Боловсролоос шахагдсан хоёр настнуудаа яах вэ?

Боловсролын тухай багц хуульд өөрчлөлт орж буйтай холбоотойгоор хоёр настнуудаа цэцэрлэгт хамруулахгүйгээр тусгагдсан нь боловсролын салбарт багагүй маргаан дагуулж байна. Одоо мөрдөгдөж буй Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хуулийн  4 дүгээр зүйлийн 4.1.1-т “Хүүхдийн цэцэрлэг”-т хоёр наснаас сургуульд элсэх хүртэлх насны хүүхдийг асрах, хамгаалах, хөгжүүлэх цогц үйл ажиллагаа бүхий сургалтын байгууллага" гэж заасан байдаг. Харин шинээр Сургуулийн өмнөх боловсрол, бага, дунд боловсролын тухай хуулийн төслийн 4 дүгээр зүйлийн “4.2-т Сургуулийн өмнөх боловсролд 3-5 насны хүүхэд хамрагдана” гэжээ. Мөн хуулийн 19 дүгээр зүйл 19.3-т "Яслид 1-2 насны хүүхдийг хамруулж, тэдний өсөлт, хөгжлийг дэмжих үйл ажиллагааг явуулж болно” гэж тусгахаар болжээ.

Тэгэхээр хоёр настнууд маань үндсэндээ хүүхэд харах үйлчилгээ рүү явах нь тодорхой боллоо. Хүүхэд харах үйлчилгээний талаар Боловсрол шинжлэх ухааны яамны СӨБ-ын газрын дарга Ж.Мягмар “Хүүхэд харах үйлчилгээ бол цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийг иргэд хардаг үйлчилгээ. Хүүхэд харах үйлчилгээ эрхлэгч нар нь төрөөс дэмжлэг авахаас гадна эцэг, эхчүүд тодорхой хэмжээний төлбөр төлдөг үйлчилгээ. Шаардлага хангасан хэчнээн газар байгаагаас шалтгаалж хэчнээн хүүхэд хамрагдах боломжтой эсэх дүнг гаргана” гэж ярьж байлаа. Товчхондоо, хоёр настнууд сугалаа сугалж, цэцэрлэгт орох гэж өрсөлдөх цаг ард хоцорч, төлбөрөө төлөөд дурын хүн ажиллуулж болох тодорхой бус нөхцөл рүү явах болжээ гэсэн үг.

Хүүхдийг хоёр наснаас цэцэрлэгт хамруулдаг цөөхөн орны нэг нь манай улс. Энэ нь хүн ардынхаа хөгжлийн суурийг багаас нь тавих зорилготой алсыг харсан шийдвэр л дээ. Харин хуулийн өөрчлөлтийн хүрээнд хоёр настнуудыг "тойргийн гадна" үлдээснийг сурган хүмүүжүүлэгчид ухралт болсон хэмээн шүүмжилж байгаа юм. Тэгвэл яагаад хоёр настай хүүхэд заавал цэцэрлэгийн боловсрол хүртэх ёстой вэ гэсэн асуулт гарч байна. Үүнд хариулт өгсөн жишээнүүдийг товчхон хүргэе. Тухайлбал, сүүлийн үед манай улсад “дэлгэцийн хамаарал”-тай гэх хүүхдүүд олшрох болсон. Энэ нь  хүүхдийн хэл ярианы хөгжил эрчимтэй явагдах хоёр настай хүүхэдтэй ярианы харилцаа үүсгэлгүй дэлгэц, утас зэрэгт даатган орхисноос үүдэн  гарч байгаа сэтгэцийн ноцтой эмгэг аж. Хэл ярианы хөгжил удааширвал танин мэдэхүйн, нийгмийн хөгжил, болон сэтгэл хөдлөлийн хөгжил хоцрох гэх мэт үр дагавартай. Судалгаагаар Улаанбаатар хотын таван настай 1065 хүүхдээс авсан хэл ярианы хөгжлийг тогтооход 21 хувь нь буюу таван хүүхэд тутмын нэг нь хэл ярианы бэрхшээлтэй  байгаа нь тогтоогджээ.

Түүнчлэн хоёр настнууд сонирхсон бүхэндээ хүрч, таньж мэдэхийг хүсдэг, бие даах асар их хүсэл эрмэлзлэлтэй байдаг байна. Тэр бүү хэл сурч мэдэх хүсэл эрмэлзлэлтэй, өөрийгөө ялан дийлэх чадвар, үнэт зүйл, өрсөлдөх чадвар, нийгмийн ёс зүйтэй иргэнийг бэлтгэх суурь энэ насанд тавигддаг хэмээн үздэг эрдэмтэд ч байдаг. Манай ардын үгэнд ч “Хүн болох багаасаа, хүлэг болох унаганаасаа” хэмээсэн нь бий. Мөн хүүхэд гурван нас хүрэх үед тархины мэдрэлийн эсүүдийн холбоос 70-80 хувь хүртлээ уян хатан байж, хүрээлэн буй орчноосоо хүртэгдэх бүхий л мэдээллийг шүүлтүүргүйгээр өөртөө шингээн авдаг тухай М.Монтессорийн онолд арга зүйд дурдсан нь бий. Энэ нь мэргэжлийн хүний дэмжлэг чухал шаардлагатай гэсэн санаа юм.

Энд зайлшгүй дурдах ёстой нэг чухал асуудал бол хоёр настай хүүхдийг цэцэрлэгийн гадна орхисноос хүүхдийн хамгаалал, хөгжлийн асуудал орхигдох олон эрсдлүүд гарч ирнэ. Учир нь хүүхэд харах үйлчилгээнд хамруулж чадахгүй буюу төлбөрийн чадамжгүй гэр бүлийн хоёр настнууд хараа хяналтгүй үлдэх, хүчирхийлэлд өртөх, бэртэж, гэмтэх нөхцөл бий болохоор байгаа юм. 2019 оны байдлаар 75 мянган хоёр настнуудаас төрийн цэцэрлэгт 14700 гаруй, төрийн бус өмчийн цэцэрлэгт 5600 гаруй хүүхэд хамрагдсан гэжээ. Тэгэхээр шинэчлэгдэж буй Боловсролын хуульд гурваас таван насыг СӨБ-д хамрагдах болгон өөрчилсөн нь өнгөц харахад дэлхий нийтийн жишигт нийцэж буй гэх боловч, энэ нь манай орны хувьд энэ заалтыг гарцаагүй эргэн харах хэрэгтэй байгааг дээрх жишээгээр тайлбарлалаа. Одоо салбарын мэргэжилтнүүд энэ талаар хэрхэн байр сууриа илэрхийлснийг сонирхуулъя.

Хүүхдийн сэтгэл зүйч, доктор Ph.D М.Ичинхорлоо: -12-24 сартай хүүхдийн танин мэдэхүйн хөгжил онцгой тэсрэлтийн суурийг тавьж байдаг гэж хэлж болно. Тэд 36 сартайгаасаа “Би”-гээ мэдэрч, өөрийн байр сууриа илэрхийлэн “зөрүүдэлж” эхэлдэг. Нэг ёсондоо хүрээлэн буй орчноо танин мэдэрч, ойлгоно. Сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн илэрхийлэхээ ялгана. Энэ чадварыг эзэмших нь хүний сэтгэл зүйн боловсролын эхний шат гэж хэлж болно. Хоёр настайгаас үе тэнгийнхнээ сонирхож, харилцааг эрэлхийлж эхэлдэг учраас бусадтай дасан зохицох чадварыг олж авдаг чухал нас гэж хэлж болно.

Хувийн хэвшлийн цэцэрлэгийн эрхлэгч Ж.Лхамсүрэн: -Хэрвээ энэ хууль хэлэлцэгдэж байгаа байдлаараа батлагдвал хоёр настнуудыг хувийн цэцэрлэг болон улсын цэцэрлэг хүлээн авах боломжгүй, хууль зөрчсөн болно. Тэднийг зөвхөн хүүхэд харах үйлчилгээний зөвшөөрөл бүхий этгээд л авах боломжтой. Тэгээд ч хувьсах зардал олгогдохгүй учраас хувийн хэвшлийн цэцэрлэгүүд хоёр настанг авах сонирхолгүй л байх болов уу.

Хүүхдийн эмч, анагаах ухааны магистр Б.Оюундэлгэр: -Сүүлийн үед хүүхдийн өвчлөл нэмэгдсээр байна. Дархлаа сул, өвчлөмтгий болж байгаагийн гол шалтгаан нь бие бялдрын хөгжлийг дэмжих байдал тун тааруу байгаатай холбоотой. Хүүхдэд үсрэх, харайх, гүйх, мөлхөх, авирах үндсэн хэрэгцээ шаардлага байдаг. Тэдэнд энэхүү нөхцөл бололцоог хангаж өгөхгүй байгаагаас сул дорой, өвчлөмтгий болж байна. Цэцэрлэгийн орчинд биеийн хөдөлгөөн дэмжсэн сургалтыг цаашид улам сайн хийдэг болох хэрэгтэй.

Хүүхдийн сэтгэл зүйч, хэл засалч, доктор Ph.D. Ж.Мөнхнасан: -Бид хүүхдийн хэл заслын чиглэлээр сүүлийн найман жил тасралтгүй ажиллаж байна.  Өнгөрсөн жилд манайд 457 хүүхэд хандаж зөвлөгөө авсан. Хэл заслын сургалтад хамрагдсан хүүхдийн тоо бол үүнээс хэд дахин их. Жил ирэх тусам улам бүр ихсэх хандлагатай байна. Хүүхдийн хэл ярианы хөгжил удааширч, хоцрогдож байгаа шалтгааныг тодруулахаар олон талаас нь судалж үзэхэд 1-2 настайд нь хүүхдэд дэлгэцийг ихээр үзүүлсэн тохиолдлууд маш их байна. Хоёр наснаас идэвхтэй 500-800 үгийн нөөцтэй байх ёстой хүүхдүүд маань огт хэлд ороогүй байх явдал их байна. Хүүхдийг хэлд оруулах нь бусдын дэмжлэг, сургалт шаардлагатай. Тиймээс энэ насыг цэцэрлэгээс яасан ч салгаж болохгүй юм.

Хуульч, боловсрол судлалын докторант Ц.Хонгорзул: -Хуульд ийм өөрчлөлт орж буй нь хүүхдийн сурч боловсрох болон хүүхдээ боловсролд хамруулах эцэг эхийн сонгох эрхийг боомилсон ноцтой асуудал. Цэцэрлэгт хамруулах нь төрийн үүрэг. Мөн хүүхэд харах үйлчилгээний хууль нь хуучин Нийгмийн хөдөлмөр хамгааллын яамны харьяанд байх үеийн зохицуулалттай байгаа. Үүнд төлбөртэй асрамжлах, хооллох үүргийг хүлээсэн, гэхдээ хяналтыг нь эцэг эх тавих ёстой заалттай. Үүнээс үзэхэд хуулийн зохицуулалт ч тэр, орчин нөхцөл, боловсон хүчний бэлэн бус байдлыг харсан ч тэр хүүхдийн сурч боловсрох эрх ноцтойгоор зөрчигдөхөөр байна.

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН