Уул үзээгүй байж хормой шуух хэрэг байна уу

Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг өнөөдөр эх орондоо ирнэ. Тэр Дубайгаас сайн мэдээтэй ирж байгаа бол түүнийг харин өөрийг нь огцруулах тогтоолын төсөл бэлдэж байгаа гэх тааруухан  мэдээтэй угтах болж байна. Г.Уянга тэргүүтэй УИХ-ын хэсэг гишүүд Засгийн газрыг огцруулах тогтоолын төсөл өргөн барихаа мэдэгдээд байгаа.  Одоогоор Б.Бат-Эрдэнэ, Ц.Даваасүрэн, Х.Болорчулуун, С.Ганбаатар, Л.Цог нар Засгийн газрыг огцруулах тогтоолын төслийг санаачлаад байгаа бөгөөд  19 гишүүний гарын үсэг цуглуулж чадвал  УИХ-д өргөн барина гэж байна.

Өөр нэг таатай гэмээргүй мэдээ гэвэл Дубайд гарын үсэг зурсан  Оюутолгойн  хоёр дахь шатны хөрөнгө оруулалтын гэрээг эх оронч С.Ганбаатарын санаачлагаар ирэх долоо хоногт УИХ-аар хэлэлцэхээр яригдаж байна.  Хэрэв ингэвэл  өмнөх Тавантолгойн гэрээний араас орж сураг алдрах вий гэсэн болгоомжлол олон нийтийн дунд байна.

Ч.Сайханбилэг АНЭУ-д хийж буй айлчлалынхаа хүрээнд Оюутолгойн далд уурхайн гэрээнд гарын үсэг зурсан нь Ерөнхий  сайдыг огцруулах үндэслэл болж байгаа гэнэ. Оюутолгойн хоёр дахь шатны санхүүжилтийг шийдэх нь улс эх орны эрх ашгийн асуудал. Хэрэв шийдэхгүй бол бүр ихээр хараалгана. 

Оюутолгойд Монгол Улсын засгийн газар 34 хувийг нь эзэмшдэг. Нэгэнт л хувь эзэмшиж байгаа болохоор далд уурхайн бүтээн байгуулалтад өөрийн эзэмшил хувь хэмжээндээ тохирсон хөрөнгө оруулалт  хийх үүрэгтэй.  Гэтэл улс орны эдийн засгийн байдал хүнд, хөрөнгө оруулалт хийх мөнгө байхгүй байхад нэмж өр тавих болж байна гэсэн үндэслэлийг  тэд гаргаж байна.  

Өөрийн эзэмшил хувьд оногдох санхүүжилтээ Оюутолгойгоор “даалгадаг” амиа аргацаах бас нэг хэлбэр бий. Тэгээд тэр өрөө 34 хувьд ногдох ашгаас аа эргүүлэн төлдөг.  Хэрэв энэ удаад ийм замаар хувь оролцоогоо  хангавал ногдол ашиг хүртэх цаг хугацаа  тэр хэмжээгээр дахин хойшлоно.  Гэхдээ энэ бүхэн бидний л сонголт.  Хэрэв Оюутолгойн далд уурхайн ажил одоогийнх шигээ гацаад байвал бүр ч мөнгө орж ирэхгүй.  Хөдөлж байж л Монголын эдийн засагт  тэр мөнгө орж ирнэ. Тэгээд хөдөлгөх гэхээр хэл амаа билүүдэж, яллаж цоллож эхлэнэ.  Юм хийх хэцүү, хийхгүй байх бүр хэцүү.

Унаж буй эдийн засгийг өндийлгөх  гарц одоогоор хоёр толгой л байгаа. Аль болох хурдан гэсэн хүсэл, хүлээлттэй парламентын босгыг давсан  Тавантолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ УИХ дээр гацчихаад сар шахам болж байна.  Итгэл найдварын гэрэл бүдгэрсэн ийм цагаар  Оюутолгойг гацаанаас гаргасан нь жинхэнэ утгаараа бүсээ чангалчихаад байгаа жирийн иргэдэд  олимпийн аварга төрсөнтэй дүйцэхүйц сайн мэдээ болж ирсэн. Гэтэл Дубайгаас ирсэн тэр сайн мэдээ эргээд Засгийн газар, тэр дундаа Ерөнхий сайдын хүзүүг ороож эхэллээ.  Одоо огцруулах байтугай яриа, хар сэр намрын будан шиг хөврөх байлгүй дээ.  

Алдаа оноотой юм байхыг үгүйсгэхгүй. Тэгээд ч эрх ашгийн ийм асуудал дээр хардах сэрдэх  явдал байж л таарна. Гэхдээ ямар нөхцлөөр гэрээ хэлцэл хийгдэв, хэн ямар үүрэг хүлээв  гэдэг нь одоогоор тодорхойгүй байгаа. Лавтай дуулдаж байгаагаар бол Оюутолгой компани татварын 30 сая ам.долларын өрөө төлөхөөр болсон гэж байна.  Ашигт малтмал ашигласны  таван хувийн татварыг нийт орлогоос тооцох авах болсон тухай сураг бас байна. Ингэвэл Монголын эдийн засагт орж ирэх ногоон мөнгө нэмэгдэнэ гэсэн үг. Ингэж буулт хийсэн нь хардах бас нэг шалтгаан болов. Улаанбаатарт бус  Дубайд гарын үсэг зурсан нь нууж хаах зүйл гэрээнд байсантай холбоотой гэсэн мэргэ төлөг ч бас дуулдаж байна.  Түүнчлэн энэ гэрээг   УИХ байтугай  танхимынхаа гишүүдэд танилцуулаагүй тухай ярьж байна.  Гэхдээ энэ бүхэн муу гэрээ болсон гэдгийн нотолгоо бас биш.

УИХ-ын зарим  гишүүдийн хувьд бүх зүйл ил тод байх учиртай гэсэн зарчим шаардлагаар энэ    асуудалд хандана гэж байна. Түүнчлэн Ерөнхий сайдыг ирсний дараа мэдээлэл авч байж шийдвэр гаргана гэдгээ зарим  бүлэг мэдэгдсэн.  Харин  учрыг нь сайн олж, хужрыг нь тунгааж амжаагүй хэрнээ шууд огцруулна  гэж “зарлах” нь уул үзээгүй байж хормой шуусантай адил  явдал болов.  Юманд учир, суманд гичир гэж бий. Эхлээд асуудлаа тодорхой болгоё. Бүхэл бүтэн бүрэн эрхт улсын Ерөнхий сайд тэнд яваа.Итгэх шалтгааны нэг нь энэ. Тэр хүн ирэг. Асууж тодруулъя, алдсан  оносоныг нь эхлээд дэнслье. Тэр бүхний дараа  бүх зүйл аяндаа тодроод  ирнэ. Тэр цагт одон зүүх, огцруулахын аль нь вэ гэдэг тодорхой болно. Зүгээр, тэнд гарсан сургаар энд Засгаа огцруулна гэж  оройлж дуудах нь хэр ёс зүй вэ.  Энэ мэт явдал Монголын Засгийн газар шилнээс  хэврэг болсны бас давхар илэрхийлэл болж байна. Хэн хүссэн хууль тогтоогч чулуу шидэж түүнийг хагалж болдог.  Энэ  нь мөнөөх төрийн институц хоорондын тэнцвэртэй харьцаа алдагдсны наад захын бэлээхэн жишээ болж байна.

П.Булган