Судалгаа: Баян, ядуугийн ялгаа нэмэгдсээр байна

Манай улсад баян, хоосны ялгаа хэр их байдаг юм бол. Иргэдийн зарим нь тансаг амьдралд умбаж байхад, харин нөгөө хэсэг нь дарчиг амьдралд зүдэрч байгаа нь  тодорхой. Тэгвэл энэ төрлийн нэгэн судалгааг Санхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн судалгааны баг өнгөрсөн онд хийсэн байна. Судалгаанд нийслэл хотын өрхүүд хамрагдсан байна. Тодруулбал, өрхүүдийн 28 хувь нь амжиргааны төвшин доогуур, 60 хувь нь дундаж, үлдэх 12 хувь нь чинээлэг төвшинд амьдарч байгааг тогтоожээ.  Судлаачид Улаанбаатар хотын нийт айл өрхийн дунд  амьжиргааны түвшин доогуур өрхүүдийн хувь харьцангуй өндөр байна гэсэн дүгнэлт гаргажээ. Тэд нийслэл Улаанбаатар хотын мянга  гаруй өрхийн дунд амжиргааны төвшин тогтоох судалгаа явуулах зорилгоор  нийслэлийн таван дүүргийн 1008 өрхийг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон хамруулсан байна. Судалгаанд хамрагдсан өрхүүдийн 28 хувь нь амжиргааны төвшин доогуур, 60 хувь нь дундаж, үлдэх 12 хувь нь чинээлэг төвшинд амьдарч байгааг тогтоожээ.  Судлаачид Улаанбаатар хотын нийт айл өрхийн дунд  амьжиргааны түвшин доогуур өрхүүдийн хувь харьцангуй өндөр байна гэсэн дүгнэлт гаргажээ.  

Нийслэл хотын хувьд айл өрхүүдийн амьжиргааг бууруулж буй гол үзүүлэлтийг бас гаргажээ. Тухайн өрхийн гишүүдийн хэн нэг нь хөгжлийн  бэрхшээлтэй бол, эсвэл өрхийн тэргүүн нь ажилгүй, тогтмол орлогогүй бол, зургаа болон түүнээс дээш ам бүлтэй, өрхийн гишүүд бага боловсролтой болон мэргэжлийн боловсролгүй, гэрт амьдардаг, ажил хийдэг хүнгүй, тэтгэмж, тусламжаар аж төрдөг өрхүүд амжиргааны хувьд доогуур амьдарч байгаа ажээ.

Харин өрхийн тэргүүн дээд боловсролтой, тохилог орон сууцанд амьдардаг, тодорхой хэмжээний хадгаламжтай, хувийн аж ахуйтай зэрэг үзүүлэлтүүд амжиргааны төвшинг дээшлүүлэх гол үзүүлэлт болж байна. Хөрөнгийн индекс болон ядуурлын эрсдэлийн коэффициентэд тулгуурлан амьжиргааны түвшний ангилал бүрийн зөрүүг гаргаж үзжээ. Ингэхэд чинээлэг болон ядуу түвшний өрхүүдийн дундаж индексийн зөрүү нь 4.5 нэгж гарчээ. Чинээлэг болон ядуугаас дээгүүр түвшний  өрхүүдийнх 3.7, чинээлэг болон дундаж өрхүүдийнх 2.5, чинээлэг болон дундажаас дээгүүр түвшний өрхүүдийнх 1.8 нэгж байгаа аж. Энэ нь айл өрхүүдийн амжиргааны зөрүү улам бүр алсарч байгааг харуулж байгаа юм.  Өөрөөр хэлбэл хүмүүс хичнээн хичээгээд ч  ядуугаас дунджид, дунджаас чинээлэгт шилжих боломж маруухан байгааг харуулж байна. Тухайлбал, чинээлэг болон дундаж түвшний өрхүүдийн 1.28 нэгжийн ялгаанд тохилог орон сууцнаас гадна шарах шүүгээ, суудлын машин, компьютер,  хөргөгч, угаалгын машин, будаа агшаагч зэргийг нэмчихвэл чинээлэг айлд тооцогдох ажээ. Түүнчлэн дээр өгүүлсэнчлэн дээд боловсролтой өрхийн тэргүүнтэй, орлогын байнгын эх үүсвэртэй, мөнгөө хуримтлуулж хадгалуулж заншихын дээр хувийн компани байгуулах нь амжиргаанд нөлөөлдөг ажээ.

Түүнчлэн бас  нэгэн судалгаанд  хүн амын хамгийн баян хэсгийн нэг хүнд ногдох хэрэглээ нь хамгийн ядуу хэсгийнхээс дунджаар найм  дахин их байгааг тогтоосон байдаг.  Орлогын энэ зөрүү одоо ч төдийлөн өөрчлөгдөөгүй. Зарим ядуу иргэд өөрсдийгөө ядуу хэмээн тооцдоггүй тул ядуурлын бодит төвшин одоогоор тооцоологдсоноос ч өндөр гарах магадлалтай гэж тэрхүү судалгаанд дурдсан байсан. 

С.Баяр

Эх сурвалж: ZINDAA.MN