"Эрдэнэт"-ээс 100 тэрбумыг авч, модон жорлонгуудыг шинэчилнэ

Өнгөрсөн баасан гарагийн УИХ-ын чуулганы хуралдааны үеэр чих сортойлгосон нэгэн үйл явдал болов.

УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийн санаачилгаар сургууль, цэцэрлэг, дотуур байрны модон жорлонг шинэчлэхээр болж, энэ ажлыг хийхийн тулд “Эрдэнэт” үйлдвэрээс 100 тэрбум төгрөг авахаар тохиролцжээ. Гэхдээ энэ зардлыг төсөвт суулгаагүй, тогтоол хэлбэрээр УИХ-аар батлуулахаар оруулж ирсэн юм. 

Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай хууль батлагдсантай холбоотой авах арга хэмжээний тухай тогтоолын төсөлд жорлон шинэчлэх 100 тэрбум төгрөгийг тусгажээ. Энэ хүрээнд УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийн санаачилгаар 819 сургууль цэцэцэрлэг, дотуур байрны модон жорлонг янзлах ба нийгмийн хариуцлагын хүрээнд “Эрдэнэт” үйлдвэр санхүүжилтыг шийдэж, 2021-2022 онд багтаан хэрэгжүүлэх ажээ. 

Гэтэл зарим сум дэд бүтэцтэй холбогдоогүй байдаг учир боловсон жорлон байгуулж өгөөд ч ажил болдоггүй талаар УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж тайлбарлаж байлаа. Тэрбээр таван жилийн өмнө Дэлхийн зөн, Мобиком, “Одтой сан”-тай хамтарч боловсон жорлонтой болох ажилд анхаарсан ч тухайн сум нь дэд бүтэцгүй учир барьж босгосон боловсон жорлон нь балгас болоод үлджээ. Иймд 100 тэрбумыг жорлонд зарцуулж байхаар КОВИД-19-ийн эсрэг вакцин авахад зориулах хэрэгтэй гэдэг санал ч гарч байсан юм.

“Эрдэнэт” үйлдвэр бол улсын өмчит үйлдвэр. Энгийнээр бодоход энэ үйлдвэрийн олсон ашиг 100 хувь улсын төсөвт төвлөрч байж эргэн хуваарилагдах ёстой. Гэтэл тус үйлдвэрийг албадаж 100 тэрбум төгрөг гаргуулж байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл гэж УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг шүүмжилсэн бол Төсвийн байнгын хорооны дарга Б.Жавхлан "Хууль зөрчөөгүй, зөрчсөн бол хариуцлагыг би хүлээнэ" гэж хамгаалсан. Мөн санаачлагч гишүүдийн нэг болох Б.Баярсайхан ч дуугүй өнгөрсөнгүй.
 

УИХ-ын гишүүн Б.Баярсайхан “Ирээдүй болсон хүүхдүүдээ хаврын хавсарга, өвлийн хүйтэн, намрын сэрүүнд модон жорлонд бие засуулж байна. “Эрдэнэт” үйлдвэр бол төрийн өмчит үйлдвэрийн газар. Өнгөрсөн жилүүдэд нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ийм оновчтой, үр дүнтэй ажил хийж байсныг мэдэхгүй. Ялангуяа орон нутагт амьдарч байгаа эцэг, эхчүүд хүүхдийнхээ мордон жорлонг шийдэх түүхэн жил, үе ирсэн гэж маш их баярлаж байгаа. Үүнийг төсвийн хууль хэлэлцэж байгаа үед эсэргүүцэх ямар ч шаардлагагүй гэж бодож байна. Н.Алтанхуяг гишүүн өөрөө олон нялх хүүхэдтэй. Өнөөдөр хотын бид хүүхдүүдээ хөдөө зуны дулаанд ч модон жорлон хэрэглүүлдэггүй. Хүүхдийг эрүүл, аюулгүй орчинд сургах гэдэг зорилготой байтал модон жорлон хэрэглүүлж байгаа нь үнэхээр сэтгэл эмзэглүүлэм асуудал. Нийт 819 сургууль, цэцэрлэгийн дотуур байрны модон жорлонг шинэчлэх асуудалд битгий саад тавьж, улстөржүүлээч гэж хүсэж байна. Малчид зургаан настай хүүхдээ сургуульд оруулах дургүй байдаг учир нь дотуур байрнаас 200 метр зайтай модон жорлонд шөнө орой бие засахад маш хэцүү байдагтай холбоотой. Халдварт өвчин, ханиад томууг ярих юмгүй. Хүүхдүүд модон жорлонд очихоос бэрхшээгээд уух шингэний хэмжээгээ багасгаж байна гэсэн судалгаа ч гарсан байдаг. Бид өөрсдөө модон жорлон хэрэглээд үзэхэд ямар байх вэ гэдгийг бодоорой. Энэ ажил 2021, 2022 он дамжин хэрэгжинэ. Дараагийн ээлжинд сумдын эмнэлгийн модон жорлонг шинэчилнэ. Дөнгөж төрсөн ээжүүд модон жорлон хэрэглэж байгаад гам алдаж байна. Цаашид арга хэмжээ авч, модон жорлонгийн асуудлыг шийдээд явах ёстой. “Эрдэнэт” үйлдвэрээр энэ ажлыг хийлгэх нь зүйтэй" гэсэн тайлбар хэлж байв. 
 

Харин үүнд "XXI дүгээр зуунд модон жорлонтой сургууль, цэцэрлэг, дотуур байр байгаа нь үнэхээр шийдэх ёстой асуудлыг нэг мөн. Гэхдээ төсөвт суулгахгүйгээр, нийгмийн хариуцлагын хүрээнд гэх нэр томьёоллоор “Эрдэнэт” үйлдвэрээс 100 тэрбум төгрөг шууд авч байгаа нь хууль бус үйлдэл гэж" Н.Алтанхуяг гишүүн тайлбар хийгээд “2021 оны төсвийн хууль батлагдчихлаа. Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж аваагүй учраас хууль хүчин төгөлдөр болж байгаа юм. Бид улайм цайм мөнгө байхгүй гэж уйлж уйлчихаад дараагийн тогтоол дээр “Эрдэнэт” үйлдвэрээс мөнгө авч, жорлон янзална гээд оруулаад ирлээ. Улс гэдэг чинь нэг л төсөвтэй. Улсын төсөв нэг л байдаг. “Эрдэнэт” үйлдвэрээс мөнгө гаргаж болно. Орлого, зарлагаас улсад төлдөг татвараа төлөөд, тэр 100 тэрбум төгрөг чинь улсын төсөвт орж байгаад түүнээсээ хуваах ёстой. Би ингэхгүй байгааг нь шүүмжилж байна. Б.Жавхлан дарга Х.Бадамсүрэнтэй гар бариад, 100 тэрбум төгрөг “Эрдэнэт” үйлдвэрээс гаргуулахаар боллоо гэсэн байсан. Ийм замбараагүй юм байдаггүй юм. Төсөв батлагдсаны дараа хойноос нь тогтоолоор орж ирж байна. Энэ улс хэдэн төсөвтэй байх юм бэ. “Эрдэнэт” нэг төсөвтэй, улс нэг төсөвтэй, уул уурхайн компаниуд бас төсөвтэй байдаг юм уу. Б.Жавхлан та Төсвийн байнгын хорооны дарга хүн байж ингэж хууль зөрчсөн үйлдэл хийж болохгүй. Нийгмийн хариуцлагын хүрээнд гэж шалтаглаж байгаад компаниас 100 тэрбум төгрөг гаргуулах гэж байна” гэж бухимдсан юм. 
 

Н.Алтанхуяг гишүүний энэ тайлбарт УИХ-ын гишүүн Б.Жавхлан багагүй бухимдаж, “Бид энэ ажлыг эргэлт буцалтгүй хийнэ. Хууль зөрчсөн зүйл огт байхгүй. Таныг би Ерөнхий сайд байсан хүн, ахмад хүний хувь хүндэтгэлтэй харьцаж байгаа шүү. “Эрдэнэт” үйлдвэр сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд маш сайн ажилладаг болсон. Тиймээс иймэрхүү ажлыг нийгмийн хариуцлагын хүрээнд шийдэх боломжтой болж байгаа юм. Сургууль, цэцэрлэгийг модон жорлонгоос салгах санаачлагыг УИХ-аар хүлээж аваад, тэр дундаа Х.Бадамсүрэн захиралтай “Эрдэнэт” үйлдвэр энэ ажлыг хийх болсонд маш их талархаж байна. Энд хууль зөрчсөн зүйл байхгүй. Энэ бол тулгамдсан асуудал. Үүнийг төсөв дээр гаргах боломж байхгүй. “Эрдэнэт” үйлдвэр 100 тэрбум төгрөгийн нөөц гаргах боломжтой гэдгээ УИХ дээр илэрхийлсэн учраас харин ч богино хугацаанд хийх боломж гарч байгаа нь сайн хэрэг. Хэрэв хууль зөрчсөн асуудал бол би өөрийн биеэр хариуцна. Танд би хүндлэлтэй хандаж байна. Та иймэрхүү хэмжээний хүндэтгэл даах хэмжээний эрх хүн гэж найдаж байна” гэсэн үг дайсан. 

Чуулганы маргаантай сэдэв болсон энэ асуудлын араас “Эрдэнэт үйлдвэрийн шилэн дансаар илэрсэн баримт дээр шантааж хийж байгаад модон жорлонгийн ажлаа санхүүжүүлэхээр болжээ" гэдэг шүүмжлэл ч сөрөг хүчний зүгээс гарч байв. 

Ийнхүү гишүүдээс санал хураахад 54 гишүүнээс 43 нь дэмжиж, 79,6 хувийн саналаар уг тогтоолын төсөл батлагдсан юм.