Л.Наранбаатар: “Эрдэнэс-Тавантолгой” баяжуулах үйлдвэргүй байх нь зөвхөн “Страто”-д ашигтай

Эдийн засагч Л.Наранбаатар Ардчилсан намын даргын зөвлөх З.Энхболдыг Тагнуулын ерөнхий газар, Авлигатай тэмцэх газар, Прокурорын байгууллагад өгч, шалгуулах үндэслэлүүд байна гэж өнөөдөр /2020.03.13/ мэдэгдлээ.

Тэрбээр "З.Энхболд улс төрийн эрх мэдлээ ашиглан нийгмийн эрх ашгийн эсрэг ажиллаж байгааг батлах үндэслэлүүд хэд хэдэн компанитай холбоотойгоор тодорхой болж байна" гээд "Тухайлбал, говийн гурван аймгийн долоон суманд байгаль орчин сүйтгэж байгаа гэх дуулианд байнга өртдөг “Страто” ХХК  З.Энхболдын хамаарал бүхий компани" гэж мэдэгдлээ.

“Страто” компанийг үндэсний компани гэж байна. Тэгвэл тийм биш. Нүүрс олборлолтын лицензгүй, Хятадын 50 хувийн хөрөнгө оруулалттай компани. “Страто”-гийн захирал  А.Баттүшиг 37%, Г.Эрдэнэбилэг 10%, Э.Сэржмядаг 3%, Хятадын Шандун Шенхан Жиеэ эдийн засгийн худалдааны компани 50% эзэмшдэг.

Тэгвэл А.Баттүшиг нь З.Энхболдын төрсөн дүү З.Хишигтогтохтой нэг өрөөнд, нэг оффист ажилладаг. Хаяг нь NCP Plaza, 2-р давхар. А.Баттүшиг нь мөн “Браунрок” компанийн Гүйцэтгэх захирал. Харин “Браунрок”-ийн эзэн нь З.Хишигтогтох. Тэгэхээр З.Энхболд, түүний дүү З.Хишигтогтох, түүний Гүйцэтгэх захирал А.Баттүшиг гэсэн гинжин хэлхээ харагдаж байна.

“Страто” компани ТЭЗҮ-ээ батлуулахдаа “Эрдэнэс Тавантолгой”-н нүүрсийг угааж өгсөн хөлсөөрөө орлого олно гэж төсөл бичээд, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр батлуулж, үйлдвэрээ барьсан байдаг.

 Гэхдээ ТЭЗҮ батлагдахаас өмнө үйлдвэрийг барьж, нээлтээ хийн, нүүрсээ угаагаад эхэлчихсэн. ТЭЗҮ-гүй хэр нь үйлдвэр барьж, үйлдвэрлэл эхэлсэн нь хуулийн хариуцлага хүлээлгэх ёстой үндэслэл.

“Страто” компани “Эрдэнэс-Тавантолгой”-гоос хамгийн өндөр чанартай нүүрсийг сорчлон, хямд үнээр авч угаагаад цааш нь экспортолсон. “Эрдэнэс Тавантолгой” 2019 оны төсөвтөө 21.3 тэрбум төгрөг батлуулж, нүүрсээ угааж баяжуулан борлуулна гэж тусгасан байдаг.

Тэгвэл тэр баяжуулсан нүүрсийг нь “Эрдэнэс-Тавантолгой” биш “Страто” авч зараад ашиг олсон. ТЭЗҮ-ээр нь авч үзвэл, “Страто”-гийн баяжуулсан нүүрс  “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийнх байх ёстой байтал хэрэг дээрээ “Страто” компани 70 ам.доллароор нүүрс худалдаж аваад, 140 ам.доллароор зарж байгаа гэдгийг А.Баттүшиг захирал нь өөрөө хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа мэдэгдсэн байдаг.

“Страто” ХХК Үндэсний хөгжлийн газартай татварын тогтворжуулалтын гэрээ хийсэн байдаг. Энэ тухай иргэд ч, Сангийн сайд ч, УИХ-ын гишүүд ч мэдээгүй байдаг. Тогтворжуулалтын гэрээгээр Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, НӨАТ, Гаалийн татвар, АМНАТ-ийн хувь хэмжээг нэмэхгүй тогтворжуулна гэж заасан. Ингэж гэрээ хийхдээ хуурамч ТЭЗҮ-дээ үндэслэсэн.

“Страто” одоо жилд 1.5 сая тонн нүүрс угаах үйлдвэрийг Шивээ овоогийн нүүрсний уурхайн ойролцоо барьж ажиллуулж байна. Хүчин чадлыг нь 4.5 сая тонн болгож өргөжүүлэх ТЭЗҮ нь хийгдэж байна. Тус үйлдвэр рүү Зүүн Баянгийн төмөр зам чиглэж буй. Сануулахад, тус төмөр замыг “Эрдэнэс Тавантолгой”-н 1072 хувьцаа эзэмшигчдэд ирэх ногдол ашгаар барьж буй. Цаашдаа бидний ногдол ашгаар барьсан Зүүн баянгийн төмөр замаар Хятадын хөрөнгө оруулалттай “Страто” үйлдвэр рүү “Эрдэнэс Тавантолгой”-н нүүрс өдөр шөнөгүй урсана.  Цаашид “Эрдэнэс -Тавантолгой” өөрийн баяжуулах үйлдвэртэй болж чадах эсэх нь эргэлзээтэй. Гол хохирогч нь 1072 хувьцаа эзэмшигчид бид байх бөгөөд энэ мэт байдлаар 100 жилийн хугацаанд Тавантолгойн  500 сая тонн  сор нүүрсээ “Страто”-д алдах эрсдэлтэй байна.

Үндсэн Хуулийн Цэц иргэн С.Баярмаагийн гомдлоор Ашигт Малтмалын тухай хуулийн 47.1-р зүйлийг бүхэлд нь хүчингүй болгох тухай шийдвэр гаргаж,  Монгол Улс ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр (АМНАТ)-ийг компаниудаас авч чадахгүй байдалд хүргэж  байсныг та бүхэн мэдэж байгаа.  Жилд   1.3 их наяд төгрөг авах боломжгүй болгосон нь нийгмийн талцал бий болгосон шүү дээ.  

АМНАТ-ийг устгах захиалагч нь З.Энхболд гэсэн агуулгатай мэдээллүүд гарсны дараа “Страто” компанийн ажилчдын байгуулсан “Монголын баяжуулах үйлдвэрүүдийн нэгдсэн холбоо” гэх нэртэй шинэ төрийн бус байгууллагаас хэвлэлийн хурал хийж байсан. Хэвлэлийн хуралд нь холбооны Гүйцэтгэх захирал У.Соёл-Эрдэнэ, хуульч С.Баярмаа, “Страто”-гийн гүйцэтгэх захирал А.Баттүшиг нар байсан. Хэвлэлийн хурлын гол санаа нь Сангийн сайдыг буруутгаж, Үндсэн хуулийн Цэц АМНАТ-ийг устгасан шийдвэрийг зөвтгөхдөө  З.Энхболдын хэлээд байгаачлан дотоодын үйлдвэрүүдийг дампууруулах бодлого АМНАТ дээр хэрэгжиж байна, баяжуулах үйлдвэрүүд АМНАТ төлөх ёсгүй, сангийн сайд Хятадын импортлогчдыг дэмжиж байна гэж байсан юм.Гэхдээ хэвлэлийн хурлын үеэр “Страто”-гийн гүйцэтгэх захирал А.Баттүшиг “Страто” иргэдийн 1072 ширхэг хувьцааг нь эзэмшиж буй “Эрдэнэс Тавантолгой”-гоос нүүрсээ 70 ам.доллараар нүүрсээ худалдаж авдаг. Баяжуулаад цааш нь үүнийгээ хоёр нугалан 140 ам.доллараар зардаг гэсэн нь анхаарах ёстой үг гэж эдийн засагч Л.Наранбаатар өмнө нь мэдэгдэж байсан.

Цэцийн шийдвэрээр хүчингүй болгосон хуулиар тооцоо хийхэд “Страто” АМНАТ хэрхэн төлж байсныг тэрбээр тодотгосон.

Дотоодын борлуулалт гээд “Эрдэнэс Тавантолгой” 70 ам.доллароос  2.5 хувиар тооцоход 1.75 ам.долларын  АМНАТ төлнө. “Страто” суурь таван хувь, мөн үнийн өсөлтийн буюу үнэ 140 ам.доллар үед нэмэлтээр 1.5 хувь, нийлээд 6.5 хувь АМНАТ төлөхөөр тооцно. Энэ нь 140*6.5%= 9.1 ам.доллар гэсэн тооцоог хийсэн байсан.  АМТХ-ийн “47.7.Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг хүдэр, баяжмал, бүтээгдэхүүнд давхардуулахгүйгээр ногдуулна” гэсний дагуу “Эрдэнэс Тавантолгой”-н түүхий нүүрсэнд ногдуулсан 1.75 ам.долларыг төлөхөөр тооцогдсон 9.1 ам.доллароос хасаж, үлдсэн 7.35 ам.долларыг  төлнө. Төлсөн 7.35 ам.долларыг  баяжуулсан нүүрсний үнэ 140 ам.долларт харьцуулахад 5.25% гарч байна гэсэн тооцооллыг хэлж байсан.

Тэгвэл олборлолтын лицензтэй, өөрийн баяжуулах үйлдвэртэй Монголын "МАК", "Өсөх зоос", "Энержи Ресурс" гэх компаниуд 140 ам.долларын үнийн түвшинд ямар ч хөнгөлөлтгүй 6.5% АМНАТ төлж байгаа. “Страто”-гоос 1.25%-иар илүү татвар төлж байсан гэсэн үг. Тэд Монголын компани, баяжуулах үйлдвэрээсээ гадна уурхай, дэд бүтэц, нийгмийн бүтээн байгуулалтад хэдэн зуун сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж, мянга мянгаар нь тогтвортой ажлын байр бий болгосон компаниуд. Гэхдээ олборлосон түүхий нүүрснээсээ “Страто” шиг ямар ч хөнгөлөлт эдэлж байгаагүй. Тэд “Страто” буюу Хятадын 50% хөрөнгө оруулалттай, лицензгүй баяжуулах үйлдвэрээс их АМНАТ төлдөг нь эндээс шууд харагдана гэсэн мэдээллийг өгч байсныг сануулъя.

Эдийн засагч Л.Наранбаатар мөн өнөөдөр “Эрдэнэс-Тавантолгой” дээр баяжуулах үйлдвэр ярих болгонд З.Энхболд гарч ирж улс төр хийдэг. “Эрдэнэс-Тавантолгой” баяжуулах үйлдвэргүй байх нь “Страто”-д ашигтай, Монголчуудад ашиггүй гэсэн байр суурийг илэрхийллээ.