ГАНЦ ХЯТАДААС ӨӨР “ГАДААД ХАРИЛЦААГҮЙ” БОЛСОН НЬ БУЮУ АСЕМ-ИЙН ҮР ДҮН ХААНА БАЙНА ВЭ?

Монголчууд өнгөрсөн зун наадмаа ёслол төгөлдөр тэмдэглэж, АСЕМ-ийн дээд хэмжээний чуулга уулзалтыг 7 дугаар сарын 15-16-ны өдрүүдэд эх орондоо амжилттай зохион байгуулаад, Монголын тухай мэдээллийг хэдэн тэрбум хүн үзжээ хэмээн баярлацгааж, бахархал омогшил дүүрэн өдрүүдийг үдэж байсан нь саяхан мэт. Монголчууд бид АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтын хүрээнд байгуулагдсан гэрээ хэлэлцээр бүрт баярлаж, Чингис хаан нисэх онгоцны буудалд газардсан өндөр хэмжээний зочин бүрт талархан зургийг нь фэйсбүүктээ постолж байсан.

Гэвч АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалт өндөрлөөд удаагүй байхад, ажлаа аваад сар ч болоогүй байсан Засгийн газрын тэргүүн маань олон нийтийн өмнө бодлогогүй үг хэлж, улсын сан хөмрөгийн талаарх танин мэдэхүйн мэдээллээ хэт ил тод хуваалцан, өмнөх засгийн газраа харлуулахаар улайрсан нь Монгол Улсад нь ямар үр дагавар авчирав?

АСЕМ өндөрлөөд таван сар, шинэ засгийн газар бүрэлдээд бас л тав дахь сартайгаа золгоод буй. Харамсалтай нь, Засгийн газрын тэргүүний Сангийн сайдтайгаа хамт сууж байгаад хийсэн тэрхүү мэдэгдэл нь АСЕМ-ийн хүрээнд хийсэн амжилттай гэрээ хэлэлцээр, Монгол Улсын хичээн байж олж авсан нэр хүндийн араас явуулсан албан ёсны хар пи-ар л болсон. Ийм үг сонсоод явсан тамирчдаас маань ч олимпод олигтой амжилт гаргасан нь цөөн. Ам алдвал барьж болдоггүй, агт алдвал барьж болно гэсэн ардын маань зүйр цэцэн үг бий. Гэтэл алд дэлэм алдан байж муу амласныхаа горыг энэ засгийн газар өөрөө л амсаж байх шиг.

Нам уначихсан эдийн засгийг баатарлагаар босгож ирэх “гавьяатан” хэмээгч дүрийг өөрөө өөртөө бодож олчихоод, АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтыг эх орондоо зохион байгуулах, ер нь гадаад оронтой хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх, тэр тусмаа гэрээ хэлэлцээр хийх зэрэг нь алга урвуулахын төдий хялбар зүйл гэсэн төсөөлөл, ойлголтоосоо салах тун ч дургүй байна уу гэмээр. Тийм ч учраас өнөөгийн засгийн газрын тэргүүн маань “Зөвхөн Монголдоо” бодлого, хөтөлбөрөө хэрэгжүүлээд завгүй байна. Уг нь тийм ч буруу зүйл биш л дээ. Төсвөө цаг хугацааны алдагдалгүй батлуулж, нийгмийн халамжийн бодлогод нэлээд өөрчлөлт гаргасан. Бас саяхан “50 мянган өрхийг ядуурлаас гаргана” хэмээх амлалт өгч, 2020 онд 50 мянган айлыг дундаж орлоготой болгох юм байна гэж ойлгогдоод байгаа...  

Гэвч хамгийн гол нь, АСЕМ-ийг Ардчилсан намын хийсэн ажил гэж ойлгоод байна уу, үгүй юу гэдэгт л хамаг учир байна. Ерөнхий сайд АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтын үед үзэглэсэн гэрээ хэлэлцээрүүдийг нэг их ойшоож үзэхгүй л байх шиг. Өөрөө баатар болон тодрохоо бодсоор, өрөөл бусдыг буюу ард иргэд биднийгээ, улмаар улс орноо умартаж орхих вий дээ гэсэн болгоомжлол төрөөд байх юм.

Сүүлийн үед Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатын амнаас мэр сэр ухаалаг үг унадаг болсон. “Дунд сургуулийн сурагчдаар цас цэвэрлүүлэхээ больё” гэсэн үг нь сошиал ертөнцөд хамгийн анхны ухаантай үгээр тодорсноос хойш багагүй хугацаа өнгөрлөө. “Мэргэжлийн” засгийн газрынхан “Шинэчлэлийн” засгийн газрынхан шиг амралтын өдөргүй ажиллаж байгаа тухайгаа огт зарлаагүй. Тэгэхээр ажлын цагаараа л ажиллацгааж байгаа гэсэн үг. Эрх биш улсын ерөнхий сайд юм чинь гадаад хэл мэддэг зөвлөхүүдтэй л байж таарна. АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтын үеэр гарын үсэг зурагдсан гэрээнүүдэд салхи оруулахгүй хэр удах юм бол оо?

АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтын үр дүнгийн талаар МХАҮТ-ын орлогч дарга М.Сарандаваа “Энэ хоёр тив худалдаа, тээвэр, дэд бүтцийн томоохон төсөл, санал санаачлагуудаа хэрэгжүүлэн ЕвроАзийг холбох цаг болсон. Ингэхийн тулд зарим барилга зэрэг хатуу дэд бүтцээс гадна хүн хоорондын харилцаа, компани, байгууллага, нэгж хоорондын нягт харилцаа зэрэг зөөлөн дэд бүтцээ хөгжүүлэхийн төлөө ажиллая гэдэг дээр нэгдсэн. Энэ бүхний эхний үр дүн зургаан сарын дараа харагдана. Хамгийн гол нь АСЕМ-аар монголчууд нэгдэж ажиллан том эрх ашгаа харж чадсан. Одоо бизнесийнхэн том үр дүнг хүлээж сууна” хэмээн gogo.mn сайтад өгсөн ярилцлагадаа дурджээ. Тэгвэл одоо хагас жил болоход ганцхан сар үлдээд байна.

Тухайн үед, “...БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Пак Гын Хэ хоёр орны эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд анхаарал хандуулж ажиллахыг Ерөнхий сайдаас хүслээ. Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат цаашид хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг сэргээх, хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцөлийг бүрдүүлэх хүрээнд хууль, эрх зүйн орчноо боловсронгуй болгох чиглэлээр ажиллахаа  тодотгов” гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах албанаас мэдээлж байсныг сануулъя.

Мөн түүнчлэн “Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улсын Ерөнхий сайд Нгуен Суан Фук Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид бараалхах үеэрээ Вьетнамын талаас Богд хааны ордон музей, Чойжин ламын сүм музейг сэргээн засварлахаа мэдэгдсэн. Бүгд Найрамдах Польш Улсын Ерөнхий сайд хатагтай Беата Шыдво уул уурхайгаас бусад салбарт хөрөнгө оруулах боломжтой 1 сая еврогийн зээл олгохоо мэдэгдэж байсан. Мөн Улаанбаатар хотод байгалийн түүхийн музейн шинэ барилга барих асуудал БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Пак Гын Хэгийн айлчлалын үеэр шийдэгдсэн. Бүгд Найрамдах Словак Улсын Ерөнхий сайд Роберт Фицо тэргүүтэй төлөөлөгчид Монгол Улсын Их Хурлын дарга М.Энхболдод бараалхахдаа, талууд Эдийн засаг, худалдааны салбарын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлэх “Хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах тухай” хэлэлцээр, “Эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх тухай” хэлэлцээр болон “Харилцан давхар татвар ноогдуулахгүй байх тухай” хэлэлцээрийн баримт бичгийг боловсруулан эцэслэх шаардлагатай байгаатай санал нэгдсэн. Казахстан Улсын Ерөнхий сайд Карим Масимов Баян-Өлгий аймагт болсон байгалийн гамшигт нэрвэгдсэн иргэдэд туслах зорилгоор Засгийн газарт 200 мянган ам.доллартай (400 сая төгрөг) тэнцэх хэмжээний хандив өгөхөө илэрхийлсэн” гээд олон сайхан мэдээ дуулдсан. 

Манай урд хөрш БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Көцян Гадаад хэргийн сайд, Хөдөө, аж ахуйн сайд, Худалдааны сайд, Төрийн Зөвлөлийн нарийн бичгийн нэгдүгээр орлогч дарга, Төрийн Зөвлөлийн судалгааны хүрээлэнгийн дарга, Гадаад хэргийн дэд сайд, Ерөнхий сайдын Тамгын газрын дарга зэрэг албан ёсны төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнтэйгээр Монгол Улсад айлчилж, айлчлалын хүрээнд Хятадын тал хугацаа хэтэрсэн өрийн асуудал болох 1958, 1960 онд авсан зээлийн өрийн үйлчилгээний үлдэгдэл, 1991, 1992, 1994 онуудад авч ашигласан зээлийн үндсэн төлбөр, нийт 38 тэрбум төгрөгийн төлбөр төлөх үүргээс Монголын талыг бүрмөсөн чөлөөлөх хэлэлцээр байгуулсан.

Мөн хоёр улсын хамтын ажиллагааны тэргүүлэх чиглэлүүд болох худалдаа, эдийн засаг, дэд бүтэц, эрчим хүч, санхүү, хөрөнгө оруулалт, хөдөө аж ахуй зэрэг салбарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх зарчмын тохиролцоонд хүрч, дараах 10 гаруй баримт бичиг байгуулсан тухай хэвлэлд бичсэн байна.

“Хоёр улсын Гадаад хэргийн яамд хоорондын 2017-2018 оны хамтын ажиллагааны төлөвлөгөө, Эдийн засаг, техникийн хамтын ажиллагааны тухай хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр, Монгол Улсын Засгийн газрын өрийг чөлөөлөх тухай хоёр улсын Засгийн газар хоорондын протокол, БНХАУ-ын Засгийн газраас 2014 онд олгосон 300 сая юанийн буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төслийн хүрээнд 3 сургуулийн төслийг эхлүүлэх тухай солилцох захидал, Уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх эд материал бэлэглэх тухай Монгол Улсын Сангийн яам, БНХАУ-ын Үндэсний хөгжил, шинэчлэлийн хороо хоорондын санамж бичиг, Монгол Улсын Гааль, татварын ерөнхий газар, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар хоорондын стратеги, хамтын ажиллагааны төлөвлөгөө, БНХАУ-ын Засгийн газрын 500 сая ам.долларын хөнгөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төслийн хүрээнд Баянхонгор – Байдрагийн гүүр-ний 129 км авто замын төслийн тусгайлсан зээлийн хэлэлцээр, БНХАУ-ын Засгийн газрын 500 сая ам.долларын хөнгөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төслийн хүрээнд Тосон цэнгэл – Улиастайн 114 км авто замын төслийн тусгайлсан зээлийн хэлэлцээр, БНХАУ-ын Засгийн газрын 500 сая ам.долларын хөнгөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх “Улаанбаатар – Хөшигийн хөндийн шинэ нисэх онгоцны буудлын хурдны автозам барих” төслийн хяналт, зөвлөх үйлчилгээний гэрээ, Монгол Улсын Хөгжлийн банк, БНХАУ-ын ЭКСИМ банк хооронд Улаанбаатар хотын 7 дугаар хорооллын “G” хэсгийн орон сууцны төслийн санхүүжилтийн гэрээ, Монгол Улсын Худалдаа хөгжлийн банк, БНХАУ-ын Хөгжлийн банк хоорондын зээлийн гэрээ, МҮОНРТ, Хятадын олон улсын радио хоорондын хамтын ажиллагааны гэрээ, МҮОНРТ, Хятадын төв телевиз хоорондын хамтын ажиллагааны гэрээ, Монгол Улсын Хөрөнгө оруулалтын газар, БНХАУ-ын Экспортын зээлийн даатгалын компани хоорондын хамтын ажиллагааны санамж бичиг, Улаанбаатар-Мандалговь цахилгаан дамжуулах агаарын шугам, дэд станц барих төслийн барилгын ажлын гэрээг ёсчлох тухай баримт бичиг” гээд өнөөгийн засгийн газраас нэхэл хатуутайгаар асуух ажил их л харагдана. Энэ бүхэн ямар шатандаа явна вэ, Ерөнхий сайд аа?

“Дээрхийн гэгээнтэн XIV Далай ламын айлчлал садаа болсон” гээд уйлан дуугарах нь холгүй мэдээ гарч буй харагдсан нь саяхан. Гэхдээ монголчуудыг аз ивээж, Тажикстан шиг газар нутгаа алдах, Зимбабве шиг мөнгөн тэмдэгтээ юань болгохоос аварсан ч юм билүү?

Харин АСЕМ-ын дээд хэмжээний чуулга уулзалтын үр дүнгийн талаар Ерөнхий сайд гуай амнаасаа алт унагахгүй юм. Засгийн газрын энэ оны 11 сарын 30-ны өдрийн хуралдааны мэдээлэлд, “Бүгд Найрамдах Хорват Улс нь Европын Холбооны гишүүн улс болсонтой  холбогдуулан Түншлэл, хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улс, Европын Холбооны хоорондын хэлэлцээрт нэмэлт оруулах тухай протоколыг батлав. Ингэснээр хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагааг эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчин, худалдаа, хөрөнгө оруулалт, аялал жуулчлал зэрэг салбарт эрчимжүүлэх эрх зүйн суурь тавигдаж байна” гэснээс үзвэл бас ч гэж алхам хийх гээд ч байгаа юм шиг.

Дорвитойхон шиг ажиллаад, Монгол Улсаа босгоод ирээсэй гэж итгэл тавин харж байгаа хүмүүс цөөнгүй байгаа шүү дээ. Ам алдвал барьж болдоггүй гэдгийг дахин сануулъя. АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалтын үр дүн хаана байна вэ, Ерөнхий сайд аа?

Ц.Оюунчимэг