Б.Жаргалсайхан: Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болбол Бээжингээс дуудаж аваачаад даалгавар өгнө

 Ардчилсан намын Үндэсний бодлогын хорооны гишүүн Б.Жаргалсайхантай ярилцлаа.

-       Та АН-аас ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших хүсэлтээ тавьсан уу?

-       Үгүй. Тавиагүй шүү дээ. Нам дээр өөр ажлаар явж байна.

-       Та Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх бодолтой байгаа биз дээ?

-       Одоохондоо шийдээгүй л байна. Хэрэв дэвшихээр бол бүх сэтгүүлчдээ сайхан урьж байгаад зарлана шүү дээ. Хэн нь ч нэр дэвших асуудлаа шийдээгүй. Намайг АН дээр явж байгаа болохоор далим үсэргээд үүнийг асууж байгаа байх. Ер нь хуулиараа ирэх сарын 2-ноос нэр дэвшүүлэх асуудал эхэлнэ. Түүнээс хойш яригдах асуудал юм.

-       Та АН-ынхаа гишүүний эрхээ сэргээсэн. Намын Үндэсний бодлогын хорооны сонгуульд ялагдал хүлээсэн гэж байсан?

-       Унавал унаа л биз. Нэг хуралд орох мандат авахын төлөө ач холбогдол өгөөд байх зүйл биш. Намын гишүүн бол аль ч хуралд орох эрхтэй шүү дээ. Яахав баталгаатай орох тэдэн хүн л гэж байгаа болохоос биш, нээлттэй хурал. Хэн ч орж болно. Замбараагүй байлгахгүйн тулд нэр зааж байна шүү дээ. Гэхдээ би Хан-Уул дүүргээс намын ҮБХ гишүүнээр сонгогдсон. Намайг ҮБХ-ны сонгуульд уналаа гэж хэвлэлийнхэн сенсаацлах гээд байгаа юм. Би тэгэхээр нь тоохгүй байгаа.

-       Намын эрхээ та сэргээсэн. АН хэр шинэчлэл хийж чадаж байна вэ?

-       Энэ нь нэг өдөр хийгдэх процесс биш. Ямар ч байсан ардчилсан дүрэм журамтай боллоо. АН-ын бүх удирдлага, бүтэц зохион байгуулалтыг шийдэхдээ сонгуулийн аргаар шийдлээ. Энэ чинь өөрөө чухал. Хуучин бол “Энэ миний найз. Нэг дор амьдардаг. Манай нутгийнх юм байна. Тэрийг тавьчих” гэдэг байсан бол одоо больсон. Бүх нэгжийн хэсэг, дээшээ намын дарга хүртэл сонгуулиар шийддэг болсон. Босоо удирдлагатай боллоо. Дээрээс үүрэг даалгавар өгөхөд доор намын үүрүүд, намын доод шатны түшмэдүүд үүрэг даалгавар биелүүлдэггүй байлаа. Ерөөсөө л хэдэн толгойтой. Хүн болгон дарга. Дээр нь хэл аманд өртсөн, оффшортой, нэр нүүрээ барсан нөхдүүд тусгаарлагдаад ялгагдаж байна шүү дээ.

-       АН тийм мөнгө төгрөг завшдаг нөхдүүдээсээ салж чадаж байна уу?

-       Чадаж байна аа. Одоо дарга нар дотор хууччуулаас байхгүй шүү дээ. Ихэнх нь шинэ хүмүүс болсон. Хуучнаас С.Эрдэнэ л байна. Намын дарга. Бусад нь шинэ үеийнхэн. Үс ноос нь халцарсан, цайрсан хүмүүс байхгүй болсон.

СОЛИОТОЙ ХҮМҮҮС ХУУЛЬ ӨӨРЧИЛДГӨӨ БОЛИХ ХЭРЭГТЭЙ 

-       Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг намууд өөр хоорондоо хэлэлцэж байна. Үндсэн хууль өөрчлөлт хийх ёстой гэж та үзэж байна уу?

-       Манай Үндсэн хууль бол хамгийн сайн хууль. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагагүй. Намуудын тухай хууль, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй. Үндсэн хуульд ямар ч буруу юм байхгүй. Үндсэн хуулийг зөрчиж болохгүй. Гэвч зөрчөөд 20-иод жил явж ирлээ. УИХ-ын гишүүн нь Засгийн газрын гишүүн болж болохгүй гээд заачихсан. Түүнийг хэрэгжүүлэхгүй байна. Тийм байгаа биз дээ. Дээр нь Сонгуулийн хууль муу учраас хаа хамаагүй хүн ороод оффшор данс нээх, төрийн өмч завших нь хуультай биш, хүнтэй холбоотой болчхоод байна шүү дээ. Хариуцлагагүй, шударга бус хүмүүс төр лүү зүтгэж байна. Тэр хүмүүсийн төрд орох эрх нь нээлттэй болчихсон. Тэгээд төр дампуурчихаад байна.

 -       Үндсэн хуульд биш Улс төрийн намын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах ёстой гэж үү?

-       Тийм. Намууд гишүүнчлэлтэй байж болохгүй. Ард түмнийг намын харьяаллаар хэд хуваагаад хаячихлаа шүү дээ. Тийм учраас намууд гишүүнчлэлгүй байх ёстой. АНУ, Европын холбооны орнуудын намууд гишүүнчлэл байхгүй. Аливаа нэр томьёоллыг монополи байдлаар ашиглах дуртай юм. Ардчилсан намын тугны хажууд зогсож байсан учраас ардчилсан хүн, ардчиллын хүн болчихдог. Ийм байж болох уу?

-       Болохгүй.

-       Ардчилал гэдэг бол хүний үзэл бодол болохоос хэн нэг хүн биш биз дээ. Бид жинхэнэ утгаар нь ардчиллын тогтолцоог бий болгох ёстой байхгүй юу. Үүнийг өөрчлөх үндэс нь Намуудын тухай хууль, Сонгуулийн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудал. Сонгуулийн хуулиар хүний эрх зөрчиж байна. Үндсэн хуулийн бус аргаар төрийн эрхийг авч байна. Өөрөөр хэлбэл сонгуулийг булхай, луйвар хийж байгаад төрийн эрхийг авч байна. Иргэдээ аравхан мянган төгрөгөөр хуурч төрийн эрхэнд гардаг. Сонгуулиас амласан зүйлээсээ 200 хувь ухарч байна. Тиймээс дээрх хоёр хуульд өөрчлөлт оруулах ёстой. Түүнээс Үндсэн хууль муу муухай болчихоод хэрэгжихгүй байгаа юм биш. Намуудын хууль муу учраас иргэд намд хуваагдаад, төрийн алба намаар талцаж асар их солигдож байна. Тогтсон төрийн албан хаагчгүй боллоо. Бүгдээрээ дээрэмчин, луйварчингууд болсон. Нэг нь дээрэм хийгээд байхаар дагаад нөгөө хэд нь “ Би ч гэсэн дээрэм хийнэ” гээд явж байдаг. Энэ нь Үндсэн хуульд ямар хамаатай юм.

Нэг хүний засаглал тогтох юм бол Орос, Хятадын дарангуйлалд өртөх боломж, нөхцөл өндөр байна. Жишээлбэл, Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болбол Бээжингээс дуудаж аваачаад “Чи ингэ” гэдэг даалгавар өгнө. Кремлиэс дуудаж аваачаад үүрэг өгдөг болно. Бид парламентын засагтай, ерөнхийлөгч, ерөнхий сайдтай орон байхгүй юу. Энэ нь тусгаар тогтнолын баталгаа болж байгаа. Тийм учраас солиотой хүмүүс хууль өөрчилдөгөө болих хэрэгтэй.

-       Намуудыг гишүүнчлэлгүй болгох ёстой байх л даа?

-       Намууд гишүүнчлэлтэй байх нь үзэл суртлаар хордуулна. Зөвхөн намын төв аппарат гишүүнтэй байх ёстой. Сумын намын үүр гэхэд 10, аймгийн төвүүд 100 гишүүнтэй байх хэрэгтэй. Хотын дүүргүүд 200 гишүүнтэй байх ёстой. Тэрнээс илүү гишүүнтэй байж болохгүй. Намууд хэн нь олон дэмжигчийн санал авч чадсан нь төрийн эрхийг барьдаг тогтолцоотой болох ёстой. Тэгж байж үзэл суртлаас салгана. Дээр нь төрийн албан хаагчийг намын харьяаллаас салгах хэрэгтэй. Төрийн албан хаагчийг маш өндөр шалгууртай. Шалгалт шүүлгээр авдаг байх ёстой. Гэтэл мэдлэг боловсролгүй, ёс суртахуунгүй хүмүүсийг төрийн албаар дүүргэж байна. Намын харьяаллаар төрийн албанд тавьж байна. Бүрэн төгс ардчиллыг бий болгох гэж байгаа бол Намуудын тухай хууль, Сонгуулийн тухай хуулийг нээлттэй болгох ёстой.

Сонгуулийн ерөнхий хороо сонгууль зохион байгуулах ажлаа л хийдэг байх ёстой. Түүнээс ямар нэгэн шийдвэр гаргадаг байж болохгүй. Сонгуулийн үйл ажиллагаанд намуудын нэр дэвшигчдийн төлөөлөл хяналт тавьдаг байх ёстой. Иргэн болгон сонгуульдаа оролцдог, санал өгдөг байх ёстой. Сонгууль өгөөгүй бол төрийн үйлчилгээ үзүүлдэггүй байх хэрэгтэй. Сонгуульд оролцох эрх байхаас гадна өгдөг үүрэг байх ёстой. Тэгээд сонгууль өгнө гэхээр “Мөнгө өгнө гэвэл саналаа өгнө” гэж байгаа байхгүй юу. Юу гэж байгаа юм. Мөнгөөр сонгууль хийдэг боллоо. Мөнгө өгсөн авсныг эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг байх хэрэгтэй. Тэгэх юм бол энэ завхрал байхгүй болно. Төр мэргэжлийн албан хаагчтай болох ёстой. Түүнээс үзэл суртлаар дамжиж ирсэн төрийн албан хаагч нийгмийн баялаг бүтээх ямар ч боломж байхгүй. Төрийн албан хаагч бүр боловсрол, мэргэжил, ёс суртахуунаар өрсөлддөг байх хэрэгтэй. Тэрнээс намын харьяалал, мөнгөөр өрсөлддөг байж болохгүй.

-       Засгийн газрын ажилд та хэр дүн тавьж байна?

-       МАН-ын УИХ-аар амласан мөрийн хөтөлбөр “будаа” болсон. Сонгуулиар юу хэлж амлалаа. Ямар үүрэг, амлалт авлаа. Яаж нийгмийн халамж, хүн амын орлогыг нэмэх үү, яаж бүтээн байгуулалт өрнүүлнэ гэж амлав. Тэр тухай хийж байгаа юм байна уу. Байхгүй байна. Монгол Улсын эдийн засгийг өргөтгөнө гэж амласан. Бүх юм байдгаараа байж байна. Бүх зүйл уруудаж байгаа. Эдийн засгийг яаж аврах тухай ярьж байгаа юм нэг ч алга. Монгол Улсын эдийн засгийн уналт зүгээр зөнгөөрөө явж байна. Засгийн газар тааруу л ажиллаад байна даа, үнэнийг хэлэхэд. Тэгээд яахав ганц “Олимпийн найдвар” нь Олон улсын валютын сан болсон байх.

-       Та ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдсаныг юу гэж харж байна?

-       Монгол Улсын хөгжлийн асуудлыг ОУВС шийдэхгүй. Нийгэм эдийн засгийн шинэчлэл, алдагдлууд буруу бодлогыг засахад Валютын сан зөвлөмжүүд өгч, дэмжиж туслах байх. Яаж улсаа хөгжүүлэх вэ гэдгийг бид, улс төрчид шийдэх хэрэгтэй. Түүнээс ОУВС шийдэхгүй. Монгол Улс ямар Америкчуудын өмнөөс амьдарч байгаа биш.

 Т.Амараа