Луугийн нууц буюу Брюс Лиг мөрдсөн тэмдэглэл-2

Луугийн нууц буюу Брюс Лиг мөрдсөн тэмдэглэл-1

ХААН ГОРИЛЛА

Лигийн дүү Роберт, Брьюсийг ахлах сургуульд байхдаа бүхэл бүтэн сургуулийн толгойлогч, хаан Горилла байсан гэдгийг ярьж байсан. Холливудад доромжлогдон, үл хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэдэн жилийн дараа Ли “Enter The Dragon” киногоор өөрийн давуу байдлыг бий болгосноор багахан цагийг үр ашиггүй зарцуулсан. 1973 оны нэгдүгээр сард, Гонгконгт анх удаа ирсэн Саксоныг Ли байшинд нь хүргэж өгөхдөө өөрийнхөө булангийн өшиглөлтийг харуулахыг хүсчээ. Саксон энэ талаар ярихдаа, “Тэгээд тэр надад ‘Өөрийнхийгөө үзүүлээч’ гэж хүссэн” хэмээн дурсан өгүүлсэн юм. “Тэр надад хавчуулгатай бамбай бариулахаар өгөв. Брьюс нэг хөл дээрээ үсрэн, харайж, бамбайг цохилоо. Би өсгийн дээрээ ойж, сандал дээр газардан, бут үсэргэв. Хэдэн мөчийн турш би цочирдож, Брьюс ч над руу санаа нь ихэд зовнисон царайтай гүйж ирсэн юм. Би түүнд ‘Санаа зоволтгүй ээ, би гэмтээгүй’ гэхэд тэр, ‘Би чамд санаа зовоогүй ээ. Харин чи миний хайртай сандлыг эвдчихлээ’ гэсэн дээ” хэмээн Саксон үргэлжлүүлэн дурссан юм.

Би Саксонаас, “Та үнэхээр өөрийгөө кино од болно гэдэгт итгэж байсан уу” гэж асуулаа.

“Эхний өглөө өнгөрөхөд мэдээж тэгж бодоогүй ээ” гэж тэр хариуллаа.

Эхний өдөр Ли зураг авахуулахаас татгалзав. Хоёр, гурав дахь өдөр ч мөн ийнхүү татгалзсан юм. Түүний эхнэр Линда хөндлөнгөөс оролцон, түүний янь (эр) энергийг инь (эм) энергээр засч, продьюсеруудад Ли тулааны урлаг дээр ажиллаж байгаа гэдгийг хэлсэн. Эхэндээ америкчууд үүнийг хүч чадлаа харуулах гэж байна гэж бодсон ч, тунгаасан үг нь хаан Гориллаг айлгасан байлаа. Боб Уолл, “Брьюс их хүндрэлд орсон. Тэр зургаа авахуулж чадахгүй байсан. Цаашид үргэлжлүүлж ч чадахааргүй болсон” хэмээн өгүүлсэн юм. Вейнтрауб нь Боб Клауст Гонгконгт авахуулсан дурын нэг зургийг илгээжээ. Лигийн сэтгэл тавгүйтэл хоёр долоо хоног үргэлжилж, бүхэл бүтэн кино хийчих хугацаа урсан өнгөрсөн байв.

Эцэст нь тэр зураг авалтаа хийлгэхээр ирж, Клаус түүнийг Мей Лингийн дүрд тоглож буй жүжигчин Бетти Чангтай энгийн харилцан яриа өрнүүлж байгаагаар зураг авалтыг эхлүүлжээ. Учир нь Лигийн нүүр татваганан, хэцүү байгаа нь илт мэдэгдэж байсан юм. 27 удаагийн оролдлогын дараа “Enter The Dragon” киноны зураг авалт тийнхүү эхэлсэн билээ.

ОРЧУУЛГЫН АЛДАА

Лиг өөрийн уур хилэнтэйгээ тэмцэлдэж байхад, Америк, Хятадын баг өөр хоорондоо тулалдаж байсан юм. Сонирхолгүй тулааны хэсгийн зураг авалтыг хийх үед Клаус түүнд Англиар ярьдаг кино зураглаач хэрэгтэй байгаа тухай зураглаач Гил Хабст бичихдээ, “Би ‘spot’, ‘flood it’ гэх зэрэг олон Хятад үгийг бичсэн дохионуудыг хийсэн” хэмээн ярьсан. Тэрээр, “Хятадууд намайг их хөгжилтэй гэж бодсон байх даа. Харин би тэд надад буруу үгнүүд өгчихөж дээ гэж бодсон. Би ‘миний хөлийг гижигд’ гэж хэлсэн юм шиг байгаа юм” хэмээн үргэлжлүүллээ.

Кино зургийн талбайд Андре Морган хамгийн мундаг нь байсан. Тэрээр одоогийн Канзас Дорно дахины их сургуулийг төгсөж, Чоугийн туслахаар зургаан сарын турш ажилласан ажээ. Морганы хэлснээр асуудлын нэгээхэн хэсэг нь Америкчууд Хятадын баг Англи хэлийг хичнээн сайн ойлгодог болохыг Америкчууд ойлгодоггүй юм. “Нэг өдөр бид Брьюс Ли, Жон Саксон, Жим Келли нар жижигхэн сампан завийг том завь руу зөөж байсан”  хэмээн Морган ярьлаа. “Бидэнд хоёр замтай зөөврийн радио байгаагүй. Гэхдээ дохио өгөх зорилгоор цагаан хоолой ашигладаг байлаа. Хаббс ‘Таслаад’ гэж хашгирдаг байв. Завины гадна талд тэд сонсдог ч үгүй, үргэлжлүүлсээр байдаг байсан. Боб Клаус, ‘Хараал идсэн Хятадууд’ хэмээн уурсан хэллээ. Арай ахмад бололтой залуу Хятадаар, ‘Энэ бол сүүлчийн доромжлол, би энэ хараал идсэн гадаадынхнаас авах болно оо’ гэв. Тэр тавиур самбараа авч, Клаусыг цохихоор ирлээ. Бид түүнийг барьж аваад, дээврээс буулгах хэрэгтэй байлаа”

Америкчуудын горьдлого хуучны тавилгад болон тэд үгүй гэж ойлгож байхад Хятадуудын санаа тийм гэж байгаад анхаарал хандуулдаг байв. Хятадууд Америкчуудын биеэ тоосон байдалд, мөн өчүүхэн амьтад руу хашгичиж байгаа мэт авирлахад дургүй байсан. Гэсэн ч тэдний ялгаанаас үл хамааран, хоёр талын баг харилцан бие биенээ хүндэтгэх нь нэмэгдсээр байсан юм. “Бид Америкчууд хичнээн их зохион байгуулалттай байдгийг хүлээн зөвшөөрнө” гэж туслах найруулагч Чапли Чанг ярьсан. Тэрээр, “Гонгконгт бүх зүйл үүнийг хийх, эсвэл амь зуух гэсэн байдлаар хийгддэг” хэмээн өгүүлсэн юм.

Америкчууд Хятадуудын зохион бүтээх авъяас, ажилсаг чанар, зүрх зоригийг үнэлж, хүндэтгэх нь аажимдаа нэмэгдсээр байлаа. Нэг удаа үзүүлбэрийн залуус Лигийн дүү охины дүрд тоглож буй Еингийг сувгийн дагуу явахад нь дагаж, усанд тэдний нэгтэй уулзах байлаа. Вейнтрауб, Клаус нар сувгийн дагуух хоёр давхар байшингийн дээрээс зургийг авахаар шийдсэн юм. Тэд барилгын дээвэрт хүрэх таван эрийн зургийг авлаа. Дараа нь тэд яах гэж байснаа орчуулагчаар дамжуулан тайлбарлахыг хүссэн. Тэдгээр эрчүүд байшингийн үзүүрээс холдож, толгой сэгсэрч байлаа. Вейнтрауб, “Тэдний айдсыг гайхаж байна” гээд, “Энэ их намхан, дөрвөн фут орчим өндөртэй навтгар юм байна” гэлээ. Эцэст нь тэдгээр эрчүүдийн нэг нь хүрч ирээд, “За яахав, би үүнийг хийе. Гэхдээ дээврээс ус рүү хүрэх их хэцүү юм” гэлээ. Вейнтрауб, “Гайхаж байна. Тэд бүгдээрээ биднийг өөрсдөөс нь аз туршсан аюултай зүйл хийлгэхийг шаардахаар галзуу гэж бодож байгаад нь ч биш, харин тэдний нэг нь үүнийг хийчихээр жинхэнэ галзуу юм байна гэдгийг хараад гайхлаа” гэсэн юм.

Гэхдээ энэ багийнхан киноны маань амжилтанд ямар их хувь нэмэр оруулсан гээч, Ли дэндүү үнэнч шударга, эрмэлзэл тэмүүлэлтэй нэгэн байсан. Тэд Америкчуудтай хамт зочид буудалд зоог барихын оронд өдөр бүр хайрцагтай хоол иддэг байлаа. Энэ бол уг кинонд ажилласан олон олон зоригт хөвгүүдийг эргэн санах сайхан дурсамж болон үлдсэн. Харин тэдний нэгийг Жэки Чан байсныг сүүлд нь мэдсэн юм. “Тэд биднийг жижигхэн хүмүүс гээд их сайн ханддаг байсан” хэмээн Чан “I Am Jackie Chan” хэмээх өөрийн дурдатгалдаа өгүүлсэн байдаг. Тэр, “Түүнд том дарга байх нь огт хамаагүй, зүгээр л бүгдийг нь халамжилж, сайн ханддаг байсан” гэсэн юм. Ноён Ханы нууц байранд болсон тулааныг анхааралтай ажиглавал, та Ли залуу хүү Жэки Чаныг шүүр шиг хар үс, хүзүүгээ тойруулан эргүүлэн зодолдож байгааг харах болно. Эхний удаад тэр Чаны нүүрэнд нь өөрийн нунчакиар цохиж, гэмтээсэн. Үүнийг Чан, “Ямар их өвдөж байсныг та нар төсөөлөх ч үгүй дээ” хэмээн дурссан байдаг. “Камер унтармагц Брьюс зэвсгээ шидээд, над руу гүйж ирээд ‘Уучлаарай, намайг уучлаарай’ л гээд байсан. Тэгээд тэр намайг сонгож, түүний хийсэн бүхнийг би шагшин харж байлаа” гэж Чан үргэлжлүүлэн өгүүлжээ.

Кун-фу тулаантай кино хийхэд осол, бэртэл байнга шахуу гардаг байв. Эдгээрээс одоо болтол мартагддаггүй нь Ли, Боб Уолл нарын нэгэн аюултай тулаан байсан билээ. Энэ хэсэгт Уолл Ли рүү хоёр шил хагалан, нэгийг нь барин дайрах байлаа. Харин Ли түүний гараас шилийг цохин унагаж, нүүр рүү нь цохих байсан. Хэдэн удаа туршиж үзсэний эцэст Лигийн цохилт хийдэж, тэр нударгаа шилний эмтэрхийд цохичихсон билээ. “Ли тэр үед Боб Уоллд маш их уурласан” гэж Лиг эмнэлэгт хүргэж өгсөн Чаплин Чанг ярьсан юм. “Тэр, ‘Би түүнийг алчихмаар байна’ гэж үглэж байсан. Гэхдээ тэгэхгүй л дээ. Эхнэр маань намайг үргэлж л алчих юмсан гэдэг ч, хэзээ ч тэгээгүй л юм” Морган дурссан. “Брьюс маш их уурласан уу гэж үү? Тийм ээ, тэгсэн. Гэхдээ энэ бол осол гэдгийг тэр ойлгож байсан. Хамгийн гол нь үүнээс болж бид хоёр өдрийн зураг авалтыг хийж чадаагүй учраас л тэр тэгтлээ уурласан хэрэг” гэж тэрээр үргэлжлүүлэн ярьсан юм.

Тэр үед Уолл Лиг санаатайгаар гэмтээж, Ли түүнийг алахыг санаархсан гэсэн цуу яриа Гонгконгийн хэвлэл мэдээллээр нэн даруй цацагдсан нь кинонд ихээхэн түлхэц болжээ. Тухайн үед Ли зураг авалтандаа эргэн ирэхэд, Хятад багийнхан тэдний аварга хариугаа нэхэх байх гэж таамаглаж байсан гэдэг. Гэсэн хэдий ч тэр, нэр төрөө бодон тайлбар хэлэхдээ, “Би Бобыг алж чадахгүй ээ. Яагаад гэвэл тэр найруулагчид киногоо дуусгахад нь хэрэгтэй” гэсэн юм. Хятадууд өш хонзонгийн хэлбэрийг ч хүндэтгэн авч үздэг ажээ. Ли Уоллыг цээж рүү нь булангийн өшиглөлт хийж, Ханы цугласан эрчүүд рүү нисгэх зураг авалт их хэцүү байсан гэдэг. Гэхдээ Ли татгалзаагүй аж. “Тэд Бобыг зөөллүүр дээр тавьсан” гэж Бей Логаны “Hong Kong Action Cinema”-д тоглосон Зебра Пан хэлсэн юм. Тэрээр, “Гэсэн ч Брьюс түүнийг өшиглөх үед тэр яг л буудуулах мэт унасан” гэлээ. Лигийн хүчтэй өшиглөлт гайхалтай болж, Уоллыг бөөгнөрсөн хүмүүс рүү шууд л нисгэж орхисон. Харин энэ үед нэг хүний гар хугарсан юм. “Бид арьс нэвтлэн гарч ирсэн ясны хугаралтыг ярьж байлаа. Энэ бүхэн бүгд явах үед болсон. Чөтгөр аваг гэж. Брьюст намайг цохих нь ямар хэцүү байсан талаарх тэдний төсөөллийг би бодож үзээгүй юм”. /үргэлжлэлийг ЭНД дарж уншина уу/

Б.Тулга