ОЛОН ӨНГӨ I Шувуудын хараал шударга байдаг

Шувууны өндгөнд сүүдрээ хүргэж болохгүй гэж ээж аав багад захимжилна. Бид ч дөлөн аль болох аюул эндээ гаргахгүйг хичээн зайлан оддог байв. Шувуу бүхэн амьтай, шулганасан ангаахайнууддаа хайртай. Өндөгийг өшиглөн хагалбал өршөөл үгүйг нүүдэлчин удам мэдэрнэ. Тэдэнтэй зэрэгцэн амьдарч хүн байгаль хоёр хэл, үйл хөдлөлөөрөө ойлголцохгүй ч нэг нэгээсээ харилцан хамааралтайгаар, барилдлага босгон дэлхий ертөнцөд хаяа залган оршин тогтнодог.

Жигүүртэн шувуу эх байгальдаа хэрхэн баясаж цэнгэдэг, хосоороо ямархан жаргалтай байдаг, бяцхан ангаахайнуудтайгаа ямар дүүрэн байдгийг нүүдэлчид л мэдэрнэ. Монголчууд байгалиа хайрлах, малаа хайрлах, ан амьтан хайрлах өндөр соёлтон. Үргээж өширхөж болдоггүй тэдэнтэй. Ялангуяа шувуудын хараал шударга байдаг, хэн буруутайд нь хэргийг нь тохож дөнгөдөг. Хилст унана хэрэг үүсгэнэ. Хэцүү хэцүү, цаашид хар нүхэнд унагаж хадан гэрт нь зална.

Шувууд, тэр дундаа тогоруу бол ган дөрөө сэтэртэл хараадаг дөмөг удган шувуу. Дөхөөд ойртвол “Тогоруу сайхан тоодог муухай, Цам харай, цам харай” гэж хурайлан өхөөрдөх нь түүнийг цам харайж бүжиглэхийг урьсан найрсал юм. Үндсэндээ “Бид гай тарихгүй ээ, гарагт хавсран ханатай амьдарцгаая аа” гэсэн цалигтай. Цангаж яваад царцаанд идүүлж чадах жатгач шувуу олон. Цаанаа л царигтай явахгүй бол цаашлан холдох шувууд хүртэл цаанаа эзэнтэй, цагираг могойтой. Царигт нь хайрлах нь зөв болой.

Н.ДУЛАМСҮРЭН