Хүүхдийн хорт хавдрын талаар бид юу мэдэх вэ?

Хүүхдийн хорт хавдрын талаарх мэдлэг, ойлголтыг нэмэгдүүлэх сарын аян 2021 оны есдүгээр сарын 15-аас аравдугаар сарын 15-ны өдрүүдэд үргэлжилнэ.

Энэ хүрээндр ЭХЭМҮТ-ийн Цусны эмгэг, хавдар судлалын тасгийн эрхлэгч Ч.Дэлгэрцэцэг хүүхдийн хорт хавдрын талаар дараах зөвлөгөө, мэдээллийг өглөө.

ХҮҮХДИЙН ХОРТ ХАВДРЫН ТАЛААР БИД ЮУ МЭДЭХ ВЭ?

Хүүхдийн хорт хавдар гэдэг нь зөвхөн нэг төрлийн өвчин биш бөгөөд 160 бүлгийн 100 гаруй төрлийн хорт хавдар байдаг. Энэ нь хүүхдийн нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан болдог байна.

Дэлхийд жилд хавдрын 3000 шинэ тохиолдол бүртгэгддэг. Үүнээс 71.6%-ийг 0-14 нас, 28.4%-ийг 15-19 насанд тохиолдож байна. Манай оронд 0-19 насны хүүхдийн дунд жилд 130 орчим шинэ тохиолдол бүртгэгдэж байна.

Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтээр хүүхдийн хорт хавдрын асуудалд анхаарал хандуулж, хүүхдийн халвдын эрт илрүүлэг, эмчилгээ, оношилгооны чадавхийг сайжруулж, эдгэрэлтийн хувийг нэмэгдүүлэх нь эмч нарын зорилго болж байгаа.

Үүний хүрээнд дэлхий дахинд эрүүл мэндийн байгууллагууд хорт хавдартай хүүхдийн амьдрах чадварыг 2030 он гэхэд 60 хувьд хүргэх зорилт тавин ажиллаж байна. Монгол Улсын хувьд ч мөн адил энэ зорилгод нэгдэн ажиллаж байгаа.

ХҮҮХДИЙН ХАВДРЫН ШАЛТГААНЫГ 100 ХУВЬ ОЛЖ ТОЛГООГООГҮЙ

Эцэг, эхчүүдийн санааг зовоосон, хамгийн түрүүнд асуудаг зүйл нь хавдар өвчний шалтгаан байдаг. Тэгвэл одоогоор хүүхдийн хавдрын шалтгааныг 100 хувь олж толгоогоогүй буюу 95 хувь нь шалтгаан  нь тодорхойгүй байна. Харин 5 хувь нь удамшлын шалтгаантай байж болох юм гэсэн эрдэмтдийн судалгаа явагдаж байгаа юм.

Хүүхдийн хорт хавдрын хамгийн их тохиолдлыг цусны хорт хавдар эзэлж байна.

Хүүхдэд зонхилон тохиолддог хорт хавдрын төрлүүд:

• Тархины хавдар
• Нүдний хавдар
• Булчирхай-зөөлөн эдийн хавдар
• Цусны хавдар
• Ясны хавдар
• Бөөр, давсагны хавдар
• Мэдрэлийн эсийн хавдар
• Булчин, үений хавдар

Насанд хүрэгчдэд тохиолддог хавдар, хүүхдийн хавдар харилцан адилгүй байдаг.

Монгол Улс төдийгүй дэлхийн бусад орнуудад ч ялгаагүй хүүхдэд цус болон тархины хорт хавдар голлон тохиолдож байна.

Хавдруудын эдгэрэлт аль улсад эмчлэгдэж байгаагаас үл хамааран харилцан адилгүй байдаг.

Хүүхдүүдийн хувьд цусны цагаан эсийн хорт хавдрын эдгэрэлт хамгийн өндөр буюу 67.8%-тай байдаг бол тархины хорт хавдрын эдгэрэлт хамгийн бага, нас баралт өндөртэй байдаг. Энэ нь зөвхөн Монгол Улсын хэмжээнд биш бусад орнуудад ч адилхан байна.

ХҮҮХДИЙН ХОРТД ХАВДРЫН ҮЕД ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДГҮҮД

1. Царай цонхийж цайх, ерөнхийдөө ясаар өвдөлт өгдөг.

• Гэхдээ ясаар өвдөх нь харилцан адилгүй. Ихэнх хүүхдийн хөл, гар нь өвдөх нь элбэг. Харин цусны хорт хавдрын үед яс маш хүчтэй өвдөж, удаан хугацаагаар үргэлжилдэг. Үүнийг эцэг, эхчүүд маань сайн ажиглаж байх хэрэгтэй. Удаан хугацаагаар өвдөж, байнга өвчин намдаах эм шаардагдаж байвал цаг алдалгүй анхан шатны болон мэргэжлийн эмчид хандах шаардлагатай.

2. Халдварын шинж тэмдэггүйгээр удаан хугацаагаар халуурах.

• Халдварын шинж тэмдэг гэдэг нь ямар нэгэн томуу, томуу төст өвчин, хатгалгаа, хоолой өвдөх гэх мэт. Тийм шинж тэмдэг илрээгүй мөртлөө 14 хоногоос дээш хугацаанд халуурбал эмнэлэгт яаралтай хандаж, нарийн шинжилгээ өгөх шаардлагатай.

3. Шалтгаангүйгээр турах.

• Хүүхэд тань биеийн жингийнхээ 10 хувийг сүүлийн 1-2 сарын дотор алдвал эмчид хандаж, шаардлагатай шинжилгээнүүдийг өгөх шаардлагатай.

4. Нүдэнд цагаан толбо үүсэх, солир харах.

• Энэ шинж тэмдэг нь ихэвчлэн 3 хүртэлх насны хүүхдэд нүдний хавдрын үед ажиглагддаг. Эцэг, эхчүүд энэ шинж тэмдгийг ажиглаад мэргэжлийн эмчид хандах хэрэгтэй.

5. Хэвлий томрох.

• Бага насны хүүхдүүдээ ихэвчлэн эцэг, эхчүүд усанд оруулдаг. Энэ үед хэвлийг нь угаахад хатуу зүйл тэмтрэгдэх, өмнөхөөсөө илүү том болох зэрэг ажиглагдвал цаг алдахгүй эмчид хандах хэрэгтэй.

6. Толгой өвдөх.

• Удаан хугацаанд толгой өвдөж, өглөөгүүр бөөлжиж байвал нарийн мэргэжлийн эмч нарт хандах шаардлагатай.

7. Ясны өвдөлт.

• Ямар нэгэн гэмтэл аваагүй, халдваргүй шинж тэмдэггүй байтал яс нь хавдах, удаан хугацаанд эрчитэй томорч улайвал цаг алдалгүй хүүхдийн мэс заслын эмчид хандах хэрэгтэй.

8. Ядарч сульдах.

• Энэ нь харилцан адилгүй. Хэт ачаалал өндөртэй хичээллэсэн, эсвэл ачаалал нь урьдынхтай адилхан байхад хүүхэд ядрамтгай болох, ачааллаа даахгүй бол яаралтай энэлэгт хандах нь зөв. Энэ шинж тэмдэг өсвөр насанд их ажиглагддаг. Зарим сайн багш нар хүүхдийн энэ шинж тэмдгийг илүү ажиглаад эцэг, эхэд нь ханддаг. Танай хүүхэд өмнөхөөсөө илүү ядрамтгай, идэвхгүй болсон байна гэж эцэг, эхэд мэдээлэл дамжуулснаар эмнэлэгт хандсан тохиолдлууд байдаг.

9. Толгой эргэх, тэнцвэр алдах, солир харах.

• Хүүхэд жирийн явж байтал толгой нь эргэх, тэнцвэргүй болоод байвал энэ нь хавдрын шинж тэмдэг байж болох юм. Энэ үед мэргэжлийн эмчид цаг алдалгүй хандах нь цаг алдалгүй оношилогдох арга юм.