсэн яриа хэсэг  дэгдэв. Гэтэл хэрэг дээрээ  70-75 хувийг нь монголчууд тэр дундаа  Баянхонгор аймгийн уугуул хүмүүс эзэмшдэг болх нь тодорхой болснос хойш энэ яриа намжсан юм. Энэ мэтээр түүнийг тойрсон хар сэр хааяа дэгдээд намждаг.

Том төсөл тендерүүдийг гадныхан авч байхад юу ч хэлдэггүй хэрнээ үндэсний нэг компани авахаар хардаж сэрддэг, барьцдаг, авлига авлаа өглөө гэж харддаг муу зан бидэнд бий.

Монголыг монголчууд л хөгжүүлнэ. Тэр дундаа хөрөнгө санхүүгийн өндөр чадавхитай үндэсний компаниуд  улс орноо нуруун дээрээ авч явж чадна. Энэ утгаараа бид өөрсдийнхөндөө илүү ач холбогдол, акциант өгч сурмаар  санагддаг.  Ийм ачаа үүрч, итгэл тээсэн компаниудын нэг нь М-Си-Эс групп.

Тэмүүлэээс тэмүүлэлд хөтлөгдсөн  энэ эрхэм хүн Ж.Оджаргалын амжилтыг хувь заяаны бэлэг гэхээсээ илүүтэй сэтгэлгээний цар хүрээ, удирдан манлайлах ур чадвар, тууштай чанарынх хариу хишиг хэмээн харагдах ажгуу.   

П.Булган