Туулын бургасыг дахиад ч сурвалжлах болно

Ардчилсан нийгмийн амин сүнс нь зах зээлийн өрсөлдөөн, хараат бус чөлөөт хэвлэл мэдээлэл. Гэвч ингэж ярьдаг боловч аль аль нь хэдийнээ цөөн хэдэн улс төр, бизнесийн бүлэглэлийн эрх мэдэлд орчихжээ. Зах зээл дээр тэдгээр томчуудын хооронд өрсөлдөөн байх болсноос биш бусад жижиг, дундчуудад бүх боломж хаагдсан. Улс төрийн албан тушаал, эрх мэдэлд өөрсдийн хүнээ томилж, түүгээрээ дамжуулан бүх бололцоог хамж авахынхаа хэрээр улам бүр мөнгөжиж, өөр хэнбугай нь ч тэдэнтэй өрсөлдөх боломжгүй болтол томорсон байна. Өөр хэн ч өрсөлдөх нөхцөлгүй өндөр үнэ ханш тогтоосон эрх мэдлийн суудлыг өөрсдөө худалдан авч, сүүлдээ үүнийгээ өв залгамжлуулдаг боллоо. Төрийн эрх мэдлийг худалдан авах хэмжээнд хүрч, мөнгөжсөн тэдгээр том компани, бизнесийнхний төлөөний хүн С.Амарсайхан Нийслэлийн Засаг даргын албан тушаалд томилогдохдоо ч өөрийн өвдөг шороодсон “барилдаан”-ыг хүчингүй болгон дахиулан байж санасандаа хүрснийг бид мартаагүй байна. Түүнийг Засаг даргаар томилогдсоноос хойш түүний гэр бүлийнхний хамаарал бүхий компани Туул голын бургасыг хэдэн арван га-гаар нь устган сүйтгэж, өндөр үнэтэй барилгууд барьж байгааг иргэд эсэргүүцсэн. Эрх ашгийн зөрчилтэй этгээд хэмээн хэдэн сарын турш соошл сүлжээгээр бухимдацгаасан. Энэ сэдвийг хөндөхгүй бол хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд, сэтгүүлчид иргэдээсээ ичихээр, дараа дахин хэн нь ч “хэвлэлийн эрх чөлөө” гэж ярих нүүргүй болмоор нөхцөл байдалд орсон юм.

Улсынх нь хүн амын талаас илүү нь оршин суудаг Улаанбаатар хотын ундны усны асуудал яригдаж байхад сэтгүүлчдэд нүдээ аних, чихээ бөглөх эрх байхгүй. Тийм ч учраас ТВ8 телевизийн сэтгүүлч Э.Энэрэл Засаг дарга С.Амарсайханы ах дүүгийн бизнесийн ашиг сонирхлыг хөндсөн сурвалжлага, мэдээллийг бургасаа хяргуулсан Туулын эргээс бэлтгэн дөрөвдүгээр сарын 26-ны өдөр эфирт цацан нийтэд мэдээлсэн. Үүний дараа телевизийн дахин дамжуулалт хийдэг MNBC компани өөрсдийн үйлчилгээн дээр ТВ8 телевизийн эфирийг хаасан юм. Үүнийгээ тус компани техникийн гэмтэлтэй холбон тайлбарлаж байгаа ч үүнд нь үнэмшихгүй байх хангалттай бодит үндэслэл байна. Юуны өмнө тус компани Засаг дарга С.Амарсайханы ах дүүгийн буюу гэр бүлийнх нь компани гэдгийг хэлье.

Телевизүүдийн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд дамжуулах үүрэг хүлээсэн тус компани ТВ8 телевизийн эфирийг хаасан нь техникийн саатал мөн үү? Эсвэл бургасны талаарх мэдээллийг сурвалжлан нийтэд хүргэснийх төлөө өгч буй сануулга, дарамт, шахалт уу? Үүнийг ялгаж салгаж ойлгоход хангалттай урт буюу сарын хугацаа өнгөрсний дараа үнэн мөн нь тодорч эхэллээ.

Энэ бол ердөө Засаг дарга С.Амарсайхан болон түүний хамаарал бүхий MNBC компанийн зүгээс ямарваа давуу эрхээр олж авсан бизнесийн үйл ажиллагаагаа иргэдээс нуун далдлах гэсэн санаархал гэдгийг шуудхан хэлчихэд үүнийгээ хангалттай нотолж чадахуйц баримт, итгэл үнэмшилтэй боллоо. Энэ бол “Эрхэт Монгол” медиа группийн үүсгэн байгуулагч Х.Мандахбаяр гэж хувь хүн өөрийн эрхлэн гаргадаг мэдээллийн хэрэгсэл, бизнесийн эрх ашгаараа хохирч байгаа төдий үйлдэл биш юм. Энэ бол Монголын сэтгүүл зүй, чөлөөт хэвлэл мэдээллийн эсрэг, хамгийн гол нь иргэдийн мэдэх эрхэнд халдаж байгаа ноцтой үйлдэл.

Ардчилсан, чөлөөт зах зээлийн нийгмийн амин сүнс болох бизнесийн өрсөлдөөн, чөлөөт хэвлэл мэдээлэл хэмээх хоёр гол судсыг нэгэнт гартаа оруулсан олигархи бүлэглэл, тэдний төлөөний улстөрчдийн ийм үйлдэл хэрээс хэтрэх үед нийгмийн гишүүд эсэргүүцэн босдгийг дэлхийн олон улс орны хөгжлийн түүх харуулсаар ирсэн юм. Ард түмнийг тэд ялж байгаагүйг эдийн засгийн онол судалсан хэн нэгнээс асуугаарай, хангалттай итгэл үнэмшил бүхий түүхийг наад захын сурах бичигт тэмдэглэн үлдээсэн байдаг юм шүү. Энэ бол попрол, хийрхэл биш эрх чөлөө, ижил тэгш боломж, шударга үнэний мэдрэмжийг байгалиасаа тээж төрдөг хүний төрөлх өгөгдөл мөн чанар нь юм. Үүнд л гол учир нь байдаг учраас хүн төрөлхтөний бүтээсэн нийгмийн загвар явж явж ижил тэгш нөхцөл, боломж, өрсөлдөөн, эрх, эрх чөлөөг тунхаглагч ардчилал гээч дээр тулж ирсэн юм. Энэ нь л хүн төрөлхтөнийг хүчтэй нь хүчгүйгээ боолчилж амьдардаг жунглийн хуулиас нь аварсан юм шүү.

Ардчилсан Монголд хүн хувийн өмчтэй, хувийн бизнестэй байхыг хуульчилж, улмаар үүнийг нь хамгаалах эрхзүйн тогтолцоог бий болгосоор 30 жилийг үдэж байна. Иргэний хувиар Х.Мандахбаяр хувийн бизнесийн үйл ажиллагаагаа хамгаалах эрхтэй. Ялангуяа гэрээгээр зохицуулагдсан харилцаагаа ухамсарлахгүй байгаа этгээдтэй шударга шаардлагын төлөө тэмцэх ч ёстой. Харин үүнийг нь дэвэргэж, гар утасны бичлэгийг хууль ёсны эрхийнх нь эсрэг ашиглаж байгаа MNBC компанийн гүйцэтгэх захирал Ж.Золбатын үйлдэл соёлтой алхам мөн үү? Энд хувь хүний соёл, моралийн тухай ярих нь ерөөсөө өчүүхэн хэрэг болж хувираад байгаа учраас түр орхиё.

Үүнээс ч илүү ноцтой зүйл нь MNBC компанийн ард буй бизнесийн хамаарал бүхий эрх мэдэлтнүүд дуугүй тэвчиж боломгүй шаардлагыг “Эрхэт Монгол” компанид тавьсан юм.

Туулын бургасыг сүйтгээд байгаа ноён С.Амарсайханы ахынх нь компанийн үйл ажиллагааг сурвалжилсан сэтгүүлч Э.Энэрэлийг хоёр удаа шөнийн 03 цагт үл таних этгээдүүд утсаар дарамталж, “Жолоочгүй машин осол хийдэг юм шүү. Хаанаас ч юм тоосго нисч ирдэг юм шүү” гэх зэргээр айлган сүрдүүлсэн. Улмаар уг сэтгүүлчээрээ уучлал гуйлгах, Зөрчлийн хуулиар цагдаад гаргасан гомдлоо татах, MNBC компани болон хамаарал бүхий компаниудын эрх ашгийг хөндсөн мэдээллийг нийтэлж нэвтрүүлэхгүй байх гэрээ байгуулахыг шаардаж байгаа юм.

Төрийг худалдаж авах хэмжээнд хүрч томорсон улс төр бизнесийн бүлэглэлүүдэд тарчигхан хэвлэл мэдээллүүдийг, сэтгүүлчдийг худалдаж авах амархан. Цаашид зүгээр мөнгөөр хөдөлгөх биш давуу эрхээ ашиглан өмч, бизнесийг нь дарамталж байгаад эрхэндээ оруулдаг болж байгаа юм байна. Өнөөдөр арилжааны телевизүүдийн эфирийг хэрэглэгч, үзэгчдэд дамжуулагч IPTV үйлчилгээний компаниудын заримынх ард улс төрийн бүлэглэл, тэрчлэн эзэд нь ил цагаан улстөрчид байгаа. Тэд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн бүтээсэн агуулга, контентийг яаж өөрсдийн эрх ашигт нийцүүлэн цензурдэж болохыг MNBC харуулж байна. Хохирогч нь энэ удаад ТВ8  телевиз байж таарлаа. Эзэмшигч нь МСНЭ-ийн ерөнхийлөгч Х.Мандахбаярын үүсгэн байгуулсан компани байгаа нь бүр том өгөөш боллоо. Дараагийн удаад хэн нь тэдний шахалтад орохыг, хэрхэн агуулгаа цензурээр цавчуулахыг хэлж мэдэхгүй.

Сэтгүүлчдийг том эрх ашиг дээрээ нэгдэн нийлэхийг улстөрчид хүлээн зөвшөөрч чаддаггүй, хүсдэггүй юм байна. Дотор нь хагалж бутаргадаг юм байна. Нэгийг нь нөгөөгийнх нь эсрэг ашиглаж чаддаг юм байна. Яг энэ үед л бид нэгдэн нийлж, бизнесээ, хөдөлмөрөө, хамгийн гол нь хамгийн том хариуцлага болох хэвлэлийн эрх чөлөөгөө улстөрчдийн их мөнгөнөөс хамгаалж үлдэх нь чухал болжээ. Төрийн өмчөөр, төсвийн тендерээр, хөрөнгө оруулалтаар, нэг үгээр бол төрөөр дамжуулан иргэдийнхээ тэгш боломжоос хумслан байж мөнгөжсөн, түүгээрээ төрийн эрх мэдэл, албан тушаалыг худалдан авсан улстөрчид өө? Одоо болно, бүү дэвэр, бүү бас.