ЗХУ, ОХУ-ын түүхэн таван найз

Оросын ард түмний бүх цаг үеийн шилдэг таван анд найз улсыг танилцуулах гэж байна. Украины мөргөлдөөн, Крымийн будлианаас хойш дэлхий нийтэд ад үзэгдэн, эдийн засгийн хориг арга хэмжээнд орсон ОХУ. Тус улсын “Свободная Россия” агентлагаас энэ талаар нийтлэл бичиж, эртний анд улсуудаа дурсан санажээ. Хэдэн жилийн өмнөх нийтлэл ч дахин нэг дурсан санахад цаг үе нь яг тохирч байгаа юм. Нийтлэлийг орчуулан хүргэе.

ЗХУ, ОХУ-ын түүхэн таван найз

Сүүлийн жилүүдэд ах дүү, анд найз, стратегийн түнш гэж бодож байсан улс орнууд биднээс нүүр буруулан зугтаж эхэллээ. Гэхдээ оросуудад холбоотон түншүүдээс гадна жинхэнэ анд найз байсаар ирсэн, цаашдаа ч байх болно. Бид Оросын ард түмний бүх цаг үеийн шилдэг таван анд найз улсыг танилцуулах гэж байна. Үүнд мэдээж хуучин ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд байсан улсуудыг оруулахгүй. Учир нь тэдгээр улсуудтай бид хэзээ ч муудалцаж, дайтаж байгаагүй, онцгой харилцаатай.

Серби (Югослав)

Хүний амьдралд жинхэнэ найз тун цөөхөн байдаг гэдэг. Тэгвэл улс төрд бүр ч цөөхөн бий. Хуучин ЗХУ, одоогийн ОХУ-д соёл, зан ааш, сэтгэхүй, хэл яриа хамгийн ойр улс бол эрт дээр үеэс Серб гэж тооцогдож ирсэн билээ. Гэхдээ Серб Оросын нөхөрлөл манай улсын хувьд олон асуудал авчирч, тэднээс болж бид олон хүчтэй дайснуудтай тулалдахаас өөр аргагүй байдалд орж байсан. Хаант Орос улс Сербийн анд нөхдөө хамгаалах гэж л Дэлхийн нэгдүгээр дайнд татагдан орсон түүхтэй. Үр дүнд нь юу болсныг бүгд мэднэ, Хаант Орос улс мөхөж, хувьсгал гарч, цус асгаруулсан иргэний дайн эхэлсэн билээ. Нөгөө талаас 1941 онд Югославын ачаар ЗХУ “аврагдсан” гэж хэлж болно. 1941 оны гуравдугаар сард Белград хотод фашистуудын эсрэг бослого гараагүй бол Германы арми ЗХУ-д хийх дайралтаа зургаадугаар сард биш тавдугаар сард эхэлж, Москвад өвөл болохоос өмнө дөхөж ирэх аюултай байсан юм. Үүнийх нь төлөө бид Югослав найзууддаа баярлах ёстой. Харин XX зууны сүүлээр Оростой ойр дотно байсныхаа хариуд Серб хохирсон. Югославийг бөмбөгдсөн НАТО-гийн цэрэг аятайхан байхгүй бол танайд ч цэрэг оруулж магадгүй шүү гэж ОХУ-д анхааруулсан. Ельциний Засгийн газар Югославд тусалж чадаагүй. Үр дүнд нь Югослав улсыг хэдэн хэсэг болгон хуваасан.

БНХАУ

Манай орны анд найзуудын дунд эдийн засаг, цэрэг зэвсгийн хувьд хамгийн хүчирхэг нь Хятад улс. Туслахаас гадна өөрсдөө тусламж авч чадах найз бол Хятад. Сүүлийн 30 жилийн түүхийн ололттой зүйлийн нэг нь Хятадтай харилцаа сайжирсан явдал гэдэг нь гарцаагүй. Сталиний дараахь ЗХУ-ын үед бидний харилцаа ихэд муудаад байсан билээ. ЗХУКН, Хятадын Коммунист намын удирдагч нар хэл амаа ололцолгүй, нэг нэгэндээ бууж өгөхгүй зөрүүдэлж байсны гайгаар 1969 онд Даманскт зэвсэг зөрүүлэн байлдсан удаатай. Харин 1940-1950 онд жинхэнэ нөхөрлөж байсныг одоо ахмад настнууд дурсан ярьдаг. Тэр үед ЗХУ Хятадад эхлээд тусгаар тогтноход нь тусалж,  дараа нь Японы булаан эзлэгчдийг үлдэн хөөж, хоцрогдсон хөдөө аж ахуйн орныг эдийн засгийн хувьд хөл дээрээ босоход нь тус дэм болсон юм. Одоогийн Хятад орны эдийн засгийн хөгжлийн гайхамшиг тэр үед манай тусламжаар эхэлсэн. Мао Зэ Дуны нутгийн олон мянган охид хөвгүүд ЗХУ-д боловсрол олж, эх орондоо улс төр, нам засгийн удирдагчид болж байлаа. Тэдний ихэнх нь одоо ч оросуудыг багш аа хэмээн нэрлэдэг хэвээр. Тэр үед Орос-Хятадын найрамдлын тухай “Үүрд ахан дүүс” алдарт дуу зохиогдож байлаа.    

Сири

Серб, Хятад гэсэн үзэл бодол нэгт андуудаас гадна одоо хамгийн чухал найз болоод байгаа улс бол Сири юм. ЗХУ болон ОХУ-тай ойр дотно байсан Ойрхи Дорнодын бүх улсыг барууныхан Сирийн иргэний дайн эхлэхээс өмнө устгачихсан. “Арабын хавар” хэмээх хувьсгалыг зохион байгуулагчид Ирак, Ливи, Египет, Йеменд амжилт олсон бол Сири энэ бүс нутагт Оросын талын сүүлчийн цайз болон үлдсэн юм. Сирийн Засгийн газар өдий хүртэл эсэн мэнд байгаагийн гол учир шалтгаан нь Башар Асад болон түүний эцэг   Хафез нар Ливи, Ирак, Египетийн удирдагчид шиг Орос, Барууны хооронд гуйваж гүйгээгүй, ЗХУ-ын үеэс л Москваг дагадаг байсанд байлаа. Тэр үеэс л сиричууд ЗХУ-д суралцаж, олон арван мянган мэргэжилтэн төгсөн гарсан. 1950-иад оны Хятадын нэгэн адил Сирийн бараг бүх элит ЗХУ-д төгссөн улсууд. ОХУ байгаа болохоор л Асад суннитуудйн дэмжлэгийг хүлээж, Барууны орнууд, Америк, “Исламын улс” бүлэглэлийн эсрэг сөрөн зогсож чадаж байгаа. 2013-2014 онд Барууны орнууд Сирид цөмрөн орох гэж байсныг ОХУ, Хятад хоёр зогсоосон билээ. 1970 онд байгуулсан Харилцан туслах гэрээ ёсоор Оросын цэргүүд Сирид байрлан, алан хядагчдын эсрэг дайтахад нь тусалж байна.

Куба

XX зууны дунд үе хүртэл Куба бидний хувьд “Эрх чөлөөний арал” биш Америкийн колони нутаг байлаа. Гэвч Фидель Кастро, Че Гевара нарын хувьсгалын ачаар Куба орон бидний хувьд романтик, хувьсгалын өлгий орон болсон билээ. Манай удирдагчид Кубад очих бүртээ залуу насаа дурсан санагалзаж, бүх талаар тусалдаг байсан.  ЗХУ “Анадырь” ажиллагаа хийгээгүй бол америкчууд Кубыг эзлэн түрэмгийлэх байлаа. Америкийн хаяанд Зөвлөлтийн цөмийн зэвсэг ирэх сургаар тэд эрх чөлөөний арлаас савраа татсан. Харамсалтай нь өөрчлөн байгуулалтын үеэр болон Ельцин, Горбачевийн үед бид куба найзуудаа эдийн засгийн бүслэлтэд ганцааранг нь орхисон. Гэвч кубачууд бидэнд гомдоогүй, харин ч Оростой сайн харилцаагаа хадгалах гэж хичээж байгаа. Эрх чөлөөний арал оросуудыг мартана гэж шинжээчид бичиж байсан ч тэд бидэнтэй цуг байсаар байна. Оросууд ч навчин тамхи, Хэмингуй, Фидель Кастрод хайртай хэвээр.

Египет

Египеттэй бид үргэлж сайн харилцаатай байгаагүй. Г.Насерийн үеийн нөхөрлөлийг түүнийг залгамжлагч А.Садат Израильтай сайндахын тулд Америкаар сольж орхисон. Гэхдээ Х.Мубаракийн үед ОХУ, Египетийн харилцаа Насерийн үеийнх шиг дотно биш ч гэсэн маш сайжирч, аялал жуулчлалын салбарт тун хөгжсөн. Алан хядагчид Египетэд манай иргэний онгоцыг сөнөөсөн нь аялал жуулчлалыг зогсоох хорон санаа байлаа. Эдийн засгийн хүндрэлтэй байгаа ч Египетийн Засгийн газар Оростой холбоотой ажилласаар байна. ЗХУ урьд өмнө ямар их тусламж үзүүлж байсныг Египетийн ард түмэн одоо болтол санаж байгаа. Манай мэргэжилтнүүд Асуаны даланг барьж өгсний ачаар эртний олон түүхэн дурслаглыг хадгалан үлдэж чадсан юм. Энэ далан бол манай хоёр ард түмний найрамдлын бэлгэ тэмдэг.

Бидэнд олон найз нөхөд байгаа ч энэ таван оронтой тогтоосон нөхөрлөл л цаг үеийн шалгуурыг даван гарч чадсан гэж хэлэхэд болно. Тийм болохоор бид тэднийг холбоотон гэхээсээ илүү анд найз гэж нэрлэж байгаа юм.

Хэрэв ОХУ-ын анд найзуудын энэхүү жагсаалтад дахиад нэмэх болбол бид Никарагуа, Монгол, Энэтхэгийг дурдах ёстой. Энэ найман оронтой л бид дотно харилцаж, хамтран зүтгэх хэрэгтэй. Харин хуучин ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд байсан улсуудын хувьд хэлэхэд хоорондын харилцаа яаж ч муудсан гэсэн тэд бол анд найз гэхээсээ илүү ах дүү нар билээ.