Өнөөгийн Орос орон

Орос орон нам гүм, манайхтай адил хахирган хаврыг үдэж, дөнгөж  саяхнаас л зун эхлэв үү гэлтэй  илчит наран шарж эхэлжээ. Саяхан гэдэг нь ердөө зургаадугаар сарын 20-доор л тэнд дулаарч байгаа аж. Түүнээс өмнө цаг агаарын байдал эгээ л манайхтай адил байсан гэнэ. Укриантай хиллэдэг хилийн  зурваст тусгай ажиллагаа явагдаж буй гэх ч Орос оронд амгалан  тайван байдалтай, лав  манайх шиг талцал, хэрүүл алга. ОХУ-д цөөн хоног ажиллахдаа  стресс бухимдлыг  мэдэрсэнгүй. Москвагийн аль ч хэсэгт замын түгжрэл, зодоон цохионтой тааралдсангүй. Согтуу хөлчүү хүн үзэгдсэнгүй.

Хаа ч явсан хүмүүс нь найрсаг дулаан харилцаж, хоорондоо цагаанхан хошигнол хөврүүлэх аж. Монголчууд л сошиалд орос, укриан болж хоорондоо дайтаж, “буудалцаад” байгаа болохоос Орос орон дотооддоо маш нэгдмэл гэмээр эрхэмсэг хүчтэйгээр оршиж байна. Ийм л оронд хэдэн хоног ажиллаад Монголдоо буцаж ирээд нисэх буудлын 00-ын өрөө орох зуурт л бие биеэ түлхсэн хүмүүс, цаашлаад гар утсаа нээхэд хэрүүл, талцал, ерөөс шууд л стресс бухимдал нөмрөөд авах ажээ. Энэ байдалдаа ч бид дасчихаж. Цэргийн тусгай ажиллагаанд байгаа гэх хойд хөрш, Төв Азийн цээжинд амар амгалан тарвалзаж буй бидний хооронд  өдөр, шөнө шиг ялгаа захын жишээ татахад нэг иймэрхүү.

Орос оронд хөл тавьж буй монгол хүн бүрийн хамгийн түрүүнд зорьж очиж хүндэтгэл үзүүлдэг газар бол Ялалтын цэцэрлэгт хүрээлэнд байршуулсан  “Ялалтад тэмүүлсэн монгол морьд” дурсгалын хөшөө юм. Төр, засгийн удирдагчид айлчлалаар очих бүрдээ  цэцэг өргөж, зургаа татуулдаг уламжлал тогтжээ. Замын бартааг үл ажран их буу чирээд явж байгаа жижигхэн биетэй ч хүч чадалтай, эрэлхэг зоригт монгол морьдыг дүрсэлсэн энэ хөшөө  бол дэлхийн II дайны хүнд  жилүүдэд Монголын ард түмнээс  ЗХУ-д бэлэглэсэн “Хувьсгалт Монгол” танкийн цуваа, “Монгол ард” нисэх онгоцны эскадриль, дулаан хувцас, хоол хүнсний хамт хүргэгдэж очсон хагас сая агт морьдын байгуулсан гавьяаг хойч үеийнхэнд  сануулж байдаг хүндэт дурсгал юм. Энэ хөшөөг босгосон цагаас эхлэн дээрх түүхийг ОХУ-д очсон хэн бүхэн, бусад улс орны төрийн тэргүүнүүд ч дурсах болсон гэдэг юм билээ. Нэг үгээр хэлбэл, Монгол гэж ямар улс, үндэстэн болох тухайд  монгол морьдын хөшөө тэнд томоос том сурталчилан байна. Тухайн үед БНМАУ /Монгол Улсын тэр үеийн нэр/ ердөө хоёрхон мянга орчим адуу тоолуулж байсан гэдэг. Гэтэл тэрхүү адууныхаа дөрөвний нэгийг нь фронтод бэлэглэж байж. Гэхдээ түүнээс ч өмнө XIII зууны үеэс монгол морьд Европ тивийг  туурайгаараа тамгалсан түүх бас бий.

ОХУ-аас хамгийн түрүүнд  сонирхол татсан зүйл бол тус улсын эдийн засаг байлаа. Тус улсад бараа таваарын хомсдол алга, эдийн засаг  нь тогтвортой байна. Үнийн өсөлтийг дор дор нь  зохицуулдаг. Тиймээс манайхтай адил  аль нэг бараа, таваарын үнэ тэнгэрт хадаж, хаданд гарна гэсэн ойлголт байдаггүй юм байна.

Ковидтой холбоотой эдийн засгийн хямрал, дээр нь цэргийн тусгай ажиллагаа, түүнээс болж  Европын холбоо, олон улсын зүгээс хоригт орсон гэхэд тус улсын эдийн засаг нь эхний улирлын байдлаар гурван хувийн өсөлттэй гарчээ. “Цаашдаа яах бол” гэсэн эргэлзээ, тээнэгэлзээ эдийн засагчдад нь байсан ч хямрал, хүндрэлийг огтхон ч ажраагүй гэдэг нь ажиглагдсан. Харин ч хоригт орсон явдлыг  давуу тал болгож, дотоодынхоо хүч,  боломжийг бүрэн дайчилж, үйлдвэрлэлээ хөгжүүлж чаджээ. Хувийн хэвшлээ дэмжиж, элдэв хяналт шалгалтаар саад тотгор учруулахгүй гэсэн зорилтыг төрөөс бодлогоор хэрэгжүүлж байгаа аж. ОХУ-д ковидын үед ч томоохон  бүтээн байгуулалтуудаа царцаасангүй. Тухайлбал, “Москва Сити” бизнес, худалдааны том цогцолборыг ашиглалтад оруулжээ. 68 давхар энэ том төв дотор дотоодын үйлдвэрлэгчдийн гаргасан шинэ брэндүүд үнэ, чанар бүх талаараа өрсөлдөж, зах зээлийн цэвэр өрсөлдөөн өрнөж  байна. Оросыг орхиж гарсан бизнесийн орон зайг дотоодын үйлдвэрлэл тэр дор нь нөхөж байна. Тухайлбал, Coca Cola гараад явангуут оросууд өөрсдөө “Добрый Cola” үйлдвэрлэж, “Mcdonalds”-ынхан Оросын зах зээлийг орхингуут үндэснийхээ хоолны сүлжээг бий болгох зэргээр дотоодын үйлдвэрлэл нь улам эрчимжжээ.

Иймд барууны эдийн засагчид Оросын эдийн засгийг өмнө авч үзэж байсан  жишгээс өөрөөр авч үзэх ёстой юм байна. Шинээр судлах шаардлагатай гэсэн үзэл хандлагыг дэвшүүлэх болжээ.  

Оросуудын зүгээс “Цэргийн тусгай” ажиллагаа хэмээн нэрлэсэн бусад орнууд дайн хэмээн буруутгаж буй Орос, Укрианы хооронд үүсээд буй асуудлын талаар “Орос улсад  цэргийн, эдийн засгийн, мэдээллийн, суртал нэвтрүүлгийн гэх мэт олон төрлийн дайн зэрэг явагдаж байна. Үүнээс нэг дайнд нь  Орос илэрхий ялагдаж байна. Энэ бол мэдээллийн дайн юм” гэж ажиглагчид хэлдэг. Үнэндээ хоёр улсын хооронд үүссэн асуудлын талаарх гол мэдээлэл барууны мэдээллийн томоохон порталууд, тэр дотроо CNN, BBC гэсэн сувгуудаар дэлхий нийтэд цацагдаж байна. Гэтэл Оросын мэдээлэл зөвхөн албан ёсны цөөхөн сувгаар цацагддаг.Тэр нь манай оронд ч  бараг  хүрч чадахүй байгаагийн дээр Монголын хэвлэл, мэдээлэл, судлаачид их төлөв барууны эх сурвалжаас мэдээлэл авч цацдаг тал ч  бий. Тэгвэл  Оросын талаар гаднын мэдээллийн сувгуудаар  цацагдаж буй мэдээллийн 70 хувь нь сөрөг мэдээллүүд байгаа гэсэн судалгаа гарчээ. Сүүлийн үед ОХУ-ын анхны хувийн томоохон телевиз “Большая Азия” Евразийн орнуудтай мэдээ, мэдээллийн чиглэлээр хамтран ажиллах болжээ. БНХАУ-ын телевизүүдтэй хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж байгаа бол манай улсаас TV-2 телевизтэй хамтран ажилладаг. Улмаар МҮОНРТ-тэй хамтын ажиллагааны чиглэлээр ярилцаж байгаа аж. “Большая Азия” телевиз 2017 онд байгуулагдсан цагаасаа эхлэн “Танин мэдэхүй, соёл, шинжлэх ухааны чиглэлээр мэдээ, мэдээлэл харилцан  солилцож, эерэг мэдээний урсгалд анхаарч байна. Иймд манай уран бүтээлч хамт олон ажлаа аз жаргалтайгаар хийж байна” хэмээн тус телевизийн захирал Александр Лебедев ярьж байлаа.

ОХУ-ын цэргийн тусгай ажиллагаатай холбоотой өнөөгийн нөхцөл байдлыг сонирхоход  хэсэгчилсэн болсон хэсэгчилсэн бус дайчилгааны үеэр нийтдээ 300 мянган цэрэг татжээ. Цаашид дахин  дайчилгаа явуулах шаардлагагүй, үүнийгээ ард түмэндээ мэдэгдсэн. Хэрэв цэрэгт явах бол гэрээ байгуулж, хөлс мөнгийг нь тохирч байгаа. Инженер, техникийн мэргэжилтэй бол давуу тал болох бөгөөд цалин хөлс ахиу олгогдох  зохицуулалттай. Сүүлийн үед цэрэгт сайн дураараа явах хүмүүсийн тоо ч нэмэгджээ. Өнөөгийн байдлаар цэрэг татлага боллоо гэхэд явахад бэлэн 13 сая хүн  байгаа гэсэн мэдээлэл байна.

Ирэх жил ОХУ-д Ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. Магадгүй сонгууль эхэлчихсэн байхыг ч үгүйсгэхгүй. Ямартай ч улс төрийн үйл явдал талаасаа Кремль ажин түжин байна. Харин Улаан талбайгаар хүмүүс хөлхөж, Кремлийн ордны концертын их танхим 2024 оныг дуустал битүү тоглолттой байхаар цагаа нэгэнт товлож, тоглолтын зар сурталчилгаа цацагдаад эхэлжээ. Москвагаас Эрхүүгээр дамжин эх орондоо буцахын тулд 7-8 цаг нисэх тийм ч таатай санагдаагүй. Тийм болохоор удахгүй Москва-Улаанбаатарын хооронд шууд нислэгтэй болох таатай мэдээлэл дуулдсаныг дуулгая.

Эцэст нь Орос яах бол гэж үү, Уншигчдын зүгээс ийм асуулт тавьж байгаа нь мэдээж. Далдыг харагч биш учраас өөрийн үзсэн харсныг л сонирхуулсан төдий. Харин тэнд байх хугацаанд  зочид буудлын өрөөн дэх  телевизийн сувгийг хальт  эргүүлтэл Оросын сэтгүүлчид  Персийн одон орон судлаач, зурхайч Павел Глобагийн охин, зурхайч  Тамара Глобаг нэвтрүүлэгт урьж ярилцаж байгаагийн  зах зухаас хараад амжсан. Сэтгүүлчид түүнээс Укриан, Оросын хоорондох нөхцөл байдал, цэрэг, зэвсгийн үйл ажиллагаа хэзээ дуусах вэ, 2024 онд улс орнууд ямар байдалтай байх вэ гэхчлэн асууж, хатагтай Тамара Глоба хөгжилтэй, хошин байдлаар хариулж байгаагаас миний ойлгосноор бол Орос, Укрианы харилцаа 2024 он гэхэд төлөвшлийг олох ч тогтворгүй байдал 2034 он хүртэл үргэлжилнэ. АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ж.Байден, Д.Трамп нар сураггүй, харин  нэр нь тийм ч сүртэй дуулдаж байгаагүй шинэ залуу хүн гарч ирнэ гэж түүний зурхайд буужээ. Тамара Глобагийн аав Павел Глобагийн өндөр өвөө нь Гантөмөр гэж  монгол хүн байсан бөгөөд Персийн хааны зурхайч байсан.

Өдгөө нас сүүдэр 70 гарч яваа тэрбээр өөрийгөө орос,перс, монгол гээд маш олон цус холилдсон хэмээн хошигнодог юм билээ. Мэргэн уншигч та бүхэнд минь  интернэт хэмээх зах хязгааргүй орчин бэлэн байхад түүн рүү нэвтрээд дэлхий ертөнцийн нэг захаас нөгөөд хүртэл аялах, судлах  боломж нээлттэй тул дэлгэрүүлэн уншиж сонирхох биз ээ. 

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН