Д.Оюун-Эрдэнэ: Хөрсний бохирдлоос хамаарч усанд нян үрждэг

Zindaa.mn сайтын хүнсний аюулгүй байдлын асуудлыг хөндсөн цуврал нийтлэл, сурвалжлага бэлтгэж буй. Сүүлийн саруудад гарсан хоолны хордлоготой холбоотойгоор хоол үйлдвэрлэл, хүнсний аюулгүй байдал хурцаар хөндөгдөж байгаа тул "Интермед эмнэлгийн Хоол үйлдвэрлэлийн албаны дарга, эмнэлзүйн хоол зүйч Д.Оюун-Эрдэнийг зочноор урьж, хүнсний аюулгүй байдал, хүнсний нянгийн халдварын талаар ярилцлаа.

-Хоол, хүнсний бүтээгдэхүүнд нян хэрхэн үүсдэг вэ? Энэ талаар уншигчдад мэдээлэл өгнө үү?

-Хүнсний бүтээгдэхүүний бохирдлын дөрвөн төрөл байдаг. Нянгийн, физикийн, химийн, харшлын гэсэн дөрвөн төрөлтэй. Харшлын гаралтай бохирдол нь биологийн аргаар гаргаж авсан бүтээгдэхүүнээр дамжиж халдварладаг. Хоол амтлагчууд байна. Харшил төрөхүйц бүтээгдэхүүнээр бохирдол үүснэ. Химийн гаралтай гэхээр амт оруулагчууд. Нянгийн бохирдол нь хоолыг удаан байлгах, гурваас дээш цаг хадгалсан нөхцөлд нянгийн бохирдол үүсдэг. Гараа дутуу угааснаас болоод нэг ширхэг нян хоол, хүнсэнд дамжаад үрждэг. Нэг минут секундээр үржигдээд, хэдэн тэрбум нян болж үрждэг. Нянгийн бохирдлоор хүмүүс халдварлах, гэдэсний гүйлгэлт, суулгалт өгөх нь элбэг байдаг. Хоол, хүнсээ бэлтгэхдээ нянгийн бохирдлоос сэргийлэх нь чухал байна.

-Нян нь хүнээс хоол хүнсэнд хэрхэн дамжин орж үрждэг вэ?

-Салмонилла болон шигелла гээд гэдэсний гүйлгэлт өгдөг савханцар бактери байлаа гэж бодоход гараа дутуу угааснаас болж хоол хүнс бэлтгэх явцад бүтээгдэхүүнд дамжиж болно. Тэр бактери нь цаг, минут бүр үржиж байдаг. Нянтай бүтээгдэхүүнийг өндөр градусаар халаахгүй хэрэглэвэл суулгалт өгөх аюултай. Манайхан хоолоо өндөр градуст бүрэн халаалгүй, пэйчинд өнгөн хэсгийг халааж хэрэглэдэг. Тэгэхээр нэг нян хоол хүнс болон хоол боловсруулах эрхтэн системд орж үржээд, гүйлгэлт өгөөд эхэлнэ гэсэн үг. Нян нь халуун орчинд бүрэн устдаг. Хүйтэн, сэрүүн орчинд унтаа байдалтай байдаг. Нян нь 5-63 цельсийн хооронд идэвхтэй байх ба 63-аас дээш цельст нян үржих нь багасна. Харин 100-аас дээш цельст нян устдаг. Тиймээс хоолыг бүрэн буцалгаж, болго гэдэг нь ийм учиртай юм.

-Шигеллийн төрлийн нян нь хэрхэн үүсгэгддэг вэ?

-Ихэнхдээ маханд шигеллийн төрлийн нян үүсдэг. Мөн хүний өтгөнд үүснэ. Гараа дутуу угаасантай холбоотойгоор халдвар тархах боломжтой. Хагас боловсруулсан мах, хиаманд шигеллийн төрлийн нян үүсэх эрсдэл өндөр. Хиамыг хоол үйлдвэрлэгчид хөлдөөж хэрэглээд байдаг. Хиамыг хөлдөөж хэрэглэх нь нянгийн бохирдлыг үүсгэх эрсдэлтэй. Хөргөгчинд хөлдөөхгүйгээр хадгалах ёстой. Хиам нь шүүслэг байдлаа алдаад ирэхээрээ муудах эрсдэлийг бий болгодог. Хиамыг шинээр нь хэрэглээд, муудсан бол шууд устгах хэрэгтэй.

Хөгц, мөөгөнцрийн гаралтай нян бактери нь гурил, гурилан бүтээгдэхүүн, будаа, хүнсний ногоонд их үрждэг. Үүнээс болоод хордлого гарах эрсдэлтэй. Манайхан хөгцтэй ааруул сайн гээд байдаг. Энэ нь ташаа ойлголт юм. Бохирдлын нэг төрөл шүү дээ.

ХӨРСНИЙ БОХИРДЛООС ХАМААРЧ УСАНД НЯН ҮРЖДЭГ 

-Нян усаар дамжиж халдварлах уу?

-Халдварлана. Жорлон, 00 нь гүний усанд бохирдлыг бий болгож байдаг. Хэдийгээр газрын гүний ус байсан ч ойрхон 00 байх нь усанд бохирдлыг бий болгодог. Гэр хороололд байдаг, төвийн шугаманд холбогдоогүй, гүний худгийн ус нь нянгийн бохирдолтой байх магадлалтай. Ялангуяа гүний худагтай айлууд. Түүнээс гэр хорооллын худгууд нянгийн шинжилгээ хийлгээд явдаг. Нян бактер байна уу, үгүй юу гээд тогтмол шинжилгээ хийдэг. Харин хувьдаа гүний худагтай айлууд усаа шинжлэхгүйгээс болоод халдвар авах эрсдэл өндөр юм. Шинжилгээнд хамруулаагүй, бохирдолтой усыг түүхийгээр нь хэрэглэсэн тохиолдолд нян гэдсэнд үржсэнээс хордлого болох талтай. Мөн усны савыг түүхий усаар угаасан тохиолдолд саванд нян бактер наалдаж, хүнсний бүтээгдэхүүнд халдварлах боломжтой. Түүнчлэн хоол, хүнсээ бүрэн болгосон ч нөгөө нян тээгчтэй савандаа хийчихвэл хоолонд нян тээгч үржээд явчихдаг.

Хүмүүс гүний ус юм чинь цэвэрхэн гэж ойлгодог. Тийм биш. Хөрсний бохирдлоос хамаарч усанд нян үржсэн байх боломжтой.

Тэгэхээр хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлж буй зоогийн газраас гадна гэртээ ч усыг бүрэн буцалгаж, хоол хүнсний савыг цэвэрлэх хэрэгтэй. Ялангуяа гэр хорооллын айлууд аяга, саваа угаахдаа аль болох буцалсан усанд угааж, цэвэрлэвэл сайн юм. Төвийн шугаманд холбогдсон орон сууцны айлуудын шугамаар дамжин ирж байгаа усанд нянгийн бохирдлын хэмжилт тогтмол хийдэг учраас эрсдэл бага.

-Зоогийн газар, хоол үйлдвэрлэгчид нянгийн бохирдлоос яаж сэргийлэх ёстой вэ. Ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийг хэрхэн хийх шаардлагатай байдаг вэ?

-Нийтийн хоол үйлдвэр, үйлчилгээ эрхэлж буй аж ахуй нэгжүүд хамгийн түрүүнд тээвэрлэлтээсээ авахуулаад тухайн хүнсний бүтээгдэхүүнийг хоол болж хүний аманд орох хүртэлх дамжлага бүрт хяналтыг сайн мөрдөх ёстой. Хүнсний эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын стандартуудыг мөрдөж, хяналтаа сайн тавих шаардлагатай. Сав баглаа боодол нь урагдсан байна уу гээд бүрэн бүтэн байдлыг нь шалгах, хадгалалт хэр хэмжээнд байсан гэх мэт хяналтыг тогтмол хийх ёстой. Хоол үйлдвэрлэгч аж ахуй нэгжид хүнсний бүтээгдэхүүний стандарт, эрүүл ахуйг хянах мэргэжлийн хүн байх ёстой. Бүтээгдэхүүнээ хүлээж авсны дараа хадгалалтаа сайн, зөв хийх ёстой. Манай өрөөний температур болон хөргөгч хэдэн градуст байна гэдгийг байнга хянах хэрэгтэй. Хадгалалтын горим алдагдсанаас болоод бүтээгдэхүүн муудаж эхэлдэг. Муудсан бүтээгдэхүүн хэрэглэвэл мэдээж хордлого үүснэ.

Хүнсээ зөв хадгалсны дараа нь хоол үйлдвэрлэх процессын үед анхаарах шаардлагатай зүйл олон байна. Тухайлбал, мах хэрчихдээ хутга нь нянгийн бохирдолтой, тэр мах хэрчсэн хутгаараа ногоогоо хэрчээд байвал нянгийн бохирдол үүсгэж таарна. Тэгэхээр махны мод, ногооны мод зэрэг хэрчдэг мод, хутга нь тус тусдаа байх ёстой. Энэ нь халдвар гарахаас сэргийлнэ. Дараа нь хүнсийг халуун ажиллагаанд оруулна. Халуун ажиллагаанд оруулахын өмнө саваа дутуу угаах, зөвхөн угаалгын шингэнээр угаачихаад түүнийгээ цэвэрлэчихлээ гэж ойлгож болохгүй. Угаалгын шингэн нь зөвхөн тосыг л задалдаг. Нянг устгадаггүй. Тэгэхээр аяга, саваа угаахдаа хлорын уусмалаар угааж, ариутгах ёстой. Саваа сайн угаасан бол хоол үйлдвэрлэл явуулж болно. Хоол үйлдвэрлэл явуулахдаа 100 градуст бүрэн гүйцэд чанах, шарах ажиллагаа хийгдэх ёстой. Шууд хэрэглэх хүнсний түүхий эдийг ариутгах, халдваргүйтгэлийн уусмал ашиглах нь зөв. Ингэхдээ хоолыг хүний аманд орох хүртэл стандартын дагуу хадгалж, халааж хэрэглэнэ. 

Мөн тогоочийн эрүүл ахуйг шалгах ёстой. Тухайн хүн ОО-д бие засаад гараа угаалгүйгээр хоол хүнс бэлтгэх, эсвэл бөөлжсөн байлаа гэж бодоход амандаа гараа хүргэснээр нян нь гараар шилжиж хүнсэнд дамжих аюултай.

Тэгэхээр гараа зөв угаах, ажлын хувцас цэвэр байх зэрэг ажилчдын эрүүл ахуй маш чухал. Сүрьеэтэй хүн хоол үйлдвэрлэх процесст оролцож болохгүй. Амьсгалын замаар, шүлсээр дамжиж халдварладаг. Ханиалгаж, найтаалгахад ч юм уу ямар нэгэн байдлаар хүнсэнд очиж дамжих эрсдэлтэй. Ямар нэгэн халдварт өвчингүй эрүүл хүн л тогоочоор ажиллах ёстой.

ХӨЛДӨӨСӨН ХҮНСИЙГ ХЭРЭГЛЭХДЭЭ 100  ГРАДУСТ ДАХИЖ БОЛГОХ ШААРДЛАГАТАЙ

-Хоолыг тасалгааны температурт хэр хугацаанд хадгалж, хэрэглэх боломжтой байдаг вэ?

-Нийтийн хоолыг тасалгааны температурт гурваас дээш цаг байлгаж болдоггүй. Нийтийн хоолныхон ихэнхдээ өглөө хоол үйлдвэрлэлийнхээ бэлтгэл ажлыг хийдэг. Өдөр 12:00 цагт бэлэн болгосон хоолоо орой 18:00 цагт хэрэглэсэн тохиолдолд шууд хоолны хордлого болно. Тэгэхээр зарим газар энэ горим зөрчигддөг. Борлуулж л байвал хамаагүй гээд удаан хугацаанд хадгалж байгаад хэрэглэгчдэд өгөх тохиолдол байна. Ингэсэн үед хордлого болох эрсдэлтэй. Хоолыг болгоод гурван цаг болсон бол цаашаа хөлдөөх процесст оруулах ёстой. Хөлдөөсөн хүнсээ хэрэглэхдээ 100 градуст дахиж болгоод хэрэглэх шаардлагатай. Гэтэл хоолыг бага хэмд халаасан болоод хэрэглэх тохиолдол байдаг. Энэ нь нянгийн бохирдолтой хоол гэсэн үг шүү дээ.

-Хоолны хордлогод орсон иргэд танай эмнэлгээр хэр их үйлчлүүлдэг вэ?

-Цөөн тоогоор хүмүүс ханддаг. Бид ирсэн хүн бүрээс асуумж авч, нарийн мэргэжлийн эмч үзлэг хийдэг. Зарим хүмүүс гэрээр дур мэдэн эмчилгээ хийх тохиолдол их байдаг. Хоолны хордлого болсон тохиолдолд мэргэжлийн эмчид хандаж, эмчилгээ хийх шаардлагатай.

-Танай эмнэлэг хүнсний нянгийн шинжилгээг хэрхэн авч байна вэ?

-Чанарын шаардлага хангасан, шинжилгээний бичигтэй гэрээт компаниудаас хүнсний түүхий эдийн татан авалт хийдэг. Бид улиралд нэг удаа, Мэргэжлийн Хяналтын Ерөнхий Газрын Лавлагаа лабораторт бэлэн болсон хоол, хүнсээ өгч нянгийн шинжилгээ хийлгэдэг. Мөн дотооддоо хяналт тавина. Тухайлбал, хоол үйлдвэрлэлийн хэсгээс гэхэд хүний гар, хувцас, сав суулга, багаж хэрэгсэл зэрэг 20 орчим газраас арчдас авдаг. Агаарын сорьц мөн авна. Бохирдол нь стандартаас их байх тохиолдолд тухайн хэсгийн үйл ажиллагааг түр зогсоож, цэвэрлэгээ, ариутгал хийгдэнэ. Хоолны хордлого болох, халдвар гарахаас сэргийлэх үүднээс ариутгалын бодис хэрэглэдэг. Товчхондоо өдөр бүрийн хяналт, HACCP-эгзэгтэй цэгийн аюулгүй байдлын хяналтыг мөрдөн ажилладаг.