АНУ, Хятадын харилцааны хурцадмал байдал 10 жилээс ч удаан үргэлжинэ

Ирэх ням гарагт эхлэх Хятадын Коммунист намын үндэсний их хурлаар дарга Ши Жиньпин тус улсын дээд удирдагчийн бүрэн эрхийн хугацаагаа сунгана. Хятадын гадаад бодлого түүний төр барьж байсан арван жилийн хугацаанд ихээхэн өөрчлөгдөж, өмнөх үеийнхээс илүү итгэлтэй, тууштай байр суурьтай болсон. "Nikkei Asia” агентлаг ахмад дипломатч, НҮБ-д суух байнгын төлөөлөгч, ОХУ-д Элчин сайдаар ажиллаж байсан, одоо Сингапурын Үндэсний их сургуулийн Ойрхи Дорнодын хүрээлэнгийн даргаар ажиллаж байгаа Билахари Каусикантай Хятадын гадаад бодлого, Вашингтон, Бээжин хоёрын харилцааны талаар ярилцжээ.

Ярилцлагын хэсгээс орчуулан хүргэж байна.

-Ши даргын гадаад бодлогыг та хэрхэн дүгнэх вэ?

-Ши Жиньпин гадаад бодлогодоо гурван том алдаа гаргасан. Эхний том алдаа бол Дэн Сяопины арга барилаас эрт татгалзсан явдал байв. Энэ нь 2008 оны дэлхийн санхүүгийн хямралыг өдөөсөн.

Хоёр дахь алдаа нь 2008 онд мөн бий болсон. Ялангуяа Америк, ер нь барууны орнууд туйлын уналтад орсон, сэргэж чадахгүй байна гэж тэд бодсон. Америк харьцангуй уналтад орсон байж магадгүй бөгөөд маш олон асуудалтай байгаа нь үнэн. Гэхдээ бууралт нь үнэмлэхүй биш харьцангуй юм. Сар орчмын өмнө Бээжингийн их сургуулийн профессор Ван Жиси ярилцлага өгөхдөө маш чухал санааг хэлсэн юм. Тэрбээр АНУ туйлын уналтанд орсон гэдэгт итгэхгүй байна гэж хэлсэн. Энэ нь Ши даргын хэлсэн үгтэй шууд зөрчилдөж байгаа тул түүний хэлсэн маш зоригтой зүйл юм.

Гурав дахь нь Оростой хийх "хязгааргүй" түншлэл юм. Орос Хятадын өмнө байнгын хариуцлага хүлээх болно. Орос Хятадаас улам бүр хараат болж чадна. Хятад улс хямд эрчим хүч авч магадгүй ч бидний харж байгаачлан дотоодын эдийн засгийн асуудал маш их байгаа, өсөлт удааширч байгаа энэ үед Хятад Оростой орооцолдож байгаа нь санаа зовоож байна.

-Дипломатч хүний хувьд Бээжингийн дайчин чоно дипломат ажиллагааг хэрхэн харж байна вэ?

- Дипломатууд зорилгодоо хүрэхийн тулд шаардлагатай бол маш хатуу байж чаддаг байх ёстой. Энэ бүхэн эелдэг байхын тухай биш юм. Би залуу дипломатууддаа ингэж хэлдэг байсан. “Таны ажил бол Сингапурын үндэсний эрх ашгийг дээшлүүлэх явдал юм. Эелдэг, эелдэг байх нь дээр, гэхдээ шаардлагатай бол муухай аашилж болно. Гэхдээ гол нь зорилгоо урагшлуулах явдал” гэж. Одоо энэ дайчин чоно дипломат, Хятадын эрх ашгийг яаж урагшлуулж байгааг би олж харахгүй байна.

-АНУ-Хятадын харилцааны хурцадмал байдал ойрын 10 жилийн мөчлөгт давамгайлсан хэвээр байх уу?

-Та 10 жил гэж хэлж байна. Үүнээс хамаагүй удаан үргэлжлэх байх гэж бодож байна. Жишээлбэл, олон улсын харилцаа хүйтэн дайны үед буюу 40 гаруй жилийн турш АНУ-ЗХУ-ын харилцааны эргэн тойронд эргэлдэж байв. Гэхдээ би АНУ-Хятадын харилцаа АНУ-Зөвлөлтийн харилцаанаас илүү төвөгтэй гэж бодож байна. Би энэ "Шинэ хүйтэн дайн" гэсэн нэр томъёонд дургүй. Энэ нь харилцааны мөн чанарыг буруугаар илэрхийлдэг. АНУ, ЗХУ тус бүр тусдаа системийг удирдаж байсан бөгөөд энэ нь системүүдийн хоорондын өрсөлдөөн байв. Үндсэндээ энэ нь A эсвэл B гэсэн хоёр сортын өрсөлдөөн байсан. АНУ-Хятадын харилцааны хувьд уг хоёр улс нэг системийн амин чухал хэсэг юм. Тэд хоорондоо холбогдсон. Би танд нэг жишээ хэлье. Хагас дамжуулагч бол Хятадын хувьд маш эмзэг зүйл гэдгийг бид бүгд мэднэ. Хятадуудыг гүйцэх нь маш хэцүү байх болно гэж би бодож байна. Гэвч тэднийг гүйцэх нь маш хэцүү бөгөөд удаан хугацаа шаардагдах үндсэн шалтгаан нь нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний бүх буюу хамгийн чухал хэсгийг АНУ, түүний найз нөхөд эсвэл холбоотнууд нь хянадаг явдал юм. Нөгөөтэйгүүр, Хятад улс хагас дамжуулагчийн зах зээлийн 40 хувийг эзэлдэг. Тэгэхээр яаж компанийхаа 40 хувьд аймшигт хохирол учруулахгүйгээр авч үлдэх вэ. Систем доторх өрсөлдөөн нь систем хоорондын өрсөлдөөнөөс хамаагүй хэцүү байдаг. Энэ тэмцээн тодорхой байдлаар дуусахгүй гэж би бодож байна. Яагаад, учир нь, хятадууд энэ нэг системд ноёрхохыг, харин АНУ ноёрхлоо хадгалахыг хүсэж магадгүй юм. Гэхдээ тэдний хэн нь ч нөгөөгөө устгахыг хүсдэггүй, учир нь нөгөөг нь устгах нь бүхэл бүтэн системийг устгах гэсэн үг бөгөөд энэ нь хэтэрхий их зардал шаарддаг. Тиймээс энэ нь хүйтэн дайнаас хамаагүй удаан үргэлжлэх болно, энэ бол эцсийн үр дүн юм. Бид түүнтэй хамт амьдарч сурах хэрэгтэй болно.

Ц.ДАВААСАМБУУ

Эх сурвалж: Өглөөний сонин