Үндсэн хуулийн цэцэд М.Энхболд ч найдаж, ард түмэн ч найдаж...

УИХ-ын дарга М.Энхболд өөрийг нь огцруулах шаардлагыг хэлэлцэж, дүгнэлт гаргуулахаар Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд албан бичиг хүргүүлсэн. Тиймээс байнгын хороог хуралдаж, дүгнэлт, шийдвэр гаргах хүртэл УИХ-ын чуулганы хуралдааныг удирдахгүй хэмээн Дэд дарга Л.Энх-Амгаланд /2018.12.14/ алхаа шилжүүлээд гарсан билээ.

Харин хуваарь ёсоор Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хуралдсан ч байнгын хорооны дарга Д.Лүндээжанцан энэ асуудлыг хэлэлцэх хууль зүйн үндэслэл байхгүй гэсэн /2012.12.25/ байр суурийг илэрхийлсэн. Суудалтайгаа зууралдаж буй М.Энхболд ч эрх биш энэ хуулийн гаргалгааг мэдэж байсан учраас асуудлыг байнгын хороо руу шилжүүлж цаг хожсон байж таарна.

Учир нь УИХ-ын даргыг хугацаанаас нь өмнө огцруулах асуудлыг хэлэлцэх хоёр төрлийн дэг байдаг аж. Нэгдүгээрт, УИХ-ын тухай хуульд УИХ-ын даргын бүрэн эрхийг хугацаанаас нь өмнө чөлөөлөх асуудлаар Төрийн байгуулалтын байнгын хороо санал дүгнэлт гаргахын тулд УИХ-ын тухай хуулийн 10.2-д заасан таван үндэслэлийн аль нэг нь хангагдсан байх ёстой. Хоёрдугаарт, УИХ-ын даргыг огцруулах, эргүүлэн татах дэгээр Төрийн байгуулалтын байнгын хороо санал дүгнэлтээ гаргахын тулд Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт гарсан байх шаардлагатай аж. Ингэхээр төрийн эрхийг хууль бусаар авах хуйвалдаан зохион байгуулсан ч суудалдаа үхэлдэн зууралдаж буй М.Энхболдыг огцруулах эсэх асуудлыг Үндсэн хуулийн цэц шийдэх гарц үлдэж байна.

Төрийн ордонд өөрийнх нь удирдаж байгаа УИХ-ын гишүүдийн тал илүү хувь нь эсэргүүцэж, Төрийн ордны гадна талд иргэний нийгмийн байгууллагууд, ард иргэд бултаараа М.Энхболдыг огцруулахаар тэмцэж байхад хууль зүйн үндэслэл байхгүй хэмээн тас гэдийж байгаа нь ямар нэгэн хүчин зүйлд найдаж байна гэсэн үг. Нөгөө талаар Үндсэн хуулийн цэцэд М.Энхболдын гар хөл байгаа хэмээн хардаж байгаа тал ч бий. Өнөөдөр Үндсэн хуулийн цэц нь Д.Одбаяр даргатайгаар Н.Чинбат, Д.Солонго, Ш.Цогтоо, Д.Ганзориг, Б.Буяндэлгэр, Г.Туулхүү, Ц.Нанзаддорж, Ш.Солонго нар ажиллаж байна.

Үндсэн хуулийн 65.1 дүгээрт “Үндсэн хуулийн цэц нь есөн гишүүнтэй байна. Тэдгээрийн гурвын Ерөнхийлөгч, гурвыг нь УИХ-ын дарга, гурвыг нь Улсын дээд шүүхээс томилно” гэсэн заалт байдаг аж. Ямартай ч өнгөрөгч тавдугаар сард Ерөнхийлөгч Х.Баттулгаас Б.Буяндэлгэр, Г.Туулхүү, Ц.Нанзаддорж нарын гурван хүнийг санал болгон оруулсан бол УИХ-ын дарга М.Энхболдоос Ш.Солонгыг санал болгон оруулсан юм. Цэцийн даргаар 2017 оны зургаадугаар сард томилогдсон Д.Одбаярын угшил, гишүүнчлэл гээд олон талаас нь харахад яах аргагүй М.Энхболдын хүн гэж болно. Түүнийг Цэцийн даргад зүтгүүлэхэд нөлөөлсөн ч гэж үздэг. Ерөнхийлөгчийн оруулж ирсэн гурван хүн бол АН-ын угшилтай, тэр тусмаа ТӨХ Ц.Нанзаддорж гэхээр чухам хаана ямар дуулиан тарих вэ гэдэг нь тодорхой.

Цэцийн бүрэлдэхүүнд Д.Солонго, Ш.Цогтоо нарыг 2013 онд Дээд шүүхийн зөвлөлөөс оруулж ирсэн гишүүд гэхээр Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга хоёрт үл хамаарах гэж ойлгож болох. Гэхдээ Ш.Цогтоо нь 1996-2001 онд Гаалийн ерөнхий газрын дэд дарга, 2013 оноос “Чингис хаан” олон улсын нисэх буудал дахь Гаалийн газрын даргаар ажиллаж байсан гэхээр АН-ыг засаглах үед чамгүй хөрөнгөлөг газарт албан тушаал хашиж байсныг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй. Харин Д.Солонго нь 1983 онд Москвагийн их сургууль төгссөн цагаас хойш МУИС-д чиглэлээрээ ажиллаж байсан гэхээр эрдэм номын мөр хөөсөн харьцангуй академик түвшний, улстөрд хутгалдаагүй гэж болох талтай.

Цэцийн бүрэлдэхүүнд байх Н.Чинбат нь 2017 оны зургаадугаар сард Цэцийн даргаар ажиллаж асан нэрт хуульч Ж.Амарсанааг хугацаанаас нь өмнө чөлөөлж оруулж ирсэн гэхээр тодорхой зорилготой нь гарцаагүй. Тухайн үед Цэцийн дарга асан Ж.Амарсанаа “Намайг улс төрийн шийдвэр биелүүлээгүй гэж чөлөөлсөн" хэмээсэн нь ч нэгийг хэлэх байх. Түүний хувьд 2016 онд Оюуны өмчийн газрын даргаар ажиллаж байгаад тус оноос Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын зөвлөхөөр ажиллаж байсан М.Энхболдын хүн хэмээдэг. Тодотгож хэлбэл, М.Энхболдын улаан хамгаалагч С.Бямбацогтыг Хууль зүйн сайдаар ажиллаж байхад зөвлөх нь байжээ гэхээр ойлгомжтой.

Энэ зургаас харвал, УИХ-ын дарга М.Энхболдын гэх Цэцийн дарга Д.Одбаяр, Н.Чинбат, Ш.Солонго нарын хувьд санал оруулж томилсон УИХ-ын даргынхаа эсрэг явахгүй нь ойлгомжтой. Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын санал оруулж томилсон Б.Буяндэлгэр, Г.Туулхүү, Ц.Нанзаддорж нар бол байр суурь нь хаашаа ч ганхахгүй гэсэн үг. Харин Дээд шүүхээс орж ирсэн Д.Солонго, Ш.Цогтоо, Д.Ганзориг нарын хувьд дундын байрлалд байгаа ч Д.Ганзориг нь М.Энхболдын талд байр сууриа илэрхийлнэ гэдгийг эх сурвалж хэлж байна.

Тэгэхээр хууль бус үйлдлээ үл зөвшөөрөн суудалтайгаа зууралдаж байгаа М.Энхболд Үндсэн хуулийн цэцэд найдаж суугааг үгүйсгэхгүй. Энэ хэрээр шударга ёсыг тогтоохын төлөө дуу хоолойгоо нэгтгэсэн, Төрийн түшээд, ард түмэн ч Үндсэн хуулийн цэцдээ итгэж суугаа нь ойлгомжтой. Шүүх хяналтын бүхий л шатны шийдвэрийг хянах, шийдвэрлэх үүрэг бүхий ганц байгууллага бол Үндсэн хуулийн цэц, "Цэцийн дээр хөх тэнгэр л бий" гэлцдэг. Тэгэхээр Цэцийн дээр М.Энхболд гараад суучихаагүй, хөх Монголын хөх тэнгэр байгааг гэдэгт л найдая.

С.УУГАНБАЯР

WWW.ZINDAA.MN