О.Эрдэмбилэг: Монголбанк хүртээмжтэй эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн эрүүл банкны салбартай болохын төлөө ажиллаж байна

Монгол Улсад банкны салбар үүсэж хөгжсөний 95 жилийн ойг тохиолдуулан Монголбанкны Тэргүүн дэд Ерөнхийлөгч О.Эрдэмбилэгтэй хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.

- Таныг томилогдож байх үед Монгол Улсын эдийн засаг ямар түвшинд байв. Өнөөдөр ямар өөрчлөлтүүд бий болсон байна вэ?

Монголбанкны одоогийн удирдлага томилогдож байх үеийн нөхцөл байдал амаргүй байсныг тэр үеийн тоон үзүүлэлтүүд бэлхнээ илэрхийлнэ. Эдийн засгийн өсөлт 2016 оны 3 дугаар улиралд -1.6 хувьд хүрч, инфляци 2016 оны 8 дугаар сараас эхлэн 3 сарын турш сөрөг утгатай болж, төсвийн шинж чанартай дөрвөн сувгийг нэгтгэсний дараа төсвийн алдагдал оны эцэс гэхэд ДНБ-ийн 15.3% хувь буюу 3.6 их наяд орчим төгрөгт хүрэхийн сацуу гадаад зах зээл дээрээс босгосон бондуудын хугацаа дуусч өр төлөх хугацаа тулсан байсан үе. Дефолт зарлах нөхцөл үүсээд, тэр хугацаа өдөр, цагаар хэмжигдэж байсан үе.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт эрх буурсан, төлбөрийн тэнцэл 5 жил дараалан алдагдалтай гарч гадаад валютын нөөцийг шавхсан байсан үе. Ийм хүнд үед, ийм хэцүү нөхцөл  байдлаас гарах шийдвэрүүд зөв байсан нь өнөөдрийн хүрсэн үр дүн, өндөрлөгөөс харахад бол тод л харагдаж байна. Нөхцөл байдлаа зөв үнэлээд авах арга хэмжээнүүдийн ач холбогдол, дэс дарааг тогтоогоод эдийн засгаа хэрхэн яаж сэргээх тухай төлөвлөж байтал үүний хажуугаар Монгол улсын мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй (МУТС) тэмцэх үйл ажиллагааг Эдийн засгийн ил тодын болон Өршөөлийн хуулиудтай холбоотойгоор Ази, Номхон далайн бүсийн байгууллага (АНДББ)-аас үндсэндээ “хар жагсаалт”-д оруулах нөхцөл бүрдсэн байснаас гаргах бас нэг чухал ажил бидний өмнө тулгарч ирсэн. 

Үүсээд байсан хүндрэлийг даван туулахад Монголбанк Засгийн газартай хамтран “Эдийн засгийг сэргээх хөтөлбөр” боловсруулж, тууштай хэрэгжүүлж ирсэн. УИХ-аас баталсан энэ хөтөлбөрт үндэслэж Засгийн газар, Монголбанкны идэвх чармайлт, ажил хэрэгч хэлэлцээрийн үр дүнд богино хугацаанд ОУВС-гийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийн дизайныг хамтран баталж, хэрэгжүүлэхээр болсон. Тэгэхээр бодлогын тогтвортой, тууштай байдал нь хөрөнгө оруулагчдын бидэнд итгэх итгэлийг сэргээж, зээлжих зэрэглэл сайжрах, гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх, эдийн засаг идэвхжиж, сэргэхэд чухал нөлөөтэй байсан. Монголбанк үндсэн зорилтынхоо хүрээнд инфляцийн дарамтгүй эдийн засгийн өсөлтийг бий болгож, инфляцийг тогтворжуулах, банкны салбарын тогтвортой байдлыг хангах, гадаад валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр шат дараалсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүллээ. Өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд Монголбанкны зүгээс эдгээр асуудал дээр анхаарч ажиллалаа. Энэ хүрээндээ ярилцах уу?

- 2017 он бол эдийн засаг гадаад бондуудаа төлж чадахааргүй болсон үе байсныг санаж байна. Гадаад зэх зээл дээрээс шинээр санхүүжилт босгох ажилд Монголбанк хамтран оролцсоны хувьд хөрөнгө оруулагч нар юуг илүү сонирхож, анхаарч байв? Та бүхэн хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар манай уншигчидтай хуваалцана уу?

Юуны өмнө ОУВС-ийн удирдлагатай ойлголцох нь чухал байсан. Тухайн үед Сангийн сайд Чойжилсүрэнгээр ахлуулсан баг ОУВС-ийнхантай уулзахаар 2017 оны 2 дугаар сард Вашингтонд очсон. Удирдлагатай нь ойлголцоно гэдэг нь Стратеги, бодлого, зохицуулалтын газар (СБЗГ)-тай нь асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн үг юм. Сонин тохиол нь тэр үед СБЗГ-гаас Монголыг хариуцсан зөвлөх нь чөлөөтэй байсан ч орлож байсан зөвлөхтэй нь би нэг багт хамт ажиллаж байсан хүн болж таарсан. Ийнхүү эхний ээлжинд техникийн түвшинд 2-3 удаа уулзалт хийж ОУВС яг юу бодоод, яагаад дефолтоос өөр гарцгүй гэсэн байр суурь бариад байгаа талаар ойлгох, улмаар өөрсдийн байр суурийг тайлбарлаж нэгдсэн ойлголтод хүрэх нь чухал байв. Эцэст нь Лагардтай хийсэн уулзалт дээр ОУВС-ийн дэмжлэгийг авч бид гадаад зах зээл рүү гарсан.

Хөрөнгө оруулагчид бол бодит эдийн засаг, түүний дотор том төслүүдийг хэрхэх, тэдгээр нь төсөвт яаж нөлөөлөх, төсвийн ямар бодлого барих, алдагдлаа яаж санхүүжүүлэх, улмаар том төслүүд нь ч тэр төсвийн бодлого нь ч тэр төлбөрийн тэнцэлд ямар нөлөө үзүүлж, валютын нөөцөд яаж нөлөөлөх, мөнгөний ямар бодлого барих гээд эргээд хөрөнгө оруулагч буюу бонд худалдан авагчдаас авсан зээлээ хэрхэн, яаж төлөх талаар сонирхохын хажуугаар энэ яриад байгаа бодлогууд тогтвортой хэрэгжих үү гэдгийг илүүтэй тодруулж байсан. Мэдээж ОУВС-тай хийж байгаа хэлэлцээр ямар шатандаа явж байгаа талаар, бодлогын хувьд зөрүүтэй байр суурь юу байгаа гээд бүх талаас нь л ярьж байв.  

Бонд амжилттай гарсны дараа ОУВС-хан хүртэл гайхаж байсныг санаж байна. Эдийн засгийн ийм хүнд нөхцөлд орчихсон мөртлөө гадаадын хөрөнгө оруулагч нартай зөв ойлголцоод хэлцлээ хаана гэдэг бол бондын зах зээлийн түүхийг нь харахаар хэцүү юм шиг байгаа юм. Бид зөв юмны төлөө явсан учир азтай ч байсан байх, Монголын заяа их гэдэг дээ.  

“Азийн Санхүү” сэтгүүлээс биднийг ямар хүнд нөхцөлөөс гарсныг илэрхийлж 2017 онд гаргасан Хуралдай болон Гэрэгэ бондыг хамгийн шилдэг хэлцлээр тодруулсныг санаж байгаа биз дээ. Нэмээд Монголын гадаад зах зээл дээрээс босгосон бүх бонд дотроос хамгийн шилдэг хэлцлээр бас тодорсон.                            

- ОУВС-ийн хөтөлбөр хэрэгжсэн, банк санхүүгийн шинэчлэл хэрэгжиж байгаа гээд олон үйл явдал өрнөж байгаа ийм цаг үед та ажиллаж байна. Үүссэн сорилтуудыг хэрхэн давж, боломжийг бий болгож байна вэ?  

Гадаад зэх зээл дээрээс босгосон бондтой, бидэнд итгэсэн хөрөнгө оруулагч нарын өмнө хүлээсэн үүрэгтэй байх нь биднийг улам илүү хариуцлагатай болгоно гэдэгт би хувьдаа эргэлзэхгүй байна. Тийм ч болж байгаа, цаашдаа ч сайжрах болов уу. Дуугарахад дуу нэгтэй, дугтрахад хүч нэгтэй гэдэг. Тийм байж бид бүгд энэ бүх сорилтыг даван гарна. ОУВС-ийн хөтөлбөр ч ялгаагүй бидэнд бодлогын сахилга баттай байхад тусалж байна. ОУВС-аар тогтохгүй Азийн Хөгжлийн Банк, Дэлхийн Банк, Японы, Солонгосын Засгийн газар, Хятадын Төв банкны өмнө хүлээсэн үүрэг, хариуцлагаа ухамсарлаж тууштай байж харилцан ойлголцож, тохирсон зүйлсээ хэрэгжүүлэх бодлого, сахилга бат, хариуцлагыг бид нараас шаардаж байгаа. Энэ нь өнөөгийн ийм нийгэм, эдийн засгийн орчинд их том дэмжлэг шүү дээ. 

Бид өнөөдрийн сорилтуудыг амжилттай давахын хажуугаар ирж буй цагийн өнгийг зөв тодорхойлж, шаардлагад нь нийцсэн бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой зөв алхмуудыг хийх хэрэгтэй. Тэр зорилтын хүрээнд Монголбанк дээр банкны салбарын эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох ажил эрчээ алдаагүй явж байна. Бид төлөвлөсөн ажлынхаа талаас илүү хувийг бодит ажил болгоод байна. УИХ-аас баталсан хуулиудыг дагаж гарах ёстой дүрэм, журмууд дээрээ ажиллаж байна. Тухайлбал, зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлтүүд, түүний дотор өөрийн хөрөнгийн шаардлагыг Базель III-ын зохицуулалтын түвшинд авчрах үүнд багтана. Энэ нь эргээд эрсдэл даах чадвартай банкны системтэй байснаараа эдийн засгийн тэлэлтийг дэмжих нэг хөшүүрэг болж өгнө. Тэгэхээр сорилт болгон нэгээр тогтохгүй сургамж үлдээж байгаа, тэрхүү сургамж, туршлага нь өөрөө шинэ боломжийг бий болгох орчин нөхцөл бүрдүүлэхэд тустай байгаа гэж хариулах л байна даа. Дахиж ОУВС-ийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэхгүйн төлөө бид бүгд ажиллаж байна.   

- ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдсанаар Монгол Улс банк, санхүүгийн салбартаа оношилгоо хийлгэсэн. Энэхүү үнэлгээг яаж хийв, мөн үр дүнд нь ямар ажлууд хэрэгжиж байна вэ?

Түрүүн өрийн дефолтоос гарсан тухай хөндсөн шүү дээ. Дефолтод орсон бол үр дагавар нь юу байх байсан тухай төсөөлөшгүй. Гэтэл бид өнөөдөр эдийн засгаа сэргээх, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих банкны салбартай болох тухай ярина гэдэг чинь нэлээн урагшилсан эерэг зүйл мөн биз. Банкуудад хийсэн актив хөрөнгийн үнэлгээ, зөвлөмжийн дагуу хийгх ажлууд цөм банкны салбарыг эрүүлжүүлж улмаар эдийн засгийн тэлэлтийг дэмжихэд хэрэгтэй эрүүл, тогтвортой дэд бүтцийг байлгах зорилготой байсан гэсэн үг. Тэр утгаараа хэдийгээр Монголбанк хяналт, шалгалт хийдэг ч олон улсын хөндлөнгийн үнэлгээ хийлгүүлэх нь зохимжтой гээд олон улсын нэр хүнд бүхий аудитын компанийг хөлслөн ажиллуулсан юм.

Үр дүнг нь та мэдэж байгаа. ОУВС-ын тооцоолол, төсөөллөөс хавьгүй сайн, зүгээр ч сайнгүй бүр долоо гаруй дахин сайн үзүүлэлт гарсан шүү дээ. Банкны системийн хэмжээнд өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний шаардлага 2017 оны ДНБ-нд харьцуулахад 1.9 хувьтай гарсан. Энэ тоо нь Монголбанкны өөрсдийн гаргасан тооцоололтой нийцтэй байсан гэдгийг харин энэ дашрамд хэлэх нь зүйтэй байх. Өөрийн хөрөнгийн дутагдлаа нөхөх хугацаа бүх банкуудад ижил өгөгдөөд зогсоогүй системийн болон системийн бусаар нь заагласан шаардлага бүгдэд нь тавьж ажилласан. Энэ ажлын үр дүнгээр шат дараатай арга хэмжээнүүд авагдаж байгаа. Банкны тухай хуулинд цаашдаа Монголбанк өөрсдөө актив хөрөнгийн чанарт үнэлгээ хийдэг байхаар зохицуулсан байгаа, эрсдэлийн сорил, бизнес төлөвлөгөөнд үнэлэлт, дүгнэлт өгөх ажил ч орсон байгаа.   

- 2008 оны санхүүгийн хямралаас хойш эрсдэлийн тухай ойлголт ихээхэн өөрчлөгдсөн. Монголбанкны зүгээс сая таны дурдсан актив хөрөнгийн чанарт үнэлгээ хийх, эрсдэлийн сорил, бизнес төлөвлөгөөнд үнэлэлт, дүгнэлт өгөхөөс гадна банкны салбарын тогтвортой байдлыг хангах чиглэлд ямар ажлуудыг хийж байна?

Тийм. Банкуудын эрсдэлийн удирдлагын хүрээнд хэлбэрийг нь өөрчлөөд шилжүүлсэн хэдий ч төвлөрлийн хамаарлыг бууруулж чадаагүйгээс гадна харилцан хамаарал бүхий нэгнээсээ хамаарсан эрсдэлийг нэмэгдүүлсэн нь хөрвөх чадварын болон актив хөрөнгийн сувгаар илэрсэн. Үүнээс сургамж авч улс орнууд энэ чиглэлд эрсдэлийн удирдлагын шинэчлэлийг хийж эхэлсэн.

Монголбанкны хувьд банкуудад хийх хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг “гүйцэтгэлд суурилсан” зарчмаас “эрсдэлд суурилсан” зарчим руу шилжүүлж эхлээд байгаа. Энэ нь илүү уян хатан, тухайн нөхцөл байдалдаа тохирсон эрсдэлийн үнэлгээ, түүнийг дагасан арга хэмжээнүүдийг авснаар санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангах ач холбогдолтой. Энэ хяналт, шалгалтын үндсэн зарчмаас гадна Банкны тухай хуульд холбогдох этгээд, хамаарал бүхий этгээдийг ялгаж, салгаж тодорхойлон, зээлийн төвлөрлийг зохицуулж, банкны удирдлагын шалгуур шаардлага, хариуцлагыг нэмэгдүүлснээс гадна банкны эрсдэлийн түвшинтэй уялдуулан авах арга хэмжээнүүдийг илүү оновчтой, нарийн зохицуулж өгсөн.

Өөр нэг төвлөрч ажиллаж байгаа зүйл гэвэл одоо байгаа чанаргүй актив хөрөнгийн удирдлагын эрх зүйн орчны зохицуулалтыг сайжруулж байна. Үр дүнд нь зээлийн үнэд эерэгээр нөлөөлөх болов уу гэсэн хүлээлт байгаа. Мөн Актив удирдлагын компанийн тухай, Санхүүгийн хэрэглэгчийг хамгаалах тухай хуулиуд батлагдвал энэ чиглэлд олон зохицуулалт орж ирнэ. Түрүүн дурдсан зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлтийн журамд бас эх үүсвэрийн төвлөрлийг бууруулах шалгуурыг оруулж өгсөн байгаа. Энэ нь банкуудын эх үүсвэрийн зардлыг бууруулснаар зээлийн үнэд нөлөөлөх болов уу гэж харж байгаа. Эдийн засгийн сэргэлтийг хэт халалт руу гулсаад оруулчихгүйн тулд макро зохистой бодлогын арга хэмжээнүүд авч эхлээд байна. Банкуудын эрсдэл даах чадварыг нэмэгдүүлэх зорилгоор 2021 он гэхэд өөрийн хөрөнгийг 100 тэрбумд хүргэх даалгавар өгсөн. Түрүүн бас дурдсан Базел III-ын өөрийн хөрөнгө хэсэгтэй холбоотой зохицуулалтыг оруулж өгч байгаа. Базел II-ын Тулгуур II-ын элементүүдийг нэвтрүүлэх гээд яривал нэлээд ажил явж байна. Бүгд л болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнүүд гэж ойлгож болно.

- Та Базелийн стандартыг дурдлаа. Олон улсад банкны хяналт шалгалтын чиг хандлага ямар байна вэ? Манайд энэ стандарт ямар түвшинд хэрэгждэг вэ?

Дэлхийн улс орнууд санхүүгийн системийн бүтэц, оролцогчид, хөрөнгийн захын хөгжил гэх мэт хүчин зүйлүүдээс шалтгаалан хяналт шалгалтын арга хэрэгсэл, бодлогыг тодорхойлж хэрэгжүүлдэг. Олон улсын төлбөр тооцооны банкны дэргэдэх Базелийн хорооноос өөрийн хөрөнгө, хяналт шалгалтын зарчим, шаардлагыг боловсруулан гаргадаг бөгөөд дэлхийн эдийн засаг, санхүүгийн салбарт томоохон өөрчлөлт гарах бүрт холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулж, шинэчилдэг. Олон улсад идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг томоохон банк, санхүүгийн байгууллагуудад Базелийн стандартыг заавал мөрдөх шаардлага тавигддаг бол бусад дотоод үйл ажиллагаа давамгайлсан санхүүгийн системтэй улс орнуудад бол өөрийн орны зах зээлийн онцлог, нөхцөл байдалд тулгуурлан сонгон хэрэгжүүлэх боломжтой байдаг. Бидний хувьд хэсэгчилсэн байдлаар, өөрийн нөхцөл байдалд тохируулж нэвтрүүлж хэрэгжүүлдэг. 

- Монгол Улсын банк, санхүүгийн салбарт нөлөөлж болзошгүй гадаад орчны эрсдэлүүдийн талаар ярилцлагаа үргэлжлүүлье. МУТС-тэй тэмцэх үйл ажиллагаа сүүлийн үед идэвхжээд байна. Энэ нь ямар ач холбогдолтой вэ?

МУТС-тэй тэмцэх үйл ажиллагаатай холбоотой олон улсын түвшинд түгээмэл мөрдөх шаардлагатай үндсэн зарчмууд гэж байдаг. Эдгээр зарчим, шалгуур үзүүлэлтийг МУТС-тэй тэмцэх үйл ажиллагааны ФАТФ (FATF) байгууллага тогтоож, хэрэгжилтэд нь АНДББ тогтмол хяналт тавьдаг. Эдгээр шаардлагыг аливаа байдлаар хангаагүй улс орнуудад МУТС үйл ажиллагаа идэвхтэй оршин байх эрсдэлтэй гэж үзэж МУТС-тэй тэмцэх олон улсын нийгэмлэгээс тухайн улсыг зөрчлийн түвшингээс шалтгаалж “хар” эсвэл “саарал” жагсаалтад оруулдаг.

МУТС-тэй тэмцэх тухай хуулинд хэд хэдэн чухал нэмэлт, өөрчлөлт орсон. Нэгдүгээрт, ФАТФ-ын зөвлөмжүүдтэй хуулийн үг, үсгийн нийцлийг сайжруулж өгсөн, хоёрдугаарт, эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын тогтолцоог нэвтрүүлсэн, гуравдугаарт, эцсийн өмчлөгчийн мэдээллийг үнэн зөв, бодитоор бүртгэх нөхцөл бүрдүүлсэн зэргийг дурдаж болно. Өөр нэг шинэ зохицуулалт гэвэл НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс гаргадаг хориг арга хэмжээнүүдийн хэрэгжилттэй уялдаатай эрх зүйн зохицуулалт сайжирсан.

МУТС-тэй тэмцэх тухай хуулинд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаас гадна Эрүү, Зөрчил, Гааль, Шуудан, Терроризмтэй тэмцэх болон бүртгэлийн багц хуулиудад нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгохын хамт АНДББ-ын Харилцан үнэлгээний тайланд хэрэгжилттэй холбоотой олон зөвлөмж багтсан юм. Тэр чиглэлийн ажлуудыг эрчимжүүлэх шаардлага байгаа. МУТС-тэй тэмцэх асуудал өөрөө зөвхөн банкаар тогтохгүй санхүүгийн бусад төрлийн бизнес, үл хөдлөх хөрөнгө, үнэт эдлэл, хууль сахиулах гээд олон салбарын огтлолцол дээр байгаа бөгөөд олон талын оролцоо, хүчин зүтгэлээр үр дүнд хүрнэ. Хэдийгээр өнөөдөр банкуудын МУТС-тэй тэмцэхтэй холбоотой зохицуулалтууд олон улсын стандарт, шаардлагатай хамгийн өндөр нийцтэй, хэрэгжилт сайтай, дээрээс нь Харилцан үнэлгээний тайланд бусад салбарын үнэлгээтэй харьцуулахад илүү байгаа ч бусад салбар дахь хэрэгжилт, зохицуулалт, тавигдах шаардлага дутуугаас урган гарах үр дагавар нь банкуудад хамгийн түрүүнд мэдрэгдэж улмаар бодит эдийн засагт таагүй нөлөө үзүүлж болзошгүй. Иймээс төлөвлөсөн ажлуудаа чанартай, цаг хугацаанд нь хийх ёстой юм.

Энэ чиглэлээр хийгдсэн зарим нэг ажлуудаас дурдах нь бас зүйтэй байх. Юуны өмнө дахин тодруулаад хэлэхэд МУТС-тэй тэмцэхтэй холбоотойгоор Монгол улсад төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагууд дотор хамгийн өндөр үнэлгээтэй байгаа нь Монголбанк болон Монголбанкнаас шаардлага тавигддаг арилжааны банкууд байгаа. Тэгэхдээ МУТС-тэй холбоотой аливаа хүндрэл нь банкууд дээр нэмэлт зардал болж очдог юм. Тэр чинь юу гэсэн үг вэ гэхээр бидний гаднаас худалдаж авч байгаа бүх зүйлийн үнэд нөлөөлнө гэсэн үг. Тийм ч учир Монголбанк бидний хариуцдаг ажил сайн байгаа гээд суулгүй сүүлийн хоёр жил манайх танайх гэлгүй идэвхтэй, манлайлж ажиллаад байгаа нь тийм учиртай юм.

- ФАТФ-ийн зөвлөмж, МУТС-ийн эсрэг тухай хуулийн дагуу Монголбанкнаас ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна вэ?

Нэгдүгээрт, Монголбанк Олон улсын хөрөнгө оруулалтын банкны хувьцаа эзэмшигчийн хувьд тухайн банкаар дамжуулж Санхүүгийн Зохицуулах Хорооны МУТС-тэй холбоотой хяналт, шалгалтын журмуудын төслийг боловсруулахад санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж ажилласан. Түүнээс гадна үл хөдлөх хөрөнгө зуучлалын салбарын эрсдэлийн үнэлгээг хийхэд Монголбанкнаас СЗХ-нд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн. Хоёрдугаарт, АНУ-ын Сангийн яамтай хамтраад Санхүүгийн мэдээллийн албаны мэдээлэл боловсруулах чадавхи нэмэгдүүлэх, манай Сангийн яамны дэргэдэх Татварын ерөнхий газар дээр МУТС болон татварын асуудлуудтай холбоотой сургалт зохион байгуулсан. Гуравдугаарт, Австралийн Дотоод хэргийн яамтай хамтраад манай Тагнуулын ерөнхий газрын даргын ахалдаг Терроризмтой тэмцэх ажлыг зохицуулах зөвлөлтэй цуг НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн хоригуудыг хэрэгжүүлэх эрх зүйн зохицуулалттай болгож хуулинд нэмэлт оруулсан. Энэ хүрээнд хуулийн түвшинд зохицуулалттай нь одоохондоо зөвхөн Монгол улс байгаа. Мөн Зөвлөлтэй хамтраад терроризмтой тэмцэх тухай хуулийн төсөл болон террорист этгээдийг жагсаалтад оруулах, гаргах, хөрөнгө царцаах үйл ажиллагааг зохицуулсан журмын төсөл дээр ажилласан. Дөрөвдүгээрт, Гадаад хэргийн яамаар дамжуулж НҮБ-ын Хар тамхи болон гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаны санхүүгийн зорилтот арга хэмжээ хэрэгжүүлэх болон төрийн бус байгууллагуудад терроризмыг санхүүжүүлэх гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлийн сургалт зохион байгуулсан. Тавдугаарт, Азийн Хөгжлийн Банктай хамтраад шүүгч нарт зориулж МУТС-тэй холбоотой, мэдээлэх үүрэгтэй этгээдүүдэд, үүнд банк, банк бус, хуульч, нотариат, үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлагч гээд салбар салбарын мэргэжилтнүүдэд зориулсан харилцагчаа таниж мэдэх үйл ажиллагааны дотоод журам, зааврыг боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх сургалт зохион байгуулсан гээд хамтарч ажилласан зүйлүүдээс дурдахад ийм байна.    

Түүнээс гадна дурдалгүй өнгөрч болохгүй нэг чухал ажил нь дээр дурдсан хоёр хуулиас болж хар жагсаалтад орох нөхцөл бүрдсэн байсныг Хууль, зүй дотоод хэргийн яам, Улсын Ерөнхий прокурорын газрын төлөөллүүд болох хоёр эмэгтэй тэрхүү эрсдэлийг байхгүй болгосон. Нэг нь яаманд мэргэжилтэн байсан одоо Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн хуулийн зөвлөхөөр, нөгөө нь УЕПГ-т хяналтын прокуророор ажилладаг. Тэд нарын идэвх, зүтгэл, гавъяаг үнэлж баршгүй.   

Иймд бидний хамтын ажиллагаа, идэвх чармайлтын үр дүнд Монгол Улс “хар” жагсаалтад орох эрсдэлээс гарч чадсан бол улмаар “саарал”-д орохоос сэргийлж хугацааг сунган ажиллаж байна. АНДББ-ны 2018 оны жилийн уулзалтын үеэр Монгол Улсыг “эрчимтэй хяналтад” оруулсан нь манай улсыг “саарал” жагсаалтад ороогүй, МУТС-тэй тэмцэх чиглэлээр тодорхой үүрэг даалгавар авч ажиллаж байгааг илтгэж байгаа юм.

- Цаг гаргаж бидэнтэй ярилцсан Танд баярлалаа.  

Монгол улсад банкны салбар үүсч хөгжсөний 95 жилийн ойн мэндийг үе үеийн Төв банк болон арилжааны банкныхандаа хүргэхийн ялдамд ар гэрийнхэн, үр хүүхдүүдэд нь эрүүл энх, аз жаргал, сайн сайхан бүхнийг хүсье!