Язгуураа үл сэтгэх мунхаг эмс төрт ёсонд хар сэв үлдээх вий…

Энэхүү нийтлэлээ эхлэхийн өмнө цөөн хэдэн мөртөд багтаан нэгэн зүйлийн талаар тодотгол үл бичих нь эрэмбэ дарааллын хувьд буруудах мэт санагдаж ийнхүү сийрүүлж байна. Үнэн хэзээ ч аливаа нэгний өмчлөлд харьяалагддаггүй аж. Гэвч хүмүүс үнэнийг өөрийн мөнхийн өмсгөл мэт аашлах, авирлахыг урьтал болгоно. Үнэн гэдэг гагцхүү хорвоогийн мөнхийн өмсгөл юм. Хүмүүс хоорондын харилцааны түвшинд үнэний тухай ойлголтыг хэмжихийн тулд орчлонгийн зүй тогтлоос авахуулаад газар шороо хүртэл хэд хэдэн өнцөг, давхарга бий. Чухам аль долгионд тухайн бие хүний оюун санааны өгөгдлийн түвшин хүрэлцэнэ тэр хэмжээндээ л үнэнийг тайлбарлах гэж хичээх нь эмгэнэлтэй. Харин бүгд үнэн амьдардаггүй гэдгийн баталгаа болж байдгаараа орчлонгийн зүй тогтол түүнээс дээд нь. Ийн бодох сэдлийг хэн надад өгөв гэдэг шалтгааны эрэл үргэлжлэх байх. Хөдөө гурван хоног элдэв сошиал хэрүүлгүй, чих амар унтаад сэртэл Монголын нийгэм юунд идэгдэн, хүн ард нь түүгээр мэдээллийн цангаагаа тайлна вэ? хэмээн шогшрох багадах үйл явц өрнөжээ. Багахан хэмжээний холливудын дуураймал өнгө төрхөнд нийгэм хууртагдан байна. Өрнөсөн үйл явдлыг тодруулъя.
“Монгол тулгатны зуун эрхэм” гэх хөрөг нэвтрүүлгийн хөтлөгч П. Анужин, түүнтэй нөхцөгч найруулагч Б. Баатар нарын хөнжил, дэвсгэрийн хэрүүлд ард түмний анхаарал бүхэлдээ ханджээ. Хэн нь хэнтэйгээ нөхцөхийн тухайтад тайлбар зүүсгэл хэрэггүй. Гол бичиглэх санаа маань хүмүүний ганцхан насны амьдралаар үнэнг хэмжиж буй нь өрөөсгөл хэмээхийг П. Анужингийн авираас таньж болохыг сануулах гэсэн хэрэг. Тэрээр хятад, япон, англи хэлтэй. Бусдад хэрхэн өлсөхийг заадаг, эр нөхрөө хүндэлж дээдэлсэн гээд байж болох бүхий л гоё тодотголыг өөртөө зүүх гэж хичээнэ. Хичээнэ гэдэг шалтгаантай хэлэгдэж буй. Ийм олон тодотголыг тээж явахын тулд түүнээс нийгмийн харилцаа тутамдаа өөрийнхөө дотоод мөн чанараас өөр дүрээр амьдрахыг шаардах болов. Эцэс сүүлдээ П. Анужингаас ичих булчирхай нь ичээд зугатаж орхисон гэмээр. Хүн ичиж, эмээхээ болино гэдэг ёс жудгаа алдаж, аливаа зүйлийн дээд доод хязгаарт үл баригдана. Энэ цагаас ганц амин хувийн хүсэл тачаалаа хангахын тулд тэр нэгний сүнслэг оршихуйд “би” л амьдарч эхэлдэг.

Эхлэл нь эш үгүй амьдрагсдын нэг л дүр нь П. Анужин. Эш үндсээ эс мэдэгчдэд л “би” гэгч өөрийгөө тахин шүтүүлэх үзэл хүчтэй орон зайг эзэгнэн байдаг билээ. Өчигдрөөс эхлэн П. Анужин Монгол төрийн бодлогыг тодорхойлох, төрийн нэрийн өмнөөс эрх үүрэг хэрэгжүүлэгч УИХ-ын гишүүнд нэр дэвшигч болон хувирав. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр найруулагчийн бүтээсэн дүрд амжилттай хувирч, жүжиглэж чадсан нь түүнийг төрийн бодлогыг тодорхойлох хэмжээний бэлтгэгдсэн боловсон хүчин гэх төөрөгдлийг төрүүлэв үү? эс бөгөөс МАН гэх улс төрийн хүчин тартагтаа тулж, кадрын өлсгөлөнд нэрвэгдэхдээ эмс хүүхний хормойнд толгойгоо мэдүүлэв үү? гэдэг хачирхалтай асуулт. Монголын 40 илүү мянган жилийн төрт ёсны түүхэнд эр нөхрөөсөө өөр эрийг сэтгэсэн эмс төрийн толгойд сууж байсан түүх үгүйсэн. Төрт ёс гэдэг ямар ч найруулагчийн жүжгийн зохиол биш. Асар олон мянган жилийг туулсан уламжлал энд агуулагдаж байдаг. Атал өв уламжлал бус өвөр түрийний хэрүүлээр олонд зарлагдан Монголын төр лүү орох харалган санаархлыг яагаад тээх болов? гэдэгт ард түмэн тунгаан дүгнэлтээ хийх буй за. Сэтгүүлч надад төрөх бодлоор П. Анужин мэт хуурмаг дүрээр амьдрагсдыг УИХ-д нэр дэвшүүлэхдээ тултал зүдэрсэн МАН-д төрөө хүндлэх, төрт ёсыг уламжлуулан залгамжлуулах урьд цагийн боловсон хүчний бодлого алдагдсан гэдгийн нотолгоо энэ. Зөвхөн өөрөө өөрийнхөө амьдралд хуурмаг авирлах эмэгтэйд бусдын өмнөөс үнэн амьдрах ёс зүй байгаа гэж үү? Мөн ийм эрээгүй авирлагчдад төрд гарч болно гэх сэтгэхүй, сэтгэлгээг төрүүлж чадсан өнгөрөгч 26 жилийн ардчиллын түүхийн эмгэнэлт дүр төрх нь ч энэ. Өвгөдийн үлдээсэн ёсыг сэтгэлийн мунхагтаа баригдан харалган түүх болгон түүчээлсэн 26 жилийн хөрөнгөтний нийгэмд Монгол улс устаж үгүйрэх, үгүйрүүлэх шалтгаан болсон эмсийг хөхиүлэн дэмжиж буй ухамсарыг ойлгож яднам.
“Зуун чухал сэдэв” тэнгэр үзлийн тухай нэвтрүүлэгт П. Анужин Монгол бөөгийн онгодын тухай ярилцах хэсгийг саная. Тэрээр өөрөө бөөгийн онгодтой гэх хэдий ч бусдад хараал жатга хийх хүртлээ тэнгэр үзлийг доромжлон, доройтуулж буй. Хэрэв П. Анужин энэ яваа насандаа үнэн амьдарч байгаагаа нотлох гэж л байгаа бол үнэн шүүлтийн өмнө хийсэн хараал жатгынхаа өмнөөс чухам юу гэж өчих нь сонин. Угтаа Монголын язгуурын тэнгэр үзэлд хараал жатгын тухай бус ойлголт үгүй билээ. Язгуураа үл сэтгэх мунхаг эмс төрийн ёсонд хар сэвтэй…

Э. ДӨЛГӨӨН