ОХУ “Шүрэн”-гийн УЦС-ын асуудлаар Дэлхийн банкинд хандана

Сибирийн цэнхэр сувд гэгддэг Байгаль нуур  дэлхийн цэнгэг усны нөөцийн дөрөвний нэгийг агуулдаг бөгөөд 1996 онд ЮНЕСКО дэлхий дахины байгалийн өвийн жагсаалтад оруулжээ. Гэтэл саяхнаас энэ нуурын усны түвшин сүүлийн 60  жилд анх удаа 40 см-ээр доошилж байгаа тухай мэдээлэл дуулдаж эхэлсэн.

ОХУ-ын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гараад байгаа энэ анхааруулга сануулга  үндсэндээ Монгол Улсад хаяглагдсан байх магадлал бас бий.

Үүнтэй зэрэгцэн ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн яам Сэлэнгэ мөрөн дээр барихаар төлөвлөж байгаа “Шүрэн”-гийн усан цахилгаан станцын төсөлд сэтгэл дундуур байгаагаа дахин илэрхийллээ. Тус яамны сайд Сергей Донской дээрхи төлөвлөгөөний эргэн тойрон дахь асуудалд анхаарлаа хандуулахыг Монголын Засгийн газраас  хүсэх бололтой.  Энэ талаархи мэдээллүүд Оросын хэвлэлд  байнга харагдах боллоо.

Байгаль нуурт 491 гол горхи цутгадаг ч нийт усны сэлбэлтийн 50 хувийг Сэлэнгэ мөрөн хангадаг. Өнгөрөгч оны аравдугаар сард ОХУ-ын өндөр хэмжээний төлөөлөгчид Монголд ирсний дараа Шүрэнгийн УЦС-ын төслийн ажлыг түр хугацаагаар зогсоогоод байгаа билээ. Сайд Сергей Донской оросын мэргэжилтнүүдийн хийсэн байгаль орчны үнэлгээг анхаарч үзэхийг манай талд сануулж байсан нь бий. Ер нь Шүрэнгийн УЦС-ыг тойрсон оросуудын анхааруулга сануулга ганц үүгээр хязгаарлагдахгүй.

Манай улс эдүгээ эрчим хүчнийхээ тодорхой хэсгийг импортоор хангаж байгаа. 2014 онд ОХУ-аас нийтдээ 287 сая кВт цаг эрчим хүч импортолжээ. Энэ нь ойролцоогоор 57 тэрбум төгрөг болж байна.  1997 оноос хойш нийдээ 320 сая ам.долларын эрчим хүч импортолсон тооцоо бий.  Эрчим хүчний ийм гачигдлыг хөнгөвчлөх нэг боломж нь дээр яригдаад байгаа Шүрэнгийн УЦС юм. Сэлэнгэ аймгийн Цагаанннуур сумын нутагт баригдахаар төлөвлөж байгаа энэхүү цахилгаан станц нь 244 мВт-ын хүчин чадалтай, 780 гаруй сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтаар баригдах тооцоотой байгаа юм. Энэхүү станцын төслийг Герман, Монголын мэргэжилтнүүд хийжээ. 

Шүрэнгийн УЦС-ын төсөл анх яригдаж эхэлсэн цагаасаа л гадаад эрсдэл болох хил дамнасан голын асуудал хөндөгдөж эхэлсэн бөгөөд энэ асуудлыг шийдвэрлэх нь  хамгийн тулгамдсан зорилт болж байсан юм. Харин дотоод эрсдэл гэвэл УЦС-ын даланг байгуулахад 20300 га газар усанд автах тооцоо байгаа юм. Тэгэхээр энэ усан сангийн газарт хамаарах суурьшил, суурин, ногооны талбай зэргийг нүүлгэн шилжүүлнэ гэсэн үг.

Гэтэл энэ төсөл ОХУ-ын зүгээс тавьж буй саналд үндэслэн өнгөрөгч оны аравдугаар сараас эхлэн зогсоод байгаа юм. ОХУ-ын гаргаж буй эсэргүүцэл  бол тодорхой. Байгаль нуурын эко системд сөргөөр нөлөөлөх вий хэмээн болгоомжилж байгаа. 

Хэрэв Шүрэнгийн УЦС баригдвал  Байгаль нуурын гол цутгал болох Сэлэнгэ мөрний урсац гурав дахин буурна, мөн загасны нүүдэл хумигдсанаар Байгаль нуурын загасны нөөц багасч, загасны олон төрөл зүйл устахад хүрнэ гэсэн судалгааг ОХУ-ын мэргэжилтнүүд хийжээ.  Одоо хоёр талын хамтарсан баг энэ асуудлаар нарийвчилсан судалгаа хийж байна.

Оросуудын дургүйцэл ганцхан энэ Шүрэнгийн УЦС гэж хэлж бас болохгүй.  Хэдэн жилийн өмнө Орхон голоос говь руу 740 км урт ус дамжуулах хоолой татах “Орхон говь” төсөл яригдаж байх үеэр мөн иймэрхүү эмзэглэл мужийн хэвлэлүүдэд  үзэгдэж байсан юм. 

Саяхан ОХУ-ын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр энэхүү УЦС-ын төслийг ОХУ-ын мэргэжилтнүүдийн үнэлэгээг сонсоогүй хэмээн буруутгасны зэрэгцээ эдүгээ Сэлэнгэ мөрөн болон Байгаль нуурын экологийн нөхцөл байдал муу байгааг онцолж байна.

Түүнчлэн ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн сайд Сергей Донской Дэлхийн байгалийн болон соёлын өвийг хамгаалах тухай конвенцийг зөрчиж байгаа  Шүрэнгийн УЦС-ын төслийн санхүүжилттэй холбоотой асуудлаар Дэлхийн банкнаас тайлбар хүсэхээр төлөвлөж байгааг мэдээлж байна. Хэрэв байдал энэ мэтээр үргэлжилбэл Шүрэнгийн усан цахилгаан станцын төсөл хэрэгжих магадлал  “тэг”-тэй тэнцэж мэдэхээр байна.

Сэлэнгэ мөрөн дээр баригдах усан цахилгаан станцын төслийн байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний  Орос, Монголын шинжээчдийн багийн уулзалт хэлэлцээрийг  энэ оны эхний улиралд хийхээр хэлэлцэж тохиролцоод байгаа билээ.

П.Булган