Олон улсын кино өдөрлөгүүдэд “ӨӨРИЙГӨӨ СОЙСОН” Ч.Ундрал

Хурдны морь хөгшрөхөөрөө өөрийгөө сойдог гэж сонсож байснаас биш ид насны залуу, халуун бүсгүй Кино урлагийн зөвлөлийн дарга болоод олон улсын кино өдөрлөгүүдэд өөрийнхөө тоглосон киног сойдог тухай баримт дэлгэгдэнэ чинээ санасангүй явлаа. Ямартаа ч хөгширч зөнөөгүй нь зөнөөгүй л байх.

Ашиг сонирхлын зөрчил гэж айхтар “чөтгөр” дотроос нь хатгаа биз ээ. Гээд зөвлөлийн нэр бүхий 10 гишүүн, ажлын албаны нэр бүхий есөн гишүүн “амаа үдүүлсэн” юм шиг зөвлөж, хэлж ярьдаггүй нь харин хачирхалтай. Дарга арай илүү эрхтэй манай нийгмийн өнөөгийн бодит дүр зураг л өнгөтөөрөө, тодоос тод дүр зургаараа, яг л баримтат кино шиг нийгмийн оюун санаанд бууж байгаа нь үнэн бөгөөд таагүй л юм.

Өмнө нь Кино урлагийн зөвлөлөөс “Баавгай болохсон” киног олон улсын кино наадмын сонгон шалгаруулалтад илгээхээс татгалзаж, багагүй хэл ам болж байсныг уншигчид санаж буй байх.

Олон улсын кино наадмын тодорхой төрөлд нэр дэвшихийн тулд заавал тухайн улс дотроо сонгон шалгаруулалт, зохицуулалтад оролцох ёстой. Гэтэл тухайн үедээ “Баавгай болохсон” гэдэг чинь бараг л кино мөн, биш дээ тулж, үзэгчдээ хүртэл хоёр хувааж талцуулж байсан юмдаг. Залуу найруулагчийн бүтээлд нэлээд өндөр шалгуур тогтоож, нийтээрээ “үзэлцэхэд” Монгол Улс  үнэхээр ардчилсан орон мөн үү гэдэг эргэлзээ заримд нь төрж л байсан. Гэхдээ асуудал нь ашиг сонирхолын зөрчил гээч арай өөр зүйлд байжээ. Энэ нь дараах баримтуудаар өдгөө ил болж байна. 

УИХ-аас төрийн дөрвөн санд хариуцлага тооцуулах санал хүргүүлжээ. Засгийн газрын 27 тусгай сан  үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Эдгээртэй холбоотой УИХ-аас ажлын хэсэг байгуулан дүгнэлт гаргасан байна.

Зарим сан үйл ажиллагаа явуулаагүй, аудитад хамрагдаагүй гэх мэт олон зөрчил байгааг тус ажлын хэсэг тогтоожээ.

Ажлын хэсгийн тайланд Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан, Нийгмийн халамжийн сан, Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан, Кино урлагийг дэмжих сан зэрэгт хариуцлага тооцуулах саналыг хууль хяналтын байгууллагад хүргүүлжээ.

Хүсэлт ёсоор Кино урлагийг дэмжих санд хууль хяналтын байгууллагаас шалгалт хийсэн байна. Олон тооны хуулийн зөрчил үүсгэсэн байгаагаас нь  онцлоход, Олон улсын кино наадамд оролцуулах бүтээл, уран бүтээлчдийг сонгон шалгаруулахдаа хуульд заасан ил тод, шударга, тэгш өрсөлдөх боломжийг бүрдүүлэх зарчмыг баримталж, хууль, тогтоомжид заасан үйл ажиллагаагаа хэрэжүүлэхдээ хувь хүн, хуулийн этгээдэд давуу байдал бий болгохгүй байх тухай хуулийн зохицуулалттай. Гэтэл дараах зөрчлүүд илэрчээ. Үүнд,
 

• Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улсад зохион байгуулах “Монгол кино өдөрлөг”-т оролцох уран бүтээлийг сонгон шалгаруулахдаа сонгон шалгаруулалтын шаардлагын дагуу бүтээлээ ирүүлээгүй, бүртгэлд ороогүй “Гуру медиа” компанийн бүтээл болох “Сэр сэр салхи” киног Кино урлагийг дэмжих зөвлөлөөс санал тавих байдлаар,
   
• Найруулагч Б.Отгонзоригийн “Эмэгтэй” киног найруулагчийн хүсэлтээр шалгаруулж оролцуулсан нь Кино урлагийг дэмжих тухай хуульд заасан “Ил тод, шударга, тэгш өрсөлдөх боломжтой байх” зарчмыг алдагдуулах эрсдэлийг үүсгэжээ.
   
• Кино урлагийн зөвлөлийн 2024 оны хоёрдугаар сарын 27-ны өдрийн хурлаар БНСУ-ын Пусан хотноо зохион байгуулах “Монгол кино өдрүүд” арга хэмжээнд оролцуулахаар нэр бүхий найман бүтээл хэлэлцэн сонгосны нэгд Кино урлагийн зөвлөлийн дарга Ч.Ундралын тоглосон “Эмэгтэй” уран сайхны кино багтсан байх ба тэрбээр энэхүү үйл ажиллагаанд оролцохдоо Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 8.6-д заасан “Ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж ойлгогдохуйц нөхцөл байдал”-ын талаар эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдээлж, тайлбар гаргаагүй зэрэг нөхцөл байдал тогтоогдсон байна.
   
• Түүнчлэн Кино урлагийн зөвлөл нь сонгон шалгаруулалтыг явуулахдаа Кино урлагийг дэмжих сангаас санхүүжилт олгох болон банканд тавих шалгуур, банкийг сонгон шалгаруулах, хөнгөлөлттэй зээл олгох, эргэн төлөх, хяналт тавих журам”-ын зарим зохицуулалт, шалгуур үзүүлэлтийг харгалзан үзэхгүй байгаа нь хувь хүн, хуулийн этгээдэд давуу байдал олгох нөхцөлийг бүрдүүлж болзошгүй байна. Тухайлбал, журмын 1.4.9-д “Төсөл хүлээн авах сүүлийн өдрийн байдлаар нийгмийн даатгал, татварын байгууллагад өртэй” бол сангаас дэмжлэг үзүүлэхгүй байхаар тусгасан. Гэтэл Кино урлагийг дэмжих сангаас 2024 оны гуравдугаар сарын 25-ны өдрөөс 27-ны өдрүүдэд гэрээ байгуулсан зургаан төслөөс дөрвөн төслийн материалд нийгмийн даатгалын болон татварын өртэй эсэх лавлагааг аваагүй, уг шалгуурыг хангасан эсэхийг нягтлаагүй зэрэг зөрчил байна.

Энэ мэтээр кино хийж байгаа уран бүтээлчдэд олддоггүй санхүүгийн болон бусад дэмжлэг ялгамжтай байдлаар олгогдож, багагүй хэл ам дагуулдгийн цаана үнэндээ ийм л ажил амжуулдаг юм байна.

Г.Бичээч

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН