Мэргэжлийн хяналтынхан гахайн будааг үрийн будаа болгож шахаа хийжээ

Хаврын тариалалт ид өрнөсөн энэ үеэр малд өгдөг тэжээлийн будааг хойд хөршөөс үрийн будаа болгон оруулаад ирчихэж. Тодруулбал, Сэлэнгэ аймгийн Баянгол суманд бүртгэлтэй "Нямбайгаль даваа" ХХК ОХУ-ын Алтайн хязгаараас “Алтайская жница” сортын зургаан вагон үрийн будаа импортолжээ. Гэтэл энэхүү будаа нь гуравдугаар зэрэглэлд хамаардаг тарьж огт болохгүй, гахай малд өгдөг будаа аж. Дүгнэлтийг Сэлэнгэ аймгийн Мэргэжлийн хяналтын байцаагч Д.Цэрэндулам гаргасан байна. Тэрбээр энэхүү будааг хилээр нэвтрэхэд хамгийн анх дүгнэлт хийсэн хүн бөгөөд "MNS 0246:2010 буюу Монголын үрийн будааны сортын болон үрийн чанарын ерөнхий шаардлага гэсэн стандартад нийцэхгүй, Таримал ургамлын үр сортын тухай хуулийн 6.2.4-ийн “Тарих үрийн чанарын стандарт хангасан үр импортлох” гэсэн заалтыг зөрчсөн" гэдгийг баримттайгаар тогтоосон байна.

Мөн энэхүү будаа нь Монгол Улсын хилээр оруулж ирэхийг хориглосон хог ургамлын жагсаалтад байдаг аж. Гэвч татаар сагаг, чөдөр тарна гэдэг ургамал “Нямбайгаль даваа” компанийн оруулж ирсэн будаанаас илэрчээ. Ийнхүү тус компанийн оруулж ирсэн будаа нь “Үр хөврөл харласан” гэсэн дүгнэлтийг Сэлэнгэ аймгийн мэргэжлийн хяналтын байцаагч хийчихээд байхад улсын хилээр нэвтрүүлж чадсан байна. Үр хөврөл харласан гэдэг нь өвчилсөн будаа гэсэн үг. Ийм будаагаар тариалалт хийж огт болохгүй нь ойлгомжтой байхад улсын хилээр оруулахад нь тусалсан хүн бол Дархан уул аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын улсын байцаагч П.Болормаа. Тэрбээр дур мэдэн Сэлэнгэд очиж “Үрийн будааны шаардлага хангасан” гэсэн дүгнэлт гаргасан нь хачирхал төрүүлж байна. Түүнийг судалж үзэхэд МХЕГ-ын дарга Ц.Шаравдоржийн садангийн хүн гэх мэдээллийг эх сурвалж өгсөн юм. Ингээд хувийн компанийн захиалгаар худал дүгнэлт гаргасан гэдгийг баримттайгаар нотлоё.

Нэгдүгээрт: Мэргэжлийн хяналтын байцаагчид даргынхаа удирдамжийн дагуу хяналт шалгалт хийдэг. Сэлэнгийн байцаагч гэхэд даргынхаа удирдамжийн дагуу шалгалт хийснээ дүгнэлтийнхээ өмнө онцолсон байна. Гэтэл П.Болормаагийн гаргасан дүгнэлтэд удирдамжийн дагуу хийсэн гэх үг өгүүлбэр байхгүй. Түүний авсан дээжийг шинжлэхэд хог ургамал нь 30 гэж гарчээ. MNS 0246:2010 стандартад хог ургамлын хэмжээ нь 20-оос дээш байвал гуравдугаар ангиллын, үрийн биш таваарын, тэжээлийн будаа гээд тов тодорхой заачихаад байхад хоёрдугаар ангилалд багтах үрийн будаа гэсэн дүгнэлт хүчээр хийсэн нь авлига авч хуурамч дүгнэлт гаргасан гэж хардах том сэжүүр болж байна.

Хоёрдугаарт: Дарханы байцаагч дүгнэлтэндээ хог ургамлынхаа нэрийг тоон үзүүлэлттэй нь зориуд оруулаагүй нь ч анхаарал татаж байгаа юм. Бүр түүний гаргасан эрх зүйн акт гээч нь дүгнэлт, шаардлага алин болох нь ч тодорхойгүй байх жишээний. Чанарын шаардлага хангахгүй ийм будааг хэн худалдаж авах нь тодорхой. Арай гэж зээл аваад байгаа өнөө тариаланчид Болормаагийн хуурамч дүгнэлттэй актаас болж хохирох хамгийн том хохирогчид нь тариаланчид гэсэн үг. Арай гэж авсан зээлээрээ чанаргүй будаа худалдаад авчихвал ирэх намар мөнгө нь цаас болно. Нэг дээр нэгийг нэмэхэд хоёр гарна гэдэг шиг л тодорхой зүйл. Үрийн будаа импортлогч компаниуд хойд хөршийн компаниудаас хямдхан үнээр авсан малын тэжээлийн будаагаа хоёр, гурав дахин өндөр үнээр тариаланчдад шахдаг нь бараг жишиг болчихсон нь “Нямдаваа байгаль” компанийн оруулаад ирчихсэн хогийн ургамалтай өвчилсөн 2000 гаруй тонн будаанаас харагдаж байна. Болормаа байцаагч гэхэд л хоёр жилийн өмнө үрийн будааны шаардлага хангахгүй будаанд яг ийм актыг хүчээр гаргаж байсан юм билээ. Тэр будааг худалдаж авсан тариаланчид мөнгөөрөө шатаад дуусч байж. Учир мэдэх зарим нь үрийн будаанаас боллоо гэж хандахад “Та нар л буруу тарьсан, цаг агаарын нөхцөл байдал ч нөлөөлөө биз” гэсэн агуулгатай зүйл яриад тоогоогүй гэдэг. Төрийн нэрийн өмнөөс ажилладаг байцаагчийн гарын үсэгтэй цаасанд хэн ч итгэнэ. Итгэснийхээ горонд хэдэн зуун тариаланчид хөрөнгө мөнгө хөлс хүчээрээ шатаж байна. Ингээд ч зогсохгүй мэргэжлийн хяналтын нэг байцаагчийн хуурамч дүгнэлтээс болж хэдэн мянган га талбай хог ургамалд идэгдэж өвчилнө. Цаашлаад яривал хүнсний аюулгүй байдал гэх мэт өчнөөн асуудал бий. Бодитой зөв дүгнэлт гаргасан Сэлэнгэ аймгийн мэргэжлийн хяналтын байцаагчид МХЕГ-аас дарамт үзүүлээд эхэлсэн гэх мэдээлэл байна. Зүй нь илт буруу дүгнэлт гаргасан байцаагч Болормаад хариуцлага тооцох учиртай баймаар. Гэтэл хуурамч дүгнэлт гаргадгаараа гаршсан байцаагчид хэн ч юу ч хэлэхгүй байгаа нь хачирхмаар. Мөн энэ асуудлаар МХЕГ-ын дарга Ц.Шаравдорж болон АТГ-т хандаж гомдол гаргажээ.