Б.Буджаргал: Сэтгэлийн булчингаа хөгжүүлэх УРИАЛГА гаргаж байна

Холын зайн гүйгч Б.Буджаргалтай ярилцлаа.

-Та төрийн гурван өндөрлөгт болон төрийн түшээдэд уриалга гаргасан байна. Хэрэв тэд анхаарч үзэхгүй, нааштай хариу өгөхгүй бол цаашид ямар төлөвлөгөөтэй байна вэ?

-Миний энэхүү уриалгыг төрийн гурван өндөрлөг болон холбогдох байгууллагууд анхаарч үзэхгүй байж болно. Гэхдээ энэ бол зөвхөн төр засагт хандсан уриалга биш, нийт Монголын ард түмэнд хандаж буй уриалга юм. Өөрчлөлт, хөгжил дэвшил нь ганцхан эрх баригчдаас бус, хүн бүрийн оролцооноос хамаардаг. Би хувь хүний түвшинд ч, нийгмийн түвшинд ч бусдад үлгэрлэж, урам зориг өгч, дэмжлэг үзүүлэхэд үргэлж бэлэн. Өөрийн хүч бололцоонд тулгуурлан, хүмүүсийг өөрийгөө ялан дийлэхэд нь урамшуулж, алхалт, гүйлт зэрэг арга барилаараа үлгэр дуурайл үзүүлнэ. Миний хувьд ухрах, зогсох шалтгаан байхгүй. Хэрэв хамтран ажиллах хүсэлтэй хүн, байгууллага байвал илүү өргөн хүрээтэй, олон хүнд хүрэхүйц ажил зохион байгуулах боломжтой. Монгол түмний саруул ухаан, өөрийгөө даван туулах эрмэлзэл, хүч чадалд би итгэдэг. Тиймээс төрийн гурван өндөрлөг, төрийн түшээд болон ард иргэддээ энэ уриалгыг дахин хүргэж байна.

-Уриалгынхаа гол зорилгыг товчхон тайлбарлаж өгнө үү? Ямар асуудлыг онцолж байна вэ?

-Миний уриалгын гол зорилго бол Монгол хүн бүрийг сэтгэлийн хаттай, том хүсэл мөрөөдөлтэй болгох явдал. Бидний биеийнхээ булчин хөгжүүлэхийн тулд дасгал сургуулилт хийдэг. Үүн шиг сэтгэл зүй, оюун санаагаа ч мөн хөгжүүлэх ёстой. Гэвч өнөөдөр монголчуудын "сэтгэлийн булчин" дутмаг, хүсэл мөрөөдөл нь бүдгэрч, бэрхшээлд хэт амархан бууж өгөх хандлагатай болжээ. Улс орны хөгжил бол хувь хүний хөгжил дээр суурилдаг. Өнөөдрийн Монголын нөхцөл байдлыг харахад энэ уялдаа тодорхой харагдаж байна. Хэрэв хүн бүр өөрийгөө хөгжүүлж, сэтгэлийн хаттай болж, том зорилго тэмүүлэлтэй байвал Монгол Улс ч хөгжинө. Тиймээс миний уриалга, ялангуяа хүүхэд, залуу үеийнхний сэтгэл зүйг эрүүл, хүчирхэг болгож төлөвшүүлэхэд чиглэж байна. Бид ирээдүйгээ өөдрөг, тэмүүлэл дүүрэн болгохын төлөө хамтдаа хичээх ёстой.

-Энэ уриалгыг гаргахад хүргэсэн шалтгаан юу байв? Таны хувьд хамгийн эмзэглэж буй зүйл юу вэ? Төр, засагт хүргэж буй гол шаардлага тань юу вэ?

-Миний уриалга бол шаардлага гэхээсээ илүү хүсэлт. Хүсэлт гэдгийг онцлон хэлье. Энэ уриалгын гол санаа Чингис хааны "Биеийн хүчээр нэгийг дийлнэ, сэтгэлийн хүчээр мянгыг дийлнэ" гэсэн сургаальд үндэслэсэн. Монгол хүний сэтгэлийг хүч, бат суурьтай болгох нь миний зорилго. Сэтгэл хаттай, тууштай хүн аливаа ажилдаа амжилт гаргаж чадна. Хүн бүр өөрийн салбартаа: эмч, багш, бизнесмэн, малчин, оюутан, өндөр настан хэн байх нь хамаагүй, сэтгэлийн хүчтэй байвал амьдралаа аз жаргалтай, хүсэл тэмүүлэлтэй бүтээж чадна. Иймд би Их Хааныхаа сургаалийг орчин цагт хэрэгжүүлэхийг зорьж байна. Энэ бол зөвхөн хувь хүний асуудал биш. Бүх нийтийн амин хэрэгцээ. Тиймээс төр, засгийн удирдлагуудад энэ санааг сонордуулж, анхааралдаа авахыг уриалж байна. Монгол хүн бүрийн сэтгэлийн дархлааг бэхжүүлэх нь бидний ирээдүйг гэрэлтүүлэх гол түлхүүр гэж үзэж байна.

-Таны уриалгыг төрийн өндөрлөгүүд хэрхэн хүлээж авах бол? Урьд өмнө ийм төрлийн уриалга гаргаж байсан бол үр дүн нь ямар байв?

-Төр, засгийн удирдлагууд энэхүү уриалгыг дэмжин хүлээж авна гэдэгт итгэлтэй байна. Мөн Монголын ард түмэн, хүсэл эрмэлзэлтэй хүмүүс нэгдэж, хамтран ажиллана гэдэгт мянган хувь итгэлтэй байна. Миний хувьд хувь хүн, албан байгууллагатай хамтарч, энэ ажлыг өргөжүүлэхэд бэлэн. Монгол хүн бүрийн сэтгэлийг бөх, тэсвэр тэвчээртэй, тууштай болгохын төлөө ажиллах нь чухал. Хэрэв хэн ч дэмжихгүй байсан ч би өөрийн лекц, сургалтаа үргэлжлүүлэн, тууштай ажиллах болно. Гэхдээ энэ нь ганц хүний хийх ажил биш. Хэрэв аль нэг аймаг, сумын удирдлагууд санаачилга гарган, өөрийн нутаг дэвсгэр дээрээ энэ асуудлыг бодит ажил хэрэг болговол илүү өргөн хүрээтэй үр дүн гарна. Жишээ нь, тодорхой нэг сумыг загвар болгон сонгож, сургалт зохион байгуулж, иргэдийн сэтгэл зүйг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх нь сайн эхлэл болно. Ийм туршлага хуримтлагдвал бусад аймаг, сумдад ч хэрэгжүүлэх боломжтой. Хамгийн гол нь хүн бүр өөрөөсөө эхэлж, өөрийн сэтгэлийн хат, хүч чадлаа хөгжүүлэх нь нийгмийн хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулна.
 

-Хэрэв төр, засаг анхаарал хандуулахгүй бол та дараагийн ямар алхам хийх вэ?

-Миний энэ уриалга бол зөвхөн төр, засагт хандаж байгаа хэрэг биш. Монгол хүн бүр өөрийгөө ялахын чухлыг ойлгоосой гэж хүсэж байна. Өөрийгөө ялах гэдэг бол хамгийн хүнд сорилт. Чингис хаан ч "Өөрийгөө ялах нь араатны хаан арсланг номхотгохоос хэцүү" гэж сургасан байдаг. Хүний сэтгэлийн догшин байдал, уур хилэн, эргэлзээ, айдсыг давж, өөрийгөө ялж чадвал тэр хүн амьдралдаа үнэхээр их өөрчлөлтийг авчирна. Би олон жилийн турш өөрийгөө ялахын төлөө гүйлтээр хичээллэж, энэ тэсвэр тэвчээрийн замналаа бусадтай хуваалцаж ирсэн. Гүйлт гэдэг зөвхөн бие махбодыг хөгжүүлэх төдий зүйл биш. Энэ бол сэтгэлийн хат, тэвчээр, өөрийгөө даван туулах том сургууль. Өдөр бүрийн бэлтгэл, олон хоногийн турш тасралтгүй гүйх нь зөвхөн гүйгчдэд биш, харж буй хүмүүст ч тэвчээр шаарддаг. Энэ бол хүн өөрийгөө ялахын бодит дүр зураг. Хэрэв төр, засаг анхаарал хандуулахгүй байсан ч би энэ ажлаа үргэлжлүүлнэ. Би олон улсын тэмцээнүүдэд оролцож, өөрийн туршлага, мэдрэмжээ олон нийтэд түгээж ирсэн. Өнөөдөр ч энэ замаараа бусдад урам зориг өгч, сэтгэлийн хаттай, ирээдүйдээ итгэлтэй монголчуудыг бий болгохын төлөө ажиллана. Монгол хүн болж төрснийх, эх орныхоо хөгжилд бодит хувь нэмэр оруулахыг хүсэж байна. Д.Нацагдоржийн шүлэгт "Хүний хүү алс газар явж, эрдэм өвөрлөж ирнэ" гэж бичсэн байдаг. Би ч олон жил гүйлтээр хичээллэж, олон улсын тэмцээнүүдэд оролцон өөрийн биеэр туршлага хуримтлууллаа. Энэ бүхнийг олон хүнд хүргэж, Монгол хүн бүр өөрийгөө ялахын үнэ цэнийг ойлгож, амьдралаа өөрчилж чадна гэдэгт итгэлтэй байна. Хэрэв хэн нэгэн дэмжихгүй байсан ч би өөрийн тууштай зүтгэлээр энэ ажлаа үргэлжлүүлнэ. Гэхдээ хамтдаа хийвэл илүү өргөн далайцтай, илүү олон хүнд хүрнэ. Монголчууд өөрийгөө ялахын сайхан мэдрэмжийг авч, ирээдүйдээ итгэлтэй, цог золбоотой амьдраасай гэж хүсэж байна.

-Иргэд, олон нийтийн дэмжлэгийг хэрхэн татах вэ?

-Иргэд, олон нийтийн дэмжлэгийг татахын тулд дараах стратегийг хэрэгжүүлэх нь үр дүнтэй.

1. Бүх насны иргэдийг хамарсан арга хэмжээ зохион байгуулах. Ахмад үе, залуучуудыг нэгтгэх. Ахмад настнуудын амьдралын туршлага, сэтгэлийн хат суусан байдлыг залуучуудад өвлүүлэх сургалт, уулзалтууд зохион байгуулах. Ээжүүдийг онцлох: – Ээжүүд бол хүүхдэд хамгийн ойр хүмүүс учраас тэдний хүмүүжлийн арга барилыг сайжруулах сургалт явуулах. Хүүхдийн насанд тохирсон арга барил чухал. 5-6 настай хүүхдүүдийн ухамсрыг зөв чиглүүлэх сургалт, хөтөлбөр бий болгох.

2. “Монгол ээжийн мөрдөх 8 зарчим” санаачилга өрнүүлэх. Гэр бүлийн хүмүүжлийн гол зарчмуудыг багтаасан тунхаглалыг боловсруулж, олон нийтэд түгээх. Ээжүүд хөргөгч дээрээ наах, өдөр бүр харж санах байдлаар хэрэгжүүлэх. Монгол хүүхдийг багаас нь том хүсэл тэмүүлэлтэй, зоригтой, сэтгэлийн хаттай хүн болгон төлөвшүүлэх зорилготой байх.

3. “Сэтгэлийн хүч” сургалт, хөдөлгөөн өрнүүлэх. Ерөнхий боловсролын сургуулиудад сэтгэлийн хат, тэсвэр тэвчээрийг төлөвшүүлэх хичээл оруулах. Сэтгэлийн хаттай залуусыг тодруулж, тэдний үлгэр дуурайллыг олон нийтэд түгээх.

4. Олон нийтийн байгууллагуудтай хамтрах. Монголын залуучуудын холбоо, боловсролын байгууллагууд, эцэг эхийн холбоодтой хамтран ажиллах. Олон нийтийн сүлжээг ашиглаж залуучуудад чиглэсэн контентууд түгээх.

5. Өөрийгөө ялах уриалга, тэмцээн, арга хэмжээ зохион байгуулах. Хүмүүсийн сонирхлыг татах спорт, алхалт, гүйлтийн тэмцээн, сэтгэлийн хат шалгах сорилтууд зохион байгуулах. Өөрийгөө ялж чадсан хүмүүсийн амжилтын түүхийг олон нийтэд хүргэх. Энэ бүхнийг шат дараатай хэрэгжүүлснээр Монгол хүн бүр өөрийгөө ялахын үнэ цэнийг ойлгож, сэтгэлийн хаттай, эрүүл саруул, итгэл дүүрэн ирээдүйг бүтээхэд оролцох болно.

-Бусад улс орнуудад ийм асуудлыг хэрхэн шийдэж байсныг жишээ болгон дурдах уу?

-Бусад улс орнууд иргэдийн сэтгэлийн хат, эерэг хандлагыг төлөвшүүлэхийн тулд олон төрлийн бодлого, арга хэмжээг хэрэгжүүлдэг. Зарим онцлох жишээг дурдъя.

Бутан бол Үндэсний Аз жаргалын индекс (Gross National Happiness, GNH)-ээрээ тэргүүлж байна. Бутан улс иргэдийн аз жаргал, сэтгэл ханамжийг улс орны хөгжлийн гол хэмжүүр гэж үздэг. Үүнд боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчин, нийгмийн харилцаа, оюун санааны хөгжил зэрэг олон үзүүлэлтийг хамруулдаг. Сургууль, байгууллагуудад бясалгал, оюун санааны хөгжил, байгалийн үнэ цэнийг ойлгуулах сургалт явуулдаг.

Финланд – Аз жаргалын сургалт, эерэг сэтгэл судлал өндөр хөгжиж байна. Дэлхийн хамгийн аз жаргалтай улсуудын нэг болох Финландад сургуулиудад "Life Skills Education" буюу "Амьдралын чадварын боловсрол" хичээл ордог. Хүүхдүүдэд стрессээ удирдах, өөрийгөө хөгжүүлэх, нийгмийн харилцаа сайжруулах дадлуудыг заадаг.

Японд гэхэд шэр бүлийн хүмүүжил, моралийн боловсрол чухалд тооцогддог.  Японы боловсролын тогтолцоо бага наснаас нь хүүхдүүдэд ёс зүй, нийгмийн ухамсар, бие даах чадвар суулгах зорилготой. "Мораль" хичээл нь хүнийг сэтгэлийн хаттай, тэвчээртэй, бусдад тусч болгоход чиглэгддэг. Мөн "Гамшгийн менежмент" сургалтаар хүнд нөхцөлд хэрхэн тайван, ухаалаг байхыг заадаг.

Өмнөд Солонгост сэтгэцийн эрүүл мэндийг дэмжих бодлогод анхаарч байна. Өмнөд Солонгосын боловсролын системд сэтгэлийн хат суулгахын тулд "Character Education" буюу "Зан төлөвийн боловсрол" хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг. Ажилчдын стрессийг бууруулахын тулд олон байгууллага ажилчдынхаа сэтгэцийн эрүүл мэндийн зөвлөгөө, стресс менежмент хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг.

Дани улс Hygge соёл (Тайван, амар амгалан амьдралын хэв маяг)-оороо тэргүүлж байна. Дани улс иргэдийн стресс, айдас, зовлонг багасгахын тулд “Hygge” (тайван, амар амгалан орчин бүрдүүлэх) соёлыг дэмждэг. Өдөр тутмын амьдралдаа гэр бүлийн халуун дулаан уур амьсгал бүрдүүлэх, ажлын стрессээ хуваалцах, сайн дурын ажлуудад оролцох зэргийг чухалчилдаг.

Сингапур бол Аз жаргалын боловсролын хөтөлбөртөө анхаардаг. "Positive Education" буюу "Эерэг боловсрол" хөтөлбөр хэрэгжүүлж, сургуулиудад баяр баясгалантай амьдрах арга, стресс даван туулах чадвар заадаг. Багш нар нь ч гэсэн сурагчидтайгаа “аз жаргалын дасгал” хийж, бясалгал, амьсгалын техник, стресс менежмент заадаг.

Монголд хэрэгжүүлэх боломжтой санаанууд

• Сургуулиудад "Сэтгэлийн хат" хичээл оруулах
• Монгол ээжүүд, гэр бүлүүдэд зориулсан хүмүүжлийн тунхаг гаргах
• Ажилчдын стрессийг багасгах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх
• Нийгэмд эерэг хандлага, урам зориг өгөх аян өрнүүлэх

Монголд эдгээрээс суралцаж, өөрийн соёлд тохируулан хэрэгжүүлэх боломжтой.

-Уриалгын хүрээнд ямар үр дүн хүлээж байгаагаа тодорхой илэрхийлбэл?

-Уриалгын хүрээнд хүлээж буй үр дүн Энэхүү уриалгын гол зорилго нь хүмүүсийн сэтгэлийн хат, тэвчээр, том хүсэл мөрөөдөлтэй байх үзэл санааг түгээх, энийг хүүхдүүдийн хүмүүжил, боловсрол, нийгмийн орчин дахь гол зарчим болгох юм. Үр дүнг дараахь байдлаар тодорхой илэрхийлж болно.

1. Ирээдүйн Монгол хүн – Өөдрөг, зоригтой, сэтгэлийн хаттай байх. Хүүхэд, залуучууд бага наснаасаа сэтгэлийн тэсвэр, хүчтэй байх дадлыг эзэмших. Айдас, шантрал, сэтгэлийн хямралд өртөх нь багасаж, асуудлыг даван туулах чадвартай болох. Том мөрөөдөлтэй, өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэлтэй, ухамсартай залуусыг төлөвшүүлэх.

2. Гэр бүл – Хүүхдээ зөв хүмүүжүүлдэг эцэг эхчүүд нэмэгдэх. Аав, ээжүүд хүүхдийн хүмүүжилд илүү анхаарч, тэднийг өөртөө итгэлтэй, хүсэл мөрөөдөлтэй хүн болгон төлөвшүүлэх. "Монгол ээжийн мөрдөх 8 зарчим" гэх мэт уриалгыг хэрэгжүүлж, хүүхдээ багаас нь сэтгэлийн хаттай болгож өсгөх ухамсар нэмэгдэх.

3. Боловсрол – Мэдлэгээс гадна сэтгэлийн хүчийг төлөвшүүлэх. Сургуулийн хөтөлбөрт сэтгэлийн хат, өөртөө итгэх итгэл, стресс даван туулах арга заах хичээл нэмэгдэх. Бага насны хүүхдүүдийг зөв хүмүүжүүлэх, хүсэл тэмүүлэлтэй болгох чиглэлээр багш, сурган хүмүүжүүлэгчдийн анхаарал нэмэгдэх.

4. Нийгэм – Хүмүүсийн эерэг хандлага нэмэгдэх. Бусдыг муулах, шүүмжлэх биш урам зориг өгөх, эерэгээр хандах соёл түгээх. Бэрхшээл тулгарсан ч гутрах биш, шийдэл хайдаг хандлагыг төлөвшүүлэх. Залуусын өөрийгөө хөгжүүлэх, мөрөөдлөө биелүүлэх хүсэл эрмэлзэл нэмэгдэх. Энэ бүхний үр дүнд Монголын ирээдүй сэтгэлийн хаттай, том мөрөөдөлтэй, тууштай хүмүүсээр бэхжиж, улс орон маань тогтвортой, хөгжих нийгмийн суурь тавигдах юм.