Б.Ганхуяг: Намайг хөнөөлгөх гэсэн хятад хүний ард М.Энхболд, Ж.Эрдэнэбат нар бий

БНХАУ-ын иргэн   Вү Зи Хон нь  уул уурхайн лиценз эзэмших эрхийн маргаанаас үүдэж улмаар  иргэн Б.Ганхуягийн амь насыг хөнөөлгөх захиалга өгсөн  гэх мэдээлэл гараад байгаа билээ. Энэ талаар  иргэн  Б.Ганхуягтай ярилцлаа.

-Танд яг юу тохиолдсон юм бэ?

-Би хятад улсын иргэн  Вү Зи Хон , монгол эхнэр Соёл-Эрдэнэ нартай  2010 онд хүнээр зуучлуулаад танилцаж байсан. Би тухайн үед уул уурхайн чиглэлийн компани ажиллуулдаг байв Энэ шугамаар маш олон хүн надтай холбогдож, хөрөнгө оруулъя гэдэг санал тавьдаг байсан. Манай уурхай нөөцтэй, ашиглахад хялбар бэлэн гүний амтай уурхай байгаа юм. Харин дээр хэлсэн хятад хүн  уурхайг маань судалсны дараа надад хөрөнгө оруулах, хамтарч ажиллах хүсэлт тавьсан юм. Миний хувьд зөвшөөрч гэрээ байгуулаад хамтран ажилласан. Энэ үедээ манайх жоншны баяжуулах үйлдвэр барих төсөл эхлүүлэхээр бэлдэж байсан. Уг төслөө  хамтарч ажилладаг хятад түншдээ хэлэхэд "Их зөв санаа байна" гээд тааламжтай хүлээж авсан. Үүний дараа төслөө ажил болгоод уурхай дээрээ хэрэгжүүлээд баяжуулах үйлдвэрээ барьсан. Үйлдвэр маань  жоншийг баяжуулж, нунтаглаад 97 хувийн агуулгатай боловсруулаад гаргах зорилготой. Тухайн үедээ бодож санаж явсан ажлууд бүтээд улс оронд хэрэгтэй төсөл маань хэрэгжлээ гээд маш их баярлаж байсан. Гэтэл яг үйлдвэр ашиглалтад орохын өмнө хамтрагч гэх Хятад эрийн зан нь гэнэт хувирч  хөрөнгө татна яриад эхэлсэн. Хөрөнгийн асуудлыг хөрөнгө оруулагч  тал шийднэ гэж би хэлэхэд  нөгөө хятад  хөрөнгө оруулалт их хийсэн, хятадуудаасаа мөнгө авъя гэхээр монголчуудтай хамтарч байна гээд хөрөнгө оруулалт хийхгүй, намайг ганцаараа байвал хөрөнгө оруулалт хийе гээд байна гэж тайлбарласан. Би тэр саналыг нь сонсоод зөвшөөрөөгүй гурван сар гаруй явсан. Гэтэл нөгөө хятад чинь миний оруулсан хөрөнгийг бүгдийг нь төл гэж дарамталсан. Дээрээс нь энэ оруулсан хөрөнгө эргэлтэд явж байдаг хөрөнгө байтал лицензийг над руу шилжүүлэхгүй ажлыг гацаагаад байна, эцэст нь гарах хөрөнгийн бүх алданги төлнө шүү гэсэн. Тэр үед хууль сайн мэдэхгүй, гэрээгээ ч сайн ойлгоогүй явж байсан болохоор, нээрэн л тийм юм байхдаа, хүний оруулсан өч төчнөөн хөрөнгийг царцаагаад байгаа юм байна гэж бодоод лицензээ шилжүүлэхийг нь зөвшөөрсөн. Ингэхдээ  үйлдвэр хэвийн ажиллаж буй үед надад өдрийн нэг сая төгрөг өгнө гэж гэрээндээ  тусгасан. Үйлдвэр маань бүтэн жилээр ажиллах боломжгүй улирлын чанартай үйл ажиллагаа явуулдаг. 4 сараас 11 сар хүртэл л ажиллах боломжтой. Ингээд гэрээний дагуу би лицензээ шилжүүлж, 2012 оны 4 сард үйлдвэр нээлтээ хийсэн. Би үйлдвэрийн нээлтэд очиход хамтарч ажилласан хятад миний нүүр рүү харж инээгээд л цаашаа хараад намайг занаж л байсан юм билээ, одоо бодоход.

Үйлдвэрийн 4 сараас 11 сар хүртэл ажилласан жилийн ашгаас надад 210 сая төгрөг л өгөх ёстой байсан ч би 90 сая болгож бууруулсан. Ингээд ч өгөхгүй болохоор нь гэрээгээ биелүүлэх албан бичиг хүргүүлэхэд миний албан бичгийг урж хаясан байсан. Дотор нь ажилладаг монголчууд надад үүнийг хэлсэн.

-Маргаан эндээс л эхэлсэн гэсэн үг үү. Шүүхэд хэзээ хандав?

-2012 оны 12 сард шүүхэд хандсан. Гэтэл шүүхээс хятад хүн бусдын уурхайн лиценз худалдаж аваад, дээрээс нь мөнгө өгнө гэж гэрээ хийх үү, тийм зүйл байхгүй. Энэ худалдааны лиценз байна гэдгийг шүүх тогтоосон. Гэтэл нөгөө хятад хоосон уурхай байсан гээд яриад байгаа. Тэр хятад ямар ч судалгаа хийлгүйгээр  хамтарч ажиллах уу, худалдаж авлаа ч гэсэн хамтрах боломжтой гэж үү үгүй шүү дээ. Маш их судалгаа хийж, цаад ашгийг тооцоолж байж ажилладаг айхтар хүмүүс, тэд монголчууд шиг цайлган биш. Миний лицензийг гэрээ гэх зүйлээр халхавч хийгээд,  надад худлаа яриад өөрийнхөө нэр дээр шилжүүлээд авчихсан. Манай компанийн лицензийг л тэр хятадын эхнэр Соёл-Эрдэнэ гэж хүний л компани руу шилжүүлсэн. Нэг ёсондоо тусгай зөвшөөрлөө шилжүүлээд алдчихаж байна л гэсэн үг.

- Вү Зи Хон гэрээний дагуу танд хэдэн төгрөг өгсөн бэ?

-Өнөөдрийг хүртэл надад нэг ч төгрөг өгөөгүй. Миний амьдрал энэ хүнтэй нийлээд уруудсан, өөр хүмүүстэй хамтарсан бол санаж бодсон зүйлээ биелүүлээд сайхан явах л байсан байх. Монголчууд мөнгөгүйдээ гаднын хүмүүсийн гар хөл болж, арчаагүй явдаг нь үнэн. Миний энэ амьдралын жишээн дээр тодорхой харагдаж байгаа биз. Би ашигтай төслийнхөө хүрээнд 888-с санхүүжилт хүсэж байсан өгөөгүй. Бидэнд хэн хөрөнгө оруулалт өгдөг вэ гэхээр хятадууд л байдаг. Тэд нар нь дандаа луйварчид. Үүнд дандаа ард түмэн залилуулж, бүх зүйлээ алдаж байдаг. Тэдний нэг нь би. Төр засаг хэдэн аж ахуй нэгжүүдээ харж үзэхгүй  байгаагаас монгол иргэд хохирч байна. Ийм учраас л бид хятадуудын гар хөл, идэш хоол болоод дээрэлхүүлээд явж байна. Миний хувьд зургаан жил гаруй энэ асуудлаар хөөцөлдөөд эцэст нь шүүх миний хохирлыг хүртэл тогтоолоо.

2012 онд шүүхэд хандаад явж байхад гэнэт Говьсүмбэр аймагт над дээр эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн. Манай уурхай Хэнтий аймгийн Дархан суманд байдаг, би өөрөө Улаанбаатар хотын харъяатай, компани маань Дорноговь аймгийнх атал харьяаллын бус газар ийм асуудал гарсан нь их хачирхалтай. Бүр 10-15 жилийн хорих ял авдаг, 148.3 гэсэн зүйл ангиар эрүү үүсгэсэн байсан. Би Говьсүмбэрт очиж байцаагдсан, байцаагч нь намайг бүх баримтаа аваад ир, та энэ хүний баахан мөнгийг залилсан байна гэсэн. Миний зүгээс  баримтаа аваад очиход “Та чинь ямар ч буруугүй хүн байна, бүх зүйл нь гэрээтэй юм шүү дээ, дээрээс прокурор шахаад байна, та прокурортой уулз” гэсэн хариуг жил хэртэй явсны дараа өгсөн. Би арга ядаад  Энхтүвшин гээд Говьсүмбэрийн орлогч прокурортой нь уулзахад нөгөө хятадын эмнэлгээр нь үйлчлүүлдэг,  бүр найз нөхдийн холбоотой хүн байж таарсан. Ийм л хүн намайг шалгуулаад байсан юм билээ. Би тэр үед шууд Энхтүвшин гээд тэр хүнийг ашиг сонирхлын зөрчилтэй, найз нөхдийн холбоогоор төрийн үйл ажиллагаа явуулсан тухай Ёс зүйн хороонд нь гомдол гаргасан. Ёс зүйн хурал нь болоод Ёс зүйн хорооны прокурор Мөнхбат гэж хүн нь “Энхтүвшин  хэргээ хүлээсэн, найз нөхдийн холбоотой нь үнэн, эмнэлэгт нь эмчлүүлж байсан. Тиймээс үүнийг ёс зүйгээр шийдэх асуудал биш, мэргэжлийн зөвлөлөөр шийдэх ёстой” гээд шилжүүлсэн гэсэн. Түүнээс хойш чимээгүй болсон, надад ахиж хариу ирээгүй. Жил хэртэй хөөцөлдөж яваад эцэст нь Ёс зүйн хороонд нь өгсний дараа надад тохсон эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон.

Үүний дараа СХД-н шүүхэд лицензээ буцааж авах тухай гомдлоо дахин гаргасан. Ер нь тэр хүнээс болж би дампуурсан, юу ч үгүй болж зогссон. Жонш бэлдэц хийж экспортод гаргадаг байсан ганц уурхайг минь авчихаж байгаа юм чинь надад юу үлдэхэв дээ. Эрүүгийн хэргийн талаарх гүтгэлэг дуусаад үнэн зөв нь олдчихлоо гээд иргэний хэрэгт дахин гомдол гаргахад нөгөө өмнөх хэрэгсэхгүй болсон хэргийг СХД-ийн Сагсаа гэдэг прокурор дахин шалгаад эхэлсэн. Шалгахдаа 148.4 гэсэн яллагчаар татсан. СХД-н гуравдугаар хэлтсийн байцаагч Оюунчимэг гэж хүүхэн бий. Тэр хүүхэн намайг загнаад л чамайг яллагдагчаар татлаа гээд дарамталж эхэлсэн. Тэр үед би өөрийн хөрөнгөө алдчихаад дээрээс нь ялтан болоод байхдаа яахав дээ гээд бас л жил гаруй хөөцөлдөж явсан. Үүний эцэст  бүгдийг нь шалгаад бас л хэрэгсэхгүй болгосон. Одоо дахиад л Иргэний хэргийн шүүхэд гомдлоо гаргаад явж байна. Тэр хятад хоёр жил гаруй намайг шалгуулсан. Одоо  анхан, дунд, дээд, давж заалдах шатны шүүхээр шалгагдаад дахиад анхан шат руу нь буцаасан.

-Шүүхийн шийдвэр таны талд гарч байна гэсэн үг үү?

-Тийм ээ. Үнэнд гүйцэгдээд эхэлж байна. Гэтэл нөгөө хятад сандраад бүр эцэстээ намайг алуулах захиалга өгч байна. Шүүх шударга л шийдэх юм бол гэрээгээ биелүүлээгүй юм чинь тэр гэрээ хүчингүй болж  би лицензээ буцааж авах нь тодорхой. Дээрээс нь би хохирлоо барагдуулна. Миний хувьд лицензээ л буцааж авах юм бол бусад нь хамаагүй, тэр үйлдвэр энэ тэрээ нураагаад авах юм байгаа биз гэж бодож байсан чинь шүүхээс та хохиролтой юм байна, мэтгэлцээгүй байна, нөгөө талаас хохирлыг барагдуулах ёстой гэж хэлсэн. Гэхдээ 2017 оны наймдугаар сард болсон анхан шатны шүүх буруу шийдвэр гаргасан. Би түүнд их гомдсон. Харин  2017 оны 09 сарын 22-нд болсон Дээд шүүхийн хурал их шударга болсон.

-Таны амь насыг  хөнөөх захиалга өгсөн гэдгийг яаж мэдсэн бэ?

-Сарын өмнөөс надруу нэг хүн ярьсан юм. “Жонш авъя, хамтарч ажиллая” гээд. Гэтэл нэг өдөр над руу “Хамаа” гээд ярьдаг байна.  Шоронгийнхон хоорондоо хамаа гэж ярьдаг гэж сонсож байсан болохоор би шууд  сэжиг авсан. Тэгэхээр нь  чи ямар учиртай юу яриад байна аа  гээд уурласан өнгө аястай ярьтал “Чи хятадуудтай маргаантай байгаа гэсэн хоёулаа уулзъя чамайг алуулах захиалга надад өгсөн гэв. Чи хэн бэ гэтэл намайг тавхай Наранбаяр гэдэг  би насаараа шоронгоор явсан хүн, хоёулаа уулзъя гэлээ. Тэгээд би уулзсан л даа. Тэр залуу надад бүгдийг  ярьж надад таныг алах захиалга өгсөн. Монгол хүн монгол хүнээ хөнөөнө гэж юу байхав дээ гээд ярьж байтал “Наранбаярын утас нь дуугарсан. Гэтэл хурдан ажлаа гүйцэтгэ, манай хятадууд яаравчлуулаад байна. Наад хүнээ хурдан нух гэдэг даалгаврыг өгч байгаа юм л даа.

-Утсаар тэгж ярьж байгаа юм уу?

Тийм ээ.  Наранбаяр ч яриагаа үргэлжлүүлж "Мөнгө цаас бэлэн үү" гэсэн чинь “Бэлэн бэлэн, мөнгөнд ерөөсөө битгий санаа зов” гэж хэлэхийг нь би хоёр чихээрээ сонссон. Наранбаяр “Би Хятад хүний үгээр  Монгол хүнээ хөнөөж чадахгүй.  Надад 9 саяыг амласан.Би гурван саяыг нь  авчихсан одоо зургаан саяыг авахад чи жүжиглээд өгөөч, муу хятадын мөнгийг авчихъя яадаг юм тийм ээ” гэсэн. Тэгэхээр нь би тэгье гээд жүжиглэсэн.

-Яаж тэр вэ?

-Наранбаяр  юу гэж санал тавьсан бэ гэхээр “Чи өглөө гарахдаа  толгойгоо боогоод хүнээр  түшүүлээд гараарай.  Тэгээд утсаа огт авч болохгүй шүү. Эсвэл хүнээр авахуулаад бие нь муу байгаа гээд хэлчих” гэсэн. Би энэ дагуу  хийсэн.

-Таныг гэрээсээ тийм байдалтай гарахыг нь хүн харж байсан гэсэн үг?

Тийм ээ. Тэр өдөр 11 цагийн үел Наранбаяр надруу яриад  “Хуягаа чи сайн жүжиглэсэн баярлалаа” гэж хэлсэн.  Надад үлдсэн мөнгөө өгье гэж байна. Чи хүрч ирээд  тэр зуучилсан   хүнийг нь хараач” гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би хүүтэйгээ хамт очоод бүгдийг нь машин дотроос харж бичлэг хийсэн. Тэгсэн нэг залуу ирээд, тэр хоёр уулзаад нилээн зогссон. Тэр үед гурван саяыг л өгөөд үлдсэн гурван саяыг нь өдөр өгье гэж хэлсэн юм билээ. Ингээд би тэр орой нь цагдаад мэдэгдсэн.

-Энэ үйл явдал яг хэзээ болсон бэ?

-Өнгөрсөн сарын 24,25-ны үеэр болсон. Вү Зи Хон нь шоронд удаан байсан Б.Наранбаяр гэх хүнд миний залуугийн үеийн зураг, гэрийн хаяг, утасны дугаар гээд бүх зүйлийг өгсөн байсан. Маргааш нь би Наранбаяр руу залгаад нөгөө үлдэгдэл мөнгөө авсан уу гэсэн чинь новш чинь авгайгийнхаа машиныг тавиад өгнө гэсэн чинь худлаа яриад байна Маргааш би тэр хужаатай уулзана” гэв. Би Вү Зи Хоны гэрийг заалгаад цагдаатай хамт очтол гэртээ эзгүй байсан. Ингээд цагдаа утсаараа Вү Зи Хон руу залгаад шууд л чи одоо хаана байна аа гэсэн чинь машин мөргөлдсөн гэж  өмнөөс хэлсэн. Нөгөө Наранбаярыг мөнгөө нэхэж байна гэж бодоод л машин мөргөлдсөн гэж хэлсэн нь тэр. Би  цагдаад баримтуудыг хангалттай  өгсөн. Намайг хөнөөх захиалга өгсөн зуучлагч нь ч Монгол хүн. Тэр хүнийг миний хүү харсан, мөн хүү, бид хоёртой хамт явсан найз маань ч харсан. Зуучлагч болон Наранбаяр хоёрын уулзаж байгаа бичлэг, дүрс гээд бүгдийг цагдаад өгсөн.

-“Таныг шоронд орж байсан хулгайч” гэж Вү Зи Хон хэлсэн байсан. Энэ үнэн үү?

-Худлаа. Би шоронд орох байтугай  хэрэг төвөг, хэл ам ч хийж байгаагүй мөрөөрөө амьдарч ирсэн хүн. Би 53 наслахдаа ямар ч гэмт хэрэгт холбогдож байгаагүй.

-Наранбаяртай дахин холбоо барьсан уу?

-Үгүй ээ. Сураггүй болсон. Үлдэгдэл гурван сая төгрөгөө авсан үгүй эсэхийг мэдэхгүй байна.

-Хятад иргэн  Вү Зи Хон таньтай холбоо барьсан уу?

-Вү Зи Хоны эхнэр Соёл-Эрдэнэ удаа дараа өмнө нь намайг заналхийлж байсан.  Лицензийг маань шилжүүлж авсны дараа гэрээний дагуу мөнгө нэхэхэд “Хуягаад мөнгө өгөхгүй. Харин тэр хүнийг байхгүй болгоно”  гэж  нягтландаа хэлсэн байгаа юм. Нягтлан нь Монгол хүн болсон хойно надад  тэгж хэлсэн бичлэгийг нь өгсөн. Одоо энэ бичлэг нь шүүх дээр байгаа. Өнөөдөр дээрх ярьсан нь хэрэгжиж эхэлж байна. Вү Зи Хоны ард хууль хүч, цагдаагийн байгууллага бүрэн хүчээрээ үйлчилдэг. 2010 онд ч Вү Зи Хонтой гэрээ хийсний дараа тэр хэсэг байхгүй болчихсон юм.  Гэтэл гарч ирээд юу хэлсэн гэхээр М.Энхболдтой би найз. Миеэгомбыг эмчилж байгаа” гэж хэлж байсан юм. Дараа нь муудалцахад надад Монголын улс төр,  хууль хүчний байгууллагад танилууд олон бий. Чи яаж чадах юм  гэж хүртэл хэлж байсан. Би  улс төрийг сонирхдоггүй болохоор тухайн үед  тоогоогүй л өнгөрсөн. УИХ-ын дарга М.Энхболд,  Вү Зи Хон хоёрыг найзууд гэдгийг ажилчид нь ч мэддэг юм билээ. Саяхан үүнийг би өөрөө нотоллоо. Вү Зи Хоны өмгөөлөгчөөр Мөнх-Өлзий гэдэг залуу ажиллаж байгаа. Маш түрэмгий, шүүх хурал бүр дээр намайг гүжирддэг нөхөр. Гэтэл энэ өмгөөлөгч хэн бэ гэхээр Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэбатын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч байсныг нь шүүх хурал хойшлогдох үеэр мэдсэн. М.Энхболд, Ж.Эрдэнэбат нарыг хоорондоо хамаатан гэж ярьдаг нь үнэний ортой байх. М.Энхболд хүчтэй байгаа биз. Цагдаагийнхан миний эсрэг ажиллаад эхэллээ. БНХАУ-ын иргэн Улаан үндэслэлгүйгээр намайг олон удаа гүтгэж ирсэн. Сэтгэл санааны хохирол маш их үзүүлсэн.  Би ходоодны шархтай хүртэл болсон. Сэтгэлийн хямралаас үүдэж өвчилсөн байна гэсэн. Ходоодны хавдар болсон байхыг үгүйсгэхгүй. Айгаад үзүүлж ч чадахгүй байна. Мөн элэг, зүрх муудсан. Энэ бүхэн сэтгэл санаатай л холбоотой. Вү Зи Хон намайг "15 жилийн ял авч шоронд орно" гээд яриад явж байна гэсэн. Үүнийг  80 гарсан миний ээж сонсчихоод маш их цочирдсон.

-Вү Зи Хон хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа  “Намайг эмч гэдгийг хүмүүс бүгд мэднэ” гэж хэлсэн байсан. Эмч гэдэг нь үнэн үү?

Худлаа.  Тариачин хүн өөрийгөө эмч гэж хэлээд Монголчуудын тархийг угаагаад байгаа юм. Эрүүл мэндийн яам, МХЕГ-т эмч биш гэдгийг нь тогтоосон бичиг ирсэн байгаа. Монголын томчуудад Хятадаас үнэтэй эм авчирч ирж зардаг юм билээ.

-Вү Зи Хон одоо ч  гэсэн уул уурхайгаа  ажиллуулж  байгаа юу?

Тийм ээ. Миний газар дээр хоёр ч үйлдвэртэй болсон.  Тонн тонноор нь баяжмал гаргаж байна. Гэтэл надад гэрээний үүргийнхээ дагуу нэг төгрөг ч өгөөгүй. Надад нотлох баримтууд хангалттай байна. Хууль хүчний байгууллага үнэнийг тогтооно гэдэгт итгэж байна. Би хүн гүтгээгүй, бүх зүйл нь  гэрээтэй нотолгоотой учир би эцсээ хүртэл тэмцэнэ.  Намайг өмч хөрөнгөнд нь санаархаж байгаа гээд хэлсэн байна лээ. Би тэгвэл үүнд нь хариулчихъя.  Би гэрээгээ биелүүлэхийг л шаардсан төдий. Бидний хэн нь буруутай болохыг  шүүх шийднэ.

Ш.Адъяамаа