”Жангар”-ын цуврал ном хүүхдийн АВИАН ДУУДЛАГЫГ ХӨГЖҮҮЛНЭ

Та бага насны хүүхдээ юутай нөхөрлүүлж байгаа вэ? Хүүхэдтэйгээ хамт хамгийн сүүлд хэзээ номын дэлгүүрээр зочилсон бэ? Хуванцар тоглоом, машин, хүүхэлдэйнүүдээс таны хүүхдийн ертөнц бүрдэж байгаа юм биш биз? Тийм бол амралтын өдрийн цаг заваа тохируулаад хүүхдээ дагуулан, өөртөө ойрхон аль нэг номын дэлгүүрийг зориорой.

Учир нь "Монсудар" хэвлэлийн газрын "Жангар" хүүхдийн номын редакцаас авиан зөв дуудлагыг хөгжүүлэх "Хамт тоглоё", "Юуны чимээ вэ?", "Идэцгээе", "Муур туулай хоёрын нэг өдөр", "Гол дагаад явцгаая" таван цуврал номыг эрхлэн гаргажээ. Тус номын зохиогч Кимико Такахаши нь сургуулийн өмнөх боловсролын мэргэжилтэн бөгөөд манай оронд олон жил ажиллаж амьдран, тусгай боловсрол шаардлагатай олон хүүхдүүдэд тусалж, багшилсаар байна.

Хүүхдийн хөгжлийн хамгийн чухал тулгуур нь хэл яриа юм. Сүүлийн үед эцэг, эхчүүд хүүхдийнхээ хэл ярианы хөгжилд улам бүр анхаарал хандуулж, энэ талын мэргэжилтнүүдэд хандах нь ихэссэн ч хүүхдийн хэл яриаг зүгшрүүлэх ном, мэдээлэл, заавар зөвлөгөө дутмаг байгаа нь тэдний өмнө тулгардаг асуудлын нэг болжээ. Тиймээс эдгээр таван зурагт номыг уншиж өгөөд, дасгал хийлгэн хүүхдийнхээ хэл яриаг хөгжүүлцгэх боломжтой.

Хүүхэд аливаа авиаг тодорхой насанд дуудаж сурдаг.

1-2 нас- А, О ,Э, П, Б, М

2-3 нас- И, Ы, У, Т, Д, Н, Г, К, Х, В

3-5 нас- С, З, Ц, Ш, Ж, Ч

5-6 нас- Р, Л

Эдгээр авиаг ээлж дараалан сурдаг. Үүнээс харахад хүүхэд 5-6 насандаа бүх авиаг зөв дуудаж сурсан байх ёстой гэж хэлж болно. Хэрэв хөгжлийнхөө явцад эдгээр авиаг зөв дуудаж чадахгүй байвал авиа дуудах бэрхшээл, дутмагшил, согогын аль нэг нь байгааг илэрхийлэх бөгөөд энэ үед мэргэжлийн хэл засалчийн тусламж хэрэгтэй болно.

Хүүхдэдээ анхаардаг хэн боловч хэл ярианы дараах дасгалуудыг хийлгэж сургаснаар дээрх асуудлуудыг эртнээс шийдэх боломжтой юм. Авиаг хэдий чинээ зөв дуудаж сурна, төдий чинээ хэл ярианы хөгжил идэвхтэй явагддаг. Мөн хүүхэд өгүүлэх эрхтнээ нэрлэж, хөдөлгөөнийг нь баримжаалж чадахгүй бол хэл ярианы бэрхшээлтэй тулгарна. Тиймээс эхлээд дээд, доод уруул, дээд, доод шүд, хэлний үзүүр, уг, үүдэн болон араа шүд, тагнай, эрүү, хоёр завж, баруун, зүүн хацраа зааж өгөхийг хүсэх хэрэгтэй. Зааж чадахгүй бол нэрлэж өгөөрэй.

Таны хүүхэд таван настай ч ярьж байгаа нь ойлгодоггүй юу? Хүүхдүүд зарим нэг тодорхой авиаг буруу дуудаж, сольж, ярихдаа орхиж хэлдэг. Мөн хэлд оролгүй удаж эсвэл аль хэдийн ярьдаг болсон ч авиаг буруу дуудаж байж мэднэ. Тэгвэл элдэв буруу дуудлагууд өөрөө арилдаг мэт ташаа ойлгож, цаг алдаж, буруу хэвшил тогтож үлдэхээс нь болгоомжлоорой!

Хүүхэд нэг нас хүрч  хэлд орж эхэлснээр тэдний өмнө шинэ ертөнц нээгддэг. Эх хэлээрээ ярихдаа авиа буруу дуудах, үгээ ойлгомжгүй хэлэхэд хүмүүс шоолох, өхөөрдөх эсвэл эрхэлж байна гэж буруу ойлгон, харилцан ярилцахын оронд эрхлүүлэх хандлага түгээмэл ажиглагддаг. Үүнээс болоод хүүхэд ярих хүсэлгүй, өөртөө итгэлгүй, бусадтай харилцах сонирхолгүй ч болж мэднэ. Хэл ярианы хөгжил нь зүй тогтлын хувьд тодорхой үе шатыг дамждаг бөгөөд хамгийн түрүүнд авиа дуудаж сурах явдал байдаг. Үүнд зориулсан тусгай дасгалууд байдаг ч тэднийг уйдаахгүй байх нь чухал.

Цуврал номууд:

"Хамт тоглоё"

Хэрээ, шар шувуу, тоншуул, болжмор, ямаа, гахай, зөгий,  нохой зэрэг хүүхдийн хамгийн сайн мэдэх амьтдын гаргадаг дуу авиаг гурван янзаар бичсэн хайчилбар зургуудтай энэхүү сонирхолтой номд гарч буй авиа дуурайсан үгс нь хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх анхны дасгал болох юм. Тиймээс зарим авиа дуурайсан үгс нийтэд хэлж дадсанаас арай өөрөөр бичигдсэн бөгөөд  хуудас бүрийн доод хэсэгт бичсэн хувилбаруудаас та хүүхдийнхээ түвшин, онцлогт тохируулан хэлүүлж, хамтдаа давтаарай.

"Юуны чимээ вэ?"

 “Байз, байз! Энэ юуны чимээ вэ?

 Хүү-хүү-хүү

 Уруулаа хагас цорвойлгоод үлээцгээе.

 Салхи салхилж байна шүү дээ.

 Хүү-хүү-хүү - гэх мэтээр сонирхолтой, хөгжилтэй зургууд үзэнгээ янз бүрийн авиа дуудаж дасгал хийгээрэй. Энэхүү дасгалууд авиаг буруу дуудах бэрхшээл, хүндрэлийг засахад тусална.

"Идэцгээе"

Зургуудыг нь гараар урж хийсэн ном уншиж байсан уу?

Идэцгээе

Алим идэцгээе 

Алим жижигхэн болохоор

амаа жаахан л ангайя.

Одоо зайрмаг идэцгээе.

Зайрмаг долоож байгаа юм шиг хэлээ хөдөлгөе.

Энэ номд олон төрлийн амттан идэх сонирхолтой дасгалууд бий. Зургууд нь хүүхдийн сонирхлыг татаж, тоглонгоо авиан зөв дуудлагад суралцахад тусална.

"Муур туулай хоёрын нэг өдөр"

Гурваас дээш насны хүүхдэд зориулсан сайн найзуудын нэг өдрийн адал явдлыг өгүүлэх энэхүү зурагт ном нь хөгжилтэй зургууд болон үр өгөөжтэй дасгалуудтай. Энэ номд муур, туулай, хашаа, мөөг, сармагчин, могой зэрэг олон үгс багтсан бөгөөд үг тус бүрдээ дасгалтай.

"Гол дагаад явцгаая"

Энэ номыг унших  тусам  олон адал явдалтай таарах болно шүү. Гурваас дээш насны хүүхдэд зориулсан энэхүү зурагт ном нь сонирхолтой  зургууд болон дасгалуудтай. Мэлхий, загас, усны үхэр, аварга загас зэрэг үг бүр нь дасгалтай.

Н.Даваасүрэн

WWW.ZINDAA.MN