Цэцийн гишүүнд нэр дэвшсэн "ХАРААТ" НЭР ДЭВШИГЧИД

Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүн Ш.Цогтоо, Д.Солонго нарын бүрэн эрхийн хугацаа 2019 оны 12 дугаар сард дуусгавар болсон. Гэвч өнөөдрийг хүртэл ажилласаар байсан тэднийг нэг жил 3 сарын дараа Дээд шүүх дараагийн гишүүнийг санал болгох хуралдааныг зарлажээ. Цэцийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх ажиллагаа энэ сарын 16-нд дуусч, санал хураалтад оролцохоор 17 хүн материалаа ирүүлээд байгаа юм байна.  Энэ сарын 22-нд болох Дээд шүүхийн нийт шүүгчдийн хуралдааны  нууц санал хураалтаар тэднээс хоёр хүнийг сонгож,  Цэцийн гишүүнд нэр дэвшүүлэхээр  УИХ-д  санал болгох аж.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 65-2-т зааснаар “Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээр хууль зүй, улс төрийн өндөр мэргэшилтэй, Монгол Улсын дөчин нас хүрсэн иргэнийг томилох ёстой. Харин 64-2-т “Үндсэн хуулийн Цэц, түүний гишүүн үүргээ гүйцэтгэхдээ гагцхүү Үндсэн хуульд захирагдах бөгөөд аливаа байгууллага, албан тушаалтан, бусад хүнээс хараат бус байна гэж заасан байдаг.

Гэтэл 17 нэр дэвшигчид дунд Үндсэн хуулийн энэ шаардлагад үл нийцэх “хараат” гэж хэлж болохоор хэд хэдэн хүн байгаа нь олны анхаарлыг татаж эхэллээ. Тэд хэн бэ?

Ерөнхийлөгч Х.Баттулга УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяагийн нөхрийг зүтгүүлжээ

Дугардоржийн Баяндүүрэн. “Сонгуулийн ерөнхий хорооны” гэдгээрээ олонд танигдсан, УИХ-ын гишүүн асан З.Нарантуяагийн нөхөр. Хууль зүйн ухааны магистр зэрэгтэй. Төрийн захиргааны байгууллагуудад зааварлагч, коодификаторчоос эхлээд  СЕХ-ны Ажлын албанд нарийн бичгийн дарга, референт, Ажлын албаны дарга, гишүүнээр нь насаараа ажилласан нэгэн. Үндсэн хуульд заасан хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй гэхээсээ улс төрөөр ялангуяа  2000 оноос хойшх улстөрийн бүх сонгуулиудад гар бие оролцон сайн, муу бүх ажлыг гардан хийсэн гэдгээрээ улстөрийн нөлөөлөлд автсан хүн. Эхнэр З.Нарантуяа нь 2016-2020 оны УИХ-ын сонгуульд Зандаахүүгийн Энхболдын дэмжлэгээр АН-аас нэр дэвшин парламентийн гишүүн болж байсан. Одоо хоёр хуваагдсан АН-аас Женкогийн гэх АН-ыг дэмжиж АН-ын даргын сунгаанд УИХ-ын гишүүн О.Цогтгэрэлийн менежерээр ажиллаж байгаа. Энэ нь Д.Баяндүүрэнг АН-аас хараат, тэртусмаа Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын шууд төлөөллийн хүн хэмээн хардаж болно. Ийм хүн Ерөнхийлөгч Х.Баттулгатай холбоотой асуудлыг Цэцээр хэлэлцэх гэж буй эгзэгтэй үед Цэцийн гишүүнд  нэр дэвшиж буй нь Үндсэн хуулийн 64-2  дахь заалт буюу хараат бус байх шаардлагыг хангахгүй хэмээн хуульчид ярьж байна. Хэрэв тэрбээр Дээд шүүхээс санал болгох хоёр хүний нэг болж гарч ирвэл Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Цэцэд шахалт үзүүлсэн  шигээ Дээд шүүхийн шүүгчдэд ч нөлөөлсөн гэж хардах бүрэн үндэстэй юм.

МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр найзыгаа Цэцэд 2 дахиа зүтгүүлж байна

Дорждамбын Зүмбэрэллхам:  Энэ хүн Цэцийн гишүүн болохоор 2 дахиа зүтгэж буй. 2017 онд одоогийн Цэцийн дарга Н.Чинбат, УИХ-ын дарга асан Р.Гончигдорж нартай хамт нэр дэвшин өрсөлдсөн ч тодорхойгүй шалтгаанаар нэрээ татсан байдаг.  Харин энэ удаад улс төрийн ямар тоглолтод орсныг таашгүй. Н.Энхбаярыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч байх үед зөвлөхөөр ажиллаж байгаад БНСУ-д Элчин сайдаар томилогдож байсан түүнийг Н.Энхбаярын найз гэдэг. Тэрбээр МАХН-ыг МАН-тай нэгдэхээр яригдаж буй энэ үед Цэцийн гишүүнээр 2 дахиа нэрээ дэвшүүлсэн нь анхаарал татахгүй байхын аргагүй юм. Энэ удаад нэрээ татах эсэхийг таашгүй.

Лу.Болдын дагуул

Отгонбаярын Машбат:  Ерөнхийлөгч Баттулгын зөвлөх Лу.Болдыг хаана очно, тэнд дагаж явдаг “сүүдэр” нь хэмээн түүнийг тодорхойлж байна. Лу.Болдыг УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга байхаас эхлэн туслахаар нь ажилласан гэдэг. Сүүлд ГХЯ-ны сайд болоход зөвлөхөөр нь  ажилласан. Лу.Болдыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зөвлөхөөр нь ажиллахад Аюулгүй байдал судлалын хүрээлэнг гэх төрийн өмчит тинк-танк байгууллагын захирал болсон бололтой. 

Хууль, улстөрийн чиглэлээр мэргэшсэн байх шалгуурыг хангаагүй ч Ерөнхийлөгч Х.Баттулга зөвлөхийнхөө “сүүдрийг” Цэцэд нэр дэвшүүлээд байгаа нь тохиолдол гэж хэлвэл худал болно байх.

МоАХ-ны анхны партизан

Чүлтэмийн Отгонбаяр: УИХ-ын гишүүн асан. 1996-2000 онд Баянхонгор аймгаас УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшин парламентийн гишүүн болж байсан. МоАХ-ны анхны эмэгтэй партизануудын нэг. Ерөнхийлөгч Х.Баттулгатай ардчиллын партизан, нутаг нэгтэй гэдгээрээ улс төрд нэг баг болж явдаг.

УИХ-ын гишүүн байхдаа гай ч болоогүй, гавьяа ч байгуулаагүй. 

Өмгөөлөгч Б.Пүрэвнямын суудлыг залгамжлагч

Банзрагчийн Ганбаатар: Монголын өмгөөлөгчдийн холбооны Ерөнхийлөгч асан. Хууль зүйн магистр. Хуульчдынхаа дунд эцэг хуулийг хамгаалах хэмжээний мэргэшсэн хуульч гэж хүлээн зөвшөөрөгддөггүй.  Зөвхөн өмгөөллийн салбарт ажилласан туршлагатай нэгэн аж. Түүнийг өмнө нь Цэцийн гишүүн байсан өмгөөлөгч Б.Пүрэвнямын нөлөөгөөр Цэцийн гишүүнд нэр дэвшсэн гэсэн яриа өмгөөлөгчдийн дунд байна.

Ц.Элбэгдоржийн Цэцэд сойсон хүн ил гарлаа

Дашдэвэгийн Эрдэнэчулуун:  Хуулийн салбарт нотариат, арбитрчаар ажилласан намтартай. Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлд мэргэжилтэн, гишүүн,  Дээд шүүхэд Тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан. Ц.Элбэгдоржийг Ерөнхийлөгч  байх үеэс ШЕЗ-д ахлах мэргэжилтнээр ажиллаж, шүүхийн салбарын карьерээ эхэлсэн. ШЕЗ-ийн гишүүн асан тэрбээр шүүгчдэд  нөлөөлнө гэсэн хардлага бий.

МАН-ын нэртэй хуульчийг хүүгээр нь дамжуулан урвуулсан уу

Ванчигийн Удвал:  Хууль зүй, дотоод хэргийн  дэд сайдаар ажиллаж байсан. 10 гаруй жилийн өмнө Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүнээр томилогдож байсан. Одоо 2 дахиа Цэцийн гишүүнд нэр дэвшиж байгаа.

Тэрбээр Цэцийн гишүүн байх хуулийн шалгуур шаардлагыг хангасан,  хуулийн салбарын хүлээн зөвшөөрөгдсөн төлөөллийн нэг мөн. Гэхдээ түүний хүү С.Майзоригийг сүүлийн үед улс төрийн том тоглоомын нэг хэсэг болсон хуульч гэдгийг хүмүүс тэр бүр мэдэхгүй байх. Учир нь Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд АН-аас дахин нэр дэвшсэн тохиолдолд МАН-аас нэр дэвших хамгийн том өрсөлдөгч гэж үзэж байсан Сү.Батболдыг “оффшороор” намхан ажиллагааг энэ залуу удирдан зохион байгуулж буй. Олон улсын шүүхэд өгсөн шоуг хийсэн гол эзэн бөгөөд  Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын итгэл хүлээсэн хуульчдын нэг аж.  Тиймээс МАН-ын гишүүн, нэр хүндтэй хуульч ээжээр нь дамжуулан Цэцэд нөлөөллөө үүсгэхээр В.Удвалыг ийнхүү дахин нэр дэвшүүлээд байгаа аж.

Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын төлөөлөл Цэцэд шургалах  уу?

Баасанхүүгийн Ганзориг: Улс төрд чимээ алдарсан ч сүүлийн үед Оюутолгойн Монголын талын ТУЗ-ийн гишүүнээс чөлөөлөх олон түмний шаардлагад гүйцэгдээд байгаа Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди ч Цэцэд өөрийн хүнээ оруулахаар чимээгүй зүтгэж байна. Тэр хүн нь МАН-ын “Шинэ зуун” төвийн дарга гэх  Б.Ганзориг аж. Тэрбээр Үндсэн хуулиар Цэцийн гишүүнд тавигддаг шаардлагыг үл хангах, хууль болон улс төрөөр ч мэргэшээгүй энэ салбарт огт танихгүй шахам  нэгэн гэнэ. Харин түүний намтарт гадаадын хөрөнгө оруулалт, гадаад худалдааны ассоциац гэх ТББ-ын ТУЗ-ын дарга, Ерөнхийлөгч гэсэн ажлын түүх байгаагаас харахад тэрбээр Оюутолгой зэрэг гадаадын томоохон хөрөнгө оруулалттай компаниудын ашиг сонирхлыг хамгаалах Цэц дэх  бас нэг “хараат” гишүүдийн нэг болно  гэсэн болгоомжлол байна.

Хуульд биш зөвхөн Ц.Нямдоржид захирагдах хүн Цэцэд шургалах уу

Ганбатын Элбэгсайхан: МАН-ын угшилтай нэгэн. Тэр дундаа ХЗДХЯ-ыг өмчилж авсан мэт үе үеийн Засгийн газарт энэ салбарын сайдын албан тушаалыг хашдаг байсан Ц.Нямдоржийн гараар бэлтгэгдсэн хуульч. Ц.Нямдоржийг ХЗДХ-ийн сайд байх үед энэ яамны дэд сайдаар ажиллаж байсан түүнийг Цэцийн гишүүнээр томилуулахаар Ц.Нямдорж санаа тавьж байна. Магадгүй шүүгчид ч дэмжих байх. Гэхдээ Цэцийн гишүүнээр томилогдсон тохиолдолд энэ хүн хуульд биш, зөвхөн Ц.Нямдоржид захирагдана гэсэн яриа хуульчдын дунд байна.

УИХ-ын даргын “багийн” нэр дэвшигч

Жуужаагийн Эрдэнэбулган: Хууль зүйн  доктор. Шинэ Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн Ажлын хэсэгт УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, зөвлөх Д.Лүндээжанцан нартай нэг баг болон ажилласан хуульч. Энэ нь түүнд Үндсэн хуулийг хамгаалах эрхийг олгож магадгүй ч хуульчдын дунд түүнийг “онолын” хуульч хэмээн үнэлдэг юм байна. Учир нь МУИС-д багшаас эхлээд Хууль зүйн сургуулийн захирал хүртэл ажилласан тэрбээр  практик туршлагагүй. Тиймээс УИХ-ын дарга, зөвлөх нар түүнийг шүүгчдээр хичнээн дэмжүүлж гаргаж ирсэн ч  Цэц дэх маргаантай хэргүүдэд зангарагтай шийдвэр гаргах туршлага дутна хэмээн үзэж байна.

Энэ мэтчилэн Цэцийн гишүүнд нэр дэвшин өрсөлдөж буй 17 хүнээс ихэнх нь улс төртэй холбоотой хараат хүмүүс байгаа нь анхаарал татаж байна. Тиймээс “эцэг” хуулийг хамгаалахын тулд “Хуульд,  зөвхөн хуульд захирагдан хэнээс ч, юунаас ч хараат бус шийдвэр гаргах ёстой”, Цэцийн гишүүнээр ийм хараат хүмүүсийг санал болгохгүй гэдэгт Дээд шүүхийн шударга гишүүдэд итгэж байна.