500 мянган “бичил” бизнес эрхлэгч С.Чинзориг сайдын өмгөөлөлд багтсангүй

Улс орны эдийн засаг, татвар төвлөрүүлэлтийн 80 хувийг хувийн хэвшлийнхэн бүрдүүлдэг. 2017 оны байдлаар улсын хэмжээнд 78.585 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас 86 хувь нь жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээний салбарт хамаарч 800 гаруй мянган хүн ажиллаж байна.

Жижиг, дунд үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдыг бүлгээр авч үзвэл 88.6 хувь нь 1-9, зургаан хувь нь 10-19, 3.6 хувь нь 20-49, 1.8 хувь нь 199 хүртэл ажиллагсадтай байна. Харин орлогын ангиллаар авч үзвэл 1.5 тэрбум төгрөг хүртэл борлуулалтын орлоготой жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчдээс 50 хүртэл сая төгрөгийн борлуулалттай нь 59 хувь буюу жижиг, дунд үйлдвэрийн талаас илүү хувь нь “бичил” үйлдвэрлэл эрхлэгчид эзэлж байна.

Өөрөөр хэлбэл, нийт жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг бичил, жижиг, дунд гэж хуваавал хамгийн бага буюу “бичил” бизнес эрхлэгчдэд 500 гаруй мянган хүн ажилладаг гэсэн үг. Гэтэл 10 хүртэлх ажилчинтай, 50 сая төгрөг хүртэлх борлуулалтын орлоготой “бичил” бизнес эрхлэгч эдгээр 500 мянган хүн жижиг, дунд үйлдвэрийн дэмжлэг авах боломжгүй боллоо.

Учир нь өнөөдөр /2018.10.26/ УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийх үеэр УИХ-ын гишүүн, ХНХХ-ийн сайд С.Чинзоригийн саналаар “бичил” бизнес эрхлэгчид төрийн дэмжлэг авах боломжгүй болов. Хуулийн гадуур үлдэж байгаа эдгээр 500 мянган хүний “бичил” бизнес санхүүгийн дэмжлэг авах зайлшгүй шаардлатай хэсэгт хамаардаг гэдгийг эрхэм сайд ойлгосонгүй бололтой.

Чуулганы хуралдааныг тоймловол, ХНХХ-ийн сайд С.Чинзориг Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд “5 дугаар зүйлийн 5.1.1 дэх заалтыг бүхэлд нь, 11 дүгээр зүйлийн 11.6.1 дэх заалт, 11.7 дахь хэсгийн “бичил” гэснийг тус тус хассугай” гэж, төслийн “11 дүгээр зүйлийн 11.7 дахь хэсгийн “банкаар дамжуулж олгоно” гэсний дараа “Банкийг тендер сонгон шалгаруулалтаар сонгоно. Банканд Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн эх үүсвэрийг байршуулах, зээл олгох журмыг Засгийн газар батална” гэж нэмэх санал оруулсныг чуулганаар дэмжчихлээ. 

“Бичил” гэснийг хассугай”, “банкаар дамжуулж олгоно” гэсэн байгаа биз? Асуудал энд л байгаа юм. Ингэснээр 500 сая төгрөгөөс доош борлуулалтын орлоготой компанийг жижиг үйлдвэрлэлд тооцож, банкны тендер шалгаруулалтаар зээл олгоно гэсэн үг. Ингэснээр 500 сая төгрөгийн борлуулалтын орлоготой компаниуд 50 сая төгрөгийн борлуулалттай “бичил” бизнес эрхлэгчидтэй өрсөлдөж, банкны шалгаруулалтаар хөнгөлөлттэй зээл, бусад дэмжлэгийг хүч түрэн авах боломж бүрдэж байгаа юм. Үндсэндээ 10 хүртэлх ажилтантай өрхийн бизнес эрхлэгчид өөрийн хүчиндээ найдахаас өөр арга үлдсэнгүй гэлтэй.

Уг нь УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатар нарын боловсруулсан Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслүүдийн үзэл баримтлал нь жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, өрсөлдөх чадварыг сайжруулах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх зорилгоор тоног төхөөрөмжийг гааль, НӨАТ-аас чөлөөлөх, хөнгөлөлттэй зээл олгох, зээлийн баталгаа гаргах зэргээр төрөөс үзүүлэх дэмжлэгийг нэмэгдүүлэхэд, дэмжлэгийг жинхэнэ эздэд нь хүргэхэд чиглэж байв. Харамсалтай нь эдгээр зорилго жинхэнэ эзэддээ бус илүү том аж ахуйн нэгжид үйлчлэхээр болчихлоо.

Чухам ямар учраас салбарынх нь сайд “бичил” бизнес эрхлэгчдийг хасах шалтгааныг гаргав гэдэг сонин. Магадгүй С.Чинзориг сайд яамныхаа явцуу эрх ашгийг бодож, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн зээлийн хэмжээ буурах нь гэсэн буруу ойлголтоосоо үүдэн өрхийн бизнес эрхлэгч 500 мянган хүнийг хохироолоо гэж үзэхээс өөр тайлбар олдохгүй нь. Энэ харалган шийдвэрийг гаргуулах гэж дээрх саналаа эрхэм сайд Эдийн засгийн Байнгын хороогоор оруулж үзсэн боловч дэмжигдээгүй.

Харин өнөөдөр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хүссэн шийдвэрээ гаргуулчихлаа. Хэдийгээр хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлэг болсон ч дахин энэ асуудлыг оруулж ирэх боломж бүдгэрчихлээ.

Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг, тэр тусмаа “бичил” бизнесийг дэмжих чиг үүрэг бүхий сайд нь ийнхүү 500 мянган “бичил” бизнес эрхлэгчээ хохироож байгааг шүүмжлэх хүн олон байна. Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг дэмжинэ гэдэг нь зөвхөн дунд болон томоохон аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжихэд чиглэх учиртай биш байлтай. Түүгээр зогсохгүй УИХ-ын гишүүд, өндөр албан тушаалтнууд өөрийн болон ойр дотны хүмүүсийнхээ компаниудад Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сангаас нэн таатай нөхцөлтэй хөнгөлөлттэй зээлийг 950 саяас 1.4 тэрбум төгрөгөөр нь авсан гэгдэж байгаа энэ үед өрхийн бизнес эрхлэгчдээ “хөсөр хаях” нь хэр нийцтэй юм бол.

М.БҮҮВЭЙ

www.zindaa.mn