Иргэд газраа барьцаалж зээл авъя гэхээр МАН хөндөлсөв

УИХ-ын хаврын чуулган ирэх сарын 1-нд завсарлах учиртай.  Энэ чуулганы хугацаанд хэлэлцэж шийдвэрлэх олон асуудал байсан ч дундалж амжаагүй байна. Тийм болхоор хаврын чуулганы эцсээр “түргэн авч”  зарим Байнгын хороод “байнгын” хуралтай байна.  Ингэж яаруу шавдуу байгаа энэ үед нь хүсэхэд хясах гэгч болчихов.  Ямар сайндаа л УИХ-ын дарга арга барагдсан янзтай, “Ардын намынхан ажилд битгий садаа бол” хэмээн сануулав гэж.  МАН-ын  бүлэг сүүлийн хэд хоногийн хуралдаанаас дараалан тав тав хоногийн завсарлага авсны хариуд спикер ийм үг дайсан хэрэг.

Ерөнхийлөгчийн санаачилсан Хүүхэд харах үйлчилгээний  хуулийн төслийг хэлэлцэх үед МАН асуудлыг тодруулж нягтлах гэсэн шалтгаанаар тав хоногийн завсарлага авсан. Энэ үйлдэлд нь дургүйцсэн  эмэгтэй парламентчид  “Ард түмний захиалгатай хуулийг санаатайгаар саатуулж байна” хэмээн эсэргүүцлээ илэрхийлж,  Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны хуралдааныг орхиж гарсан юм. Энэ эмэгтэй гишүүдийн дунд МАН-ын төлөөлөл ч бас байсан.

УИХ өнөөдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаараа Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийх байв.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд “Бэлчээр, нийтийн эдэлбэрийн ба тусгай хэрэгцээнийхээс бусад газрыг зөвхөн Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлж болно” гэж хуульчилсан байдаг. Иргэний энэхүү эрхийг хэрэгжүүлэх зорилгоор 2002 онд Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийг баталсан.  Энэ хуулийн 27 дугаар зүйлд “иргэн өмчийнхөө газрыг зохих журмын дагуу иргэнд болон банк,  банк бус санхүүгийн байгууллагад барьцаалах” эрхтэй байхаар заасан ч амьдрал дээр хэрэгжихгүй өдийг хүрсэн. Үнэндээ гэр хорооллынхны зээлийн ганц барьцаа нь өмчилсөн газраас нь өөр юм үгүй.

Тиймээс энэ Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл нь  гэр хорооллын иргэн газраа барьцаалж зээл авдаг тогтолцоог нээлттэй болгох зорилго агуулж байгааг ажлын хэсгийнхэн тодотгосон.  Гэвч хуулийг тойрсон ширүүхэн маргаан өрнөх өнгө аястай болчихов.  МАН энэ хуулийн хэлэлцүүлгээр дахиад тав хоногийн завсарлага авахаа өнөөдөр нэгдсэн хуралдаан дээр мэдэгдлээ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж “0,07 га газар чинь барьцаанд тавигдаад гэрээгий нь нотариат баталгаажуулсан бол үл маргах журмаар газрыг нь авах юм хийж байна. Энэ чинь зөв юм уу. Ийм хууль УИХ батлах юм бол цаашдаа 0.07 га газар байхгүй болно. Иргэд 40 м2 орон сууц авах гээд барьцаанд тавина. Сүүлдээ газар ч байхгүй, орон сууц ч байхгүй болно. Нотариатаар гэрээгээ баталгаажуулсан байна, хураана гэдэг. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийнхэн хүчээр газрыг нь худалддаг. Ийм юм явах нь. Шүүх захирамж гаргаад Шийдвэр гүйцэтгэлийнхэн очиж ажиллана гэдэг чинь болж байгаа юм уу. Барьцааны зүйлийг нотариат баталгаажуулаад, шууд шүүх нь шийдвэр гаргадаг. Улаанбаатар хотын нийт иргэдийн 170-180 мянга нь гэр хороололд байгаа. Тэдний газар ийм дэнчин дээр тавигдана” гэсэн байр суурийг  илэрхийлсэн.

Харин үүний хариуд  УИХ-ын дарга З.Энхболд “Бид 1990 онд малыг нь өгсөн. Түүнийгээ барьцаалаад зээл аваад хэвийн явж байна. 1996 онд орон сууцыг нь өгсөн. Мөн зээл аваад хэвийн явж байна. 2003 онд газрыг нь өглөө. Иргэд хашааны газраа барьцаалаад зээл аваад байшин баръя гэхээр юунд дургүйцээд байгаа юм” гэсэн бол гишүүн Р.Гончигдорж “Харин УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж “Бид мал болон орон сууцыг барьцаалаад зээл авах боломжийг нь нээж өгсөн. Тэглээ гээд иргэдийн амьдрал доройтоогүй. Яагаад ингэж болдоггүй юм” гэв.

Иргэд өмчийн газраа барьцаалж зээл авах нь тэдний хэрэг. Зээлээ аваад эргүүлж төлөх үү эсвэл төлж чадахгүй газраа хураалгах уу гэдэг нь тухайн зээлдэгчийн хариуцлагын асуудал. Үүсээд буй маргаан энэ асуудлын эргэн тойронд  өрнөж байгаа юм. 

Ажлын хэсгийн ахлагч Ж.Батзандангийн хэлж буйгаар бол “Газар барьцаалах гэрээ байгаа бол барьцааны эд зүйлийг худалдахдаа шүүхийн шийдвэрийг хангуулна. Талууд гэрээндээ үл маргах журмаар биелүүлэхээр тохиролцож нотариатаар гэрчлүүлсэн бол Нотариатын мэдэгдэх хуудас шүүхээр баталгаажсан байна. Үүний дараа Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага газрыг албадан дуудлага худалдаагаар борлуулаад үүргийн гүйцэтгэлийг хангана”  гэсэн тайлбарыг хийж буй.

Энэ бол үндсэндээ зээлээ төлж чадаагүй тохиолдолд үүсэх харилцааны асуудал юм. Гэхдээ ийм хариуцлагагүй хайнга зээлдэгчид тийм олон байгаа ч уу, үгүй юу.  Харин ч эсрэгээрээ зээл бол тухайн хүний хариуцлагыг өндөржүүлдэг гээ биз дээ.  Тэгэхээр гэр хорооллын  180 мянган иргэд бүгд газраа ийм дэнчинд тавиад алдана гэж харах нь арай л юу бол.

Иргэд өмчийн газраа барьцаалж зээл авах эрхийг нээж хуулийн зохицуулалттай болгох нь АН-ын хувьд оноо авчрах хуулийнх нь нэг яах аргагүй мөн. Тийм учраас Ардын намынхны алсын хараанд өртөөд байж мэдэх юм. МАН энэ хуулийн төслийг яаж ийгээд батлуулалгүй авч үлдэж, хожим хойно өөрийн автортай оруулж ирэх холын санаа өвөрлөөгүй л юм бол энэ бол гацааж, завсарлага чөлөөндөө тулаад байх асуудал биш байлтай.  Ард түмний захиалгатай хууль гэдэг шиг иргэдийн хүлээж буй хуулийн нэг нь энэ яах аргагүй мөн.