Польш улс “ГАЗПРОМ”-ыг айлгаж байгаагийн шалтгаан юу вэ?

Польш улс Европ дахь “Газпром”-ын хөрөнгийг хурааж авахаар айлгаж байгаагийн цаана юу байна вэ? Польшийн Төрийн өмчийн дэд сайд Януш Ковальский Варшав нь “Газпром”-ын Европ дахь хөрөнгийг Ямалийн гэрээний дагуу Стокхолмын Арбитрын шүүх “PGNiG” компанид оноосон төлбөрөөс авахаар айлгаж байгаа талаар ярьжээ. Албаны хүний үзэж байгаагаар Польш энэ асуудалд Украины “Нафтогаз” компани шиг замаар явах ёстой аж. Үүний зэрэгцээ “Nord Stream 2 AG” нь компанийн өмчид нөлөөлж болзошгүй аливаа шүүх хуралдааны талаар мэдээгүй гэдгээ онцолжээ. Мэргэжилтнүүд Орос, Польшийн компаниудын маргаан нь зөвхөн тарифтай холбоотой биш дамжин өнгөрөх гэрээний хугацааг сунгах боломжтой байгаатай холбоотой байж магадгүй гэж үзэж байна.

“Хойд урсгал-2”-ын барилгын төслийг гүйцэтгэгч “Nord Stream 2 AG” компани нь байгууллагын өмчид нөлөөлөх аливаа нэхэмжлэлийн талаар мэдээгүй аж. Энэ тухай тус компанийн төлөөлөгч Йенс Мюллер мэдэгджээ. “Nord Stream 2 AG нь компанийн өмчид, улмаар төсөлд нөлөөлөх аливаа шүүх ажиллагааны талаар мэдэхгүй байна” гэж тэрбээр ТАСС-т ярьжээ. Өмнө нь Польшийн Төрийн өмчийн орлогч сайд Януш Ковальский “Wprost”-д өгсөн ярилцлагадаа Польшийн тал “Газпром”-ын Европ дахь хөрөнгийг, түүний дотор “Хойд урсгал”-ын эхний болон хоёр дахь төслийн хувьцааг хураахаар төлөвлөж байгаа талаар дурджээ. Тэрбээр энэ нь “уг хийн хоолойн хоёр дахь салбарыг барих үйл явцыг удаашруулж болзошгүй юм”. Варшав нь ийм аргаар Стокхолмын шүүхийн шийдвэрийг 2020 оны гуравдугаар сарын сүүлчээр хэрэгжүүлэхийг хүсэж байгааг цохон тэмдэглэжээ. Түүний үзэж буйгаар Оросын “Газпром” болон Польшийн газрын тос, байгалийн хийн “PGNiG” компанийн хоорондын маргааныг Польшийн талд шийдвэрлэсэн байна. Ковальский төлбөрийг хүлээж авахын тулд Польш нь “Газпром”-ын Европ дахь хөрөнгийг хураахыг оролдсон Украины “Нафтогаз”-ын замаар явах ёстой гэж үзэж байна. “Өнөөдөр бид “Газпром”-оос зургаан тэрбум гаруй злоти (1.4 тэрбум доллар)-ын төлбөрийг Стокхолм дахь Арбитрын шүүхээр дамжуулан хийн төлбөрөөс илүү төлсөнтэй холбоотойгоор “PGNiG” компанийн нэхэмжлэлээр хэрхэн эргүүлж авах вэ гэсэн асуудалтай тулгарах үед хатуу сонголтын өмнө иржээ. Өнөөдөр “PGNiG” энэ замаар явж байна” гэж Польшийн Төрийн өмчийн сайдын орлогч нэмж хэлжээ.

Юун тухай яригдаж байна вэ гэхээр, 1996 онд гарын үсэг зурсан Ямалийн гэрээний тухай юм. Энэхүү гэрээ нь 2022 он хүртэл хүчинтэй байх юм.

Гэрээнд ОХУ-аас Беларусаар дамжин Польш, Герман хүртэл “Ямал-Европ” хоолойгоор жилд 10 тэрбум шоо метр түлш нийлүүлэхээр тусгасан. Үүний зэрэгцээ, Варшавын мэдэгдсэн үнийг тооцоолох томьёо нь зах зээл дээрх нөхцөл байдалд тохирохгүй байна гэж мэдэгджээ. ОХУ 2012 онд Польшийн талд энэхүү гэрээний дагуу нийлүүлэгдэх хийн үнийг 10 хувиар бууруулжээ. Гэхдээ 2015 онд Польш дахин багасгахыг шаардаж Стокхолмын шүүхэд хандсан байна. Гуравдугаар сарын сүүлчээр “PGNiG” компанийн төлөөлөгчид шүүхийн шийдвэрийг хүлээн авсан гэж мэдэгдсэн бөгөөд үүний дагуу 2014 оны арваннэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс Оросоос нийлүүлж байгаа хийн шинэ үнийг тогтоожээ. Польшийн талын үзэж байгаагаар “Газпром” нь 2014 оны арваннэгдүгээр сарын 1-нээс 2020 оны хоёрдугаар сарын 29-ний хооронд зургаан тэрбум гаруй злоти (1.4 тэрбум доллар)-ын зөрүүг буцааж өгөх ёстой. “Газпром” нь “PGNiG” компанийн нэхэмжлэлийн хариуд гуравдугаар сарын сүүлчээр Арбитрын шүүхийн шийдвэрийг хүлээн авч, судалж эхэлсэн гэж хэлсэн боловч “боломжтой төлбөрийн хэмжээг эртхэн тооцоолох хэрэгтэй” гэжээ.

“Улс төрийн захиалга” гэв

Оросын Төрийн Думын гадаад асуудал эрхэлсэн хорооны гишүүн Антон Морозов “RТ” агентлагт өгсөн ярилцлагадаа Польш, Оросын хооронд үүссэн шүүх ажиллагаанд гуравдагч тал бий гэжээ. “Энэ нь Орост шахалт үзүүлэх бас нэг шалтгаан гэж бодож байна. Европ руу эрчим хүч нийлүүлэх чиглэлээр Польш улс Европын улс орнуудын хийн зах зээл дээр өөрийн сонирхдог АНУ-ын сувгаар явдаг. Тиймээс Польш улс Орост шахалт үзүүлэх улс төрийн захиалгаа биелүүлж байна” гэж Морозов онцолжээ.

Сануулахад, 2019 оны арваннэгдүгээр сард Польш улс 2022 оны сүүлчээр дуусах Ямалийн гэрээг сунгах бодолгүй гэдгээ мэдэгдсэн юм. Төрийн концерн “PGNiG” нь АНУ, Норвегиос шингэрүүлсэн байгалийн хийн хангамжийг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байгаа аж.

2018 оны сүүлчээр тус компани Америкийн “Cheniere Marketing International”, “Port Arthur LNG”, “Venture Global LNG” зэрэг компанитай шингэрүүлсэн байгалийн хий нийлүүлэх урт хугацааны гэрээ байгуулжээ. Антон Морозов мөн хэлэхдээ, түүний үзэж байгаагаар Польшийн “Хойд урсгал-2”-ийн хөрөнгийг хураан авах төлөвлөгөө нь хууль тогтоомж, шүүхийн практик үүднээс авч үзвэл “үл нийцэхүйц” аж. Тэрбээр Варшавыг “Орос улстай хамтран ажиллахад конструктив хандлага боловсруулж, дарамт шахалтын хэл ашиглахгүй байхыг” уриалав.

Украин болон Польшийн зам

Шантааж нь маш илүү зүйл юм. Эцэст нь “Газпром” одоогоор Стокхолмын шүүхийн шийдвэрийг судалж байгаа гэж Оросын Засгийн газрын дэргэдэх Санхүүгийн их сургууль болон Үндэсний эрчим хүч, аюулгүй байдлын сангийн тэргүүлэх шинжээч Игорь Юшков тэмдэглэжээ. ““Газпром” нь ерөнхийдөө төлбөрөөс татгалзахгүй. Энд зүгээр л хэлэлцээртэй холбоотой цаг хугацааны хоцрогдол байна. Польш Стокхолмын арбитрын шүүхэд нэхэмжлэл гаргахаас татгалзах эсвэл “Газпром” дамжин өнгөрөх зарим хувилбарыг зөвшөөрч байна гэсэн өргөн хүрээтэй тохиролцоонд хүрч магадгүй юм” гэж шинжээч “RТ” агентлагт өгсөн ярилцлагадаа тайлбарлажээ. Шинжээч “Газпром” болон “Нафтогаз”-ийн хооронд үүссэн маргаан нь яг ийм “түүх” байсан гэдгийг дурдсан байна. “Эдгээр тохиолдол (Украин, Польшийн) нь хоорондоо төстэй юм. Учир нь хоёуланд нь өөр өөр асуудлууд байна. Энэ нь зөвхөн үнийн асуудал биш, дамжин өнгөрөх шинэ гэрээний асуудал юм” гэж Юшков хэлжээ. Гэхдээ Орос Польш, Украинтай хийсэн хэлэлцээрийн үнэмлэхүй байдлын талаар ярих боломжгүй юм. Шинжээч “Нафтогаз”-тай холбоотой асуудал дээр Стокхолмын шүүх “Газпром” нь “татаж авах эсвэл төлөх” нөхцөлийг биелүүлээгүй гэж үзсэн боловч үнэндээ гэрээнд ийм нөхцөл байхгүй байсан гэжээ. Энэ нь “Газпром” компани “Нафтогаз”-д дутуу төлсөн тохиолдолд нөхөн төлбөр төлөх шаардлагатай болсон гэсэн үг юм. “PGNiG” компанийн тухайд Стокхолмын арбитрын шийдвэрээр Оросын компани Польш руу шатахууныг өндөр үнээр нийлүүлсэн гэж үзэж байгаа бөгөөд “үнийн томьёо өөрөө ухаалаг өөрчлөгдсөн” гэж Юшков тайлбарлав.

Шинжээч хэлэхдээ ““Газпром” тодорхой хэмжээний төлбөр төлөхийг зөвшөөрөх болно. Түүний хувьд одоо асуудал үүнд биш юм. Польш улстай хийсэн дамжин өнгөрөх гэрээнд асуудлууд байна... Энэ нь  Украинтай адил буулт, шийдэл гаргах, урт хугацааны гэрээ хийх асуудал эсвэл талууд санал зөрөлдөнө. Польш Европын ерөнхий дүрмийн дагуу ажиллана” гэжээ.