Л.Эрдэнэчимэг: Хор зарж байгаа бол өндөр татвар төлөх хэрэгтэй

Тамхи,тамхины хэрэглээний талаар УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэгтэй ярилцлаа.

-Тамхины  үнэ, татварыг нэмэхийн ач холбогдол нь юу юм бэ?

-Тамхины хяналтын тухай хууль хэрэгжээд нэг жил гаран болж байна. Хамгийн их шүүмжлэл дагуулж байгаа хууль болсон. Гэхдээ эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд, эхчүүдийн зүгээс хамгийн их санал ирсэн. Хууль амжилттай хэрэгжиж байгаа гэж хэлж байна. Жил бүр манай улс 5-р сарын 30-ны өдрийг тамхины эсрэг өдөр болгон тэмдэглэсээр ирсэн. тэмдэглэсээр ирсэн байга юм. Манай улс дэлхий дээр хамгийн  хямдхан тамхи зардаг улс бол манайх л байгаа. Тамхины үнийг нэмэгдүүлэхгүй байна. Энэ нь нэг талаараа буруу юм. Хүн бүр аваад татах боломжтой үнэтэй учраас тамхины хэрэглээ манай улсад өндөр байгаа. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгуулагын зөвлөмжөөр тамхины жижиглэн худалдааны газар олон байх тусам тамхидалт их байдаг гэсэн. Засгийн газар болон гишүүдийн зүгээс дэмжиж, тамхины татварыг нэмэгдүүлэх нь зүйтэй. Тамхины үнийг нэмж байж хэрэглээг багасна. Үүнийгээ дагаад тамхинаас үүдэх өвчлөл багасах учиртай юм.

-Өсвөр насны хүүхдүүд тамхинд орж байна. Үүнд юу хамгийн их нөлөөлж байна вэ?

-Хууль бусаар зардаг. Жижиглэн худалдааны газрууд олон байгаатай холбоотой. Мөн ширхэгээр буюу нэг хоёр зуун төгрөгөөр тамхи зарж байгаа учраас хүүхдүүд авч татаад байна. Тамхины үнийг 10 хувиар өсгөхөд л тамхи татдаг хүмүүсийн 10 хувь нь тамхинаас татгалзаж эхэлдэг. Иргэдийн хармаатай ярьж байна гэсэн үг. Тэгэхээр тэд чинь тамхиа авах уу талхаа авах уу гэдэг бодно шүү дээ. Монгол улсад тамхины татвар жижиглэн худалдааны 36 хувьтай тэнцүү байгаа. Энэ нь 70 хувьтай тэнцэх юм бол иргэдэд бодитооор нөлөөлдөг гэж үздэг л дээ. Нэг хайрцаг хамгийн хямдхан тамхийг зургаан мянган төгрөг болгочих юм бол худалдан авалт буурна. Хор худалдаж авсанаас амьдралд хэрэгтэй өөр зүйл худалдаж авсан нь дээр гэж үзнэ шүү дээ. Мөн төсөвт үүгээр нэлээд мөнгө орж ирнэ. Онцгой татварыг нэмэгдүүлсэнээр төсвийн мөнгө нэмэгддэг. Гэхдээ тамхи татдаг хүмүүст дадал үүссэн байдаг болохоор тэр болгон хурдан татгалзаж чаддаггүй. Тамхиа худалдаж авсаар бага багаар татах нь багассаар хоёр гурван жилийн хугацаанд бүр мөсөн тамхинаас гардаг. Тэгэхээр хэрэглэгчид байна гэсэн үг. Тиймээс татвар өсдөг.

-Өмнө нь мөн уг асуудал яригдаж байсан. Юу болсон юм бэ?

-2012 онд төсөв танах үүднээс эмэгтэй гишүүд хүүхдийн хоолны мөнгийг нэмэгдүүлэх талаар ярьсан. Ингээд архи тамхины татварыг нэмэгдүүлэх замаар цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны мөнгийг нэмэгдүүлж байсан. Эдийн засгийн хямралтай өнөө үед төсөвт орлого нэмэх үүднээс мөн тамхины татварыг нэмэх нь зүйтэй юм.

-Тамхины татварыг нэмэгдүүлнэ гэхээр иргэд болон аж ахуй нэгжүүд шүүмжлэлтэй хандах байх?

-Нэлээд эсэргүүцэлтэй тулгарах байх. Архи тамхи хоёр хор шүү гэдгийг хэлмээр байна. Хор зарж л байгаа бол өндөр татвар тавих хэрэгтэй. 2014 онд Засгийн газар архи тамхины онцгой татварыг нэмэгдүүлэх тухай асуудлыг анхаарах хэрэгтэй. Хэрвээ засаг энэ ажлыг хийхгүй бол гишүүнийхээ хувьд уг ажлыг хийнэ.

-Байрны орц, дунд сургуулиудын ойролцоо тамхи татах асуудал арилахгүй байна. Үүнийг яаж шийдэх вэ?

-Гудамжинд тамхи таахгүй гэдэг заалт бол хаана ч байхгүй. Харин нийтийн эзэмшлийн газар болон орц, сургуулийн ойролцоо тамхи татвал иргэд бие биедээ шаардлага тавьж болиулах хэрэгтэй. Түүнээс биш цагдаа орцонд ороод шалгана гэж байхгүй. Мөн аж ахуй нэгжүүд тамхи татах газраа өөрсдөө шийдэх учиртай юм. Нэг хүний эрх нөгөөхийнхөөр хязгаарлагддаг.

Н.Эрхэс