ТЭД БИДНИЙ ТУХАЙ | Их Монголын түүхийг Ньюпортод авчирсан The HU

Тэргүүн зэргийн одон “Чингис хаан” одон хүртэхээр болсон The HU хамтлаг Мичиган мужийн Ньюпорт хотноо энэ сарын 19-ний өдөр тогложээ. Сүүлийн 10 жил тус хотод болсон хамгийн мартагдахааргүй, цөс хөөргөсөн тоглолт болсныг АНУ-ын Michigan Daily сонин онцолсон байна. Тоглолтын талаар тус сонины урлагийн сурвалжлагч Николас Янгблодын бичсэнийг та бүхэнд хүргэе.

Савхин хүрэм, ээтэн гутлаар гоёж, хар сүлд тайзнаа залсан найман залуу Монголын уламжлалт хөгжмийг орчин цагийн рок урсгалтай сүлэлдүүлэн Ньюпорт хотын Урлагийн театрыг эзэгнэв. Ардын уламжлалт морин хуур хөгжим нь яг л зүрхийг ташуурдаж байгаа мэт булгилуулж, хөөмий, хархираа, эр хүний цээл хоолойгоор дуулах нь яг л өвс намилзсан хээр талд гэрийнхээ гадаа эмнэг сургаж буй монгол эрсийг санагдуулна.

Тэр цаг мөчид би хэзээ ч очиж үзээгүй Монгол нутагт, хөдөө талд очсон мэт сэтгэгдэл төрсөн юм. Очиж үзээгүй газрынхаа тухай танил, дотно мэдрэмж авч байх тэр агшинд Монголын уламжлалт хөөмий чихнээ сонсогдов. Цээжний хөндийд дүүрсэн агаараар этгээд ая гаргадаг хөөмий гэдэг урлаг роктой ямар сайхан сүлэлддэг юм бэ?

Тэдний хэлийг энд цугласан хэн ч мэдэхгүй. Гэхдээ зөвхөн хэл биш хөгжим, ардын урлагаараа хэл авалцахгүй эдэнтэй, бидэнтэй үгээр хэлж зүйрлэхгүй тийм нэг нандин холбоо тогтоож байв.

The Hu. Нэгэн хэвд цутгасан мэт барууны рок урсгалыг ийм хүчтэй, ийм этгээд бил үү гэж бодогдтол соёлын нэгэн дуулиан тарьж буй энэ хамтлагийн гол нууц нь өнө эртний түүхтэй Монголын язгуур урлаг юм. Өөр соёлын энэ их “түрэмгийлэл” тайзан дээр дэлдэж байхад Урлагийн театрт өмнө нь мэдрэгдэж байгаагүй нэг тийм тайван байдал ноёрхсон. Магадгүй дэлхий дахин тэднийг сонирхон, шүтэн биширч байгаа нь үүнтэй холбоотой байх.

 Тэдний хамгийн анхны цомгийн нэр нь “Гэрэг”. Их Монгол улсын паспорт, иргэний үнэмлэх болж байсан “гэрэг” гэх тэмдгийн авшиг буянаар магадгүй олон улсад дуулиан тарьж, шүтэн бишрэгчдийн хүрээлэлтэй болж байгаа ч юм бил үү?

Тоглолтын өмнө Канадын хоёр ч хамтлаг өөрсдийн үзүүлбэрээ үзүүлсэн. Магадгүй рок анх үүсэж, үзэгчдийг байлдан дагуулж байх үед аваачсан ч The HU-г хүлээсэн үзэгчид тэсэж ядан байв. Тоглолт нь хачирхалтай, өмнө нь чихнээ мэдэрч байгаагүй аялгууг зүрхээрээ мэдэрнэ гэж очсон газар бүрийн сонинд бичсэн байсан тул надад ч мөн адил The HU хэзээ тайзнаа гарах бол гэсэн хүлээлт үүсээд байлаа. Яг л удаан жил уулзаагүй найзтайгаа уулзах гэж хүлээж байгаа мэт тийм мэдрэмж намайг эзэмдсэн юм. Хүлээлт эцэслэж The HU тайзнаа гарч ирэхэд Ньюпорт хотод газар хөдөлж байна уу л гэлтэй Урлагийн театр оволзов. The HU хамтлагийн голыг нугалж, эрт цагийн их түүхийг Ньюпортод авчрахад голлох үүрэг гүйцэтгэсэн хүн бол Ц.Галбадрах. “Гала” гэж дууддаг түүний хоолой лав л баруун европт, манай америкт байхгүй. Язгуур урлагтайгаа сүлэлдүүлэн цөсийг хөөргөж буй бусад хүмүүсийг дурдвал Б.Энхсайхан, Г.Нямжанцан, Н.Тэмүүлэн нар. Тэд товшуур хөгжим, хэл хуур, морин хуур, хөөмий, хархираа зэргээр олон америкчуудад шинэ мэдрэмжийг төрүүлсэн нь энэ. Үгээр илэрхийлэх аргагүй. Язгуур урлаг нь бөмбөр, гитартай сүлэлдээд ирэхээр ярих ч юм биш. Концертыг үзэхээр ирсэн олон хүний дотоод мөн чанар нь магадгүй энэ үдэш л сэргэсэн байх. Магадгүй тэдний дотор эрэмгий дайчид нуугдаж байсан мэт.

Дэлхий нийт рок урсгалаас олон жил хайсан нандин чанарыг олж өгсөн The HU-гийнхэнд талархах ёстой.

Тэдний толилуулж буй рок бол сонсож хэвшсэн рокоос тэс ондоо. Метал рок түрэмгий байж болох ч тэдэн шиг эзэрхийлдэг хамтлаг ховор. Тэдний хэлийг энд цугласан хэн ч мэдэхгүй. Гэхдээ зөвхөн хэл биш хөгжим, ардын урлагаараа хэл авалцахгүй эдэнтэй, бидэнтэй үгээр хэлж зүйрлэхгүй тийм нэг нандин холбоо тогтоож байв. Магадгүй Чингис хаан ч гэсэн байлдан дагууллынхаа ид үедээ ийм эрэмгий, ийм цог золбоотой байсан байх. Миний олж сонссоноор энэ үдэш The HU хамтлаг 16 өөр төрлийн өнгө, тоноор бидэнтэй холбогдсон. Энэ бол ямар ч хамтлагийн үзүүлээд байдаггүй зүйл. Энэ агуулгаар нь харвал өнөө оройн тоглолт баялаг байсан. Тэдний дуулах хэв маяг, техник бол бидний мэдэхээс ангид зүйл байсан гэдгийг онцлох нь зүй. Тийм ч учраас тэд энэ тайзыг эзэрхийлсэн.

Их Монгол улсын түүхийг Ньюпорт хотод авчирсан The HU бол Монголын эзэнт гүрний залгамжлагчид юм. Тэдний зэвсэг бол урлаг, авьяас. Дэлхий нийт рокоос олон жил хайсан нандин чанарыг олж өгсөн The HU-гийнхэнд талархах ёстой. Тэд манайхаас удахгүй явна. Явахаас нь өмнө тэднийг сонсоорой гэж зөвлөх байна. Амжиж сонсохгүй, үзэхгүй бол таны сэтгэл нэг аялгуугаар дутах болно. Тэд манайхаас яваад буурал европт рок урлагт нуугдаж байсан нандин чанарыг мэдрүүлнэ.