Монголын нийгэм хоёр туйлд хуваагдахаар тэмүүлж байна

Монголын нийгэм баян, ядуу гэсэн хоёр хэсэгт л хуваагдахаар эрчимтэй тэмүүлж байгааг статистикийн дүн харуулав.

Байгаа, байхгүйн хооронд урд хормойгоороо хойдохоо нөхөн, нийгмийг нуруун дээрээ авч явдаг дундаж давхаргынхны эгнээ сарнин замхарсаар, харин эсрэгээрээ ядуучуудын тоо хурдацтай өсч байгаа гашуун үнэн тодорлоо. Судалгаанд хамгийн “эмзэг” бүлгийг 300 мянга хүртэлх орлоготой гэсэн ангилалд оруулсан. Огт орлогогүй өрхүүд ч багтдаг энэ бүлэгт хамрагдсан өрхийн тоо жилийн өмнөхөөс 32.3 мянга буюу 3.3 хувиар нэмэгджээ. Тодруулбал, сар бүр 3000, өдөр бүр 100 өрх ядуурлын доод туйл руу унасан байна. Статистик мэдээнд “500 000-900 000 төгрөгийн орлоготой өрх 41.2 мянгаар нэмэгдсэн” гэсэн нь зэрвэс харахад сайн мэдээ мэт боловч тэд “1 100 000-1 600 000” төгргөний орлоготой дээд ангиллаасаа чансаа уруудаж орж ирэгсэд байгаа юм.

Хүн амын амьжиргааны баталгаажих доод төвшингээс дээгүүр болон доогуур гэдэг ангилал ядуу ба баян гэсэн заагийг илэрхийлэх хэмжээнд хүртлээ хоёр туйл руу шилжиж эхлээд байна.

Хүн амын амьжиргааны доод түвшин гэдэг нь хэрэглээний доод хэмжээг мөнгөн хэлбэрээр илэрхийлснийг хэлж буй юм. Харин хэрэглээний доод хэмжээ гэдэг нь хүний нэн тэргүүний зайлшгүй хэрэгцээг хангах хүнсний болон хүнсний бус хэрэглээний сагсаар тодорхойлсон бараа, үйлчилгээний шинжлэх ухааны үндэслэлтэй тогтоосон тоо, хэмжээг хэлдэг.  Хуулиараа бол хүн амын амьжиргааны доод түвшинг жилд нэгээс доошгүй удаа Үндэсний статистикийн газраас тодорхойлдог.

Судалгаа хийж,тогтоосон өрхийн тоо, өрхийн орлого, амьжиргааны баталгаажих доод төвшин бол бодит мэдээлэл.

Өмнөх жилүүдийн жишгээс харвал амьжиргааны доод төвшин жилд 9-11 хувиар өсч ирсэн байдаг. Тэгэхээр энэ жил 200 мянга орчим болсон гэсэн үг. Нэг өрх дор хаяж гурван гишүүнтэй гэж бодохоор сард 600 000 төгрөгний орлоготой байж наад захын хэрэгцээгээ хангана гэсэн үг. Гэтэл өрх болгон гурван ам бүлтэй байдаггүй. Улсын хэмжээнд нэг өрх дунджаар таван гишүүнтэй гэж тооцоод, дээр нь орлого багатай гэр бүл голдуу олон хүүхэдтэй байдгийг бодолцвол 1 100 000 төгрөгөөс доош орлоготой бүх өрхүүд амьжиргааны баталгаажих доод төвшнөөс бага орлоготой болж таарна. Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан судалгаанд дурдсанаар бол нийт айл өрхихйн 70.1 хувь нь 1 100 000 төгрөгнөөс бага орлоготой ажээ. Өөрөөр хэлбэл, хүн амын 70-аас илүү хувь нь амьжиргааны баталгаажих доод төвшингөөс доогуур амьдарч байна гэсэн үг.

Байдал ийм байгаа тохиолдолд баялгийн тэгш бус хуваарилалтын асуудал хөндөгдөх нь мэдээж. Статистикийн хороон “Жинигийн коэффициент”-ийг тооцоолсон байсан. Жини коэффициент гэдэг бол хүн амд орлого хэр жигд хуваарилагдаж буйг илэрхийлдэг нэгж юм. Өөрөөр хэлбэл баян, хоосны ялгаа хэр их байгааг жини коэффициетээр илэрхийлдэг. Хүн ам дахь орлогын хуваарилалт жигд байна уу үгүй юу гэдгийг хэмжих жини коэффициентийн аргачлалыг Италийн социологич, статистикч Коррадо Жини 1912 онд гаргасан байдаг. Түүнээс хойш энэ коэффициент баян, ядуугийн ялгааг илэрхийлэх гол хэмжүүр болж ирсэн юм. 0-1 хүртэл тоогоор илэрхийлдэг уг  коэффициент 0 руу дөхөх тусмаа хүн амд нийгмийн баялаг, улсын орлого жигд хуваарилагдан хүрч буйг заадаг бол нэг рүү ойртох тусмаа баян, хоосны ялгаа гүнзгийрч байгааг илэрхийлдэг. Үндэсний Статистикийн хорооны тайланд энэ үзүүлэлтийг 0.338 гэсэн байна лээ. Дэлхийн банк болон бусад эх сурвалжид авагдсан мэдээллээр манай улсын индекс 2013 онд 36.5 хувьтай байсан. Үүнээс найман жил өнгөрч, баячууд нь улам баяжиж, ядуусын тоо хүн амын 70 хувьд хүртлээ нэмэгдээд байна. Хүн амынх нь цалин өндөр, хөгжингүй улсуудыг эгнээндээ нэгтгэсэн Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн нийгэмлэгийн хэмжээнд орлогын тэгш бус хуваарилалт жилд 1.7 хувийн өсөлттэй байдаг. Монгол Улстай ижил уул уурхайгаас хамааралтай, хуучин ардчиллыг шинээр байгуулсан болон сэргээн тогтоосон улсуудын хувьд энэ үзүүлэлт улам ч хурдацтай өсч буй. Гэтэл манай улс буурчээ.

Б.Цогт-Ирээдүй