Ядрахаараа санадаг, ясаа тавьдаг газар нь МОНГОЛ биш

- ЭСРЭГ ТЭСРЭГ БАЙР СУУРЬ -

"Өглөөний сонин"-ы тоймчид өнөөдрийн дугаартаа гадаадын улс орнуудаас Монголдоо ирэх хүсэлтэй байгаа иргэдийн талаар хоёр өөр байр суурь, өнцөг илэрхийлэн, асуудлыг хөнджээ. Сэтгүүлч Б.Болорсүхийн "Ядрахаараа санадаг, ясаа тавьдаг газар нь МОНГОЛ биш", сэтгүүлч Т.Дарханхөвсгөлийн "Тэд эх орондоо ИРЭХ ЭРХТЭЙ" нийтлэлийг хүргэж байна.

ЯДРАХААРАА САНАДАГ, ЯСАА ТАВЬДАГ ГАЗАР НЬ МОНГОЛ БИШ

Дэлхий даяар “Ковид-19” вирус цар тахлын хэмжээнд хүрсэн. Үнэн. Өдий төдий монголчууд гадаадад байгаа юу гэвэл бас л үнэн. Хүний нутагт байгаа монголчууд нутагтаа ирэх чин үнэн хүсэл эрмэлзэлтэй байгаа нь ч бас үнэн. Гэлээ гэхдээ зарим хүний бодож байгаа шиг эх орон нь тэднийг зайлшгүй нутагтаа авчрах үүрэгтэй юу гэвэл үгүй. Учир юу хэмээвээс явсан нь тэдний сонголт, ирэх нь ч мөн адил тэдний сонголт. Тэд нутагтаа үлдэж болох байсан. Гэхдээ улс нь чадуу учраас замаа хөөгөөд харь нутгийг зорьсон.

Бүр зарим нь вирус хятадад дэгдээд эхэлмэгц хөрш болсон Монголд нь орж ирэх эрсдэлтэй гэж бодоод амиа хоохойлоод хүний нутгийг тэр дундаа буурал европыг зорьсон. Тэдэнд яагаад гэвэл явж чадах мөнгө нь байлаа. Одоо тэд бодлого тодорхойлогчдоо хараагаад эх орондоо ирэхийн түйс болоод сууж байна. Магадгүй хэвтэж ч байж болох юм. Энд байгаа попрох дуртай зарим нь гадаад байгаа иргэддээ мөнгө тараая гэж хүртэл попорч амжсан. Бүлэггүй сөрөг хүчний дарга гадаадад байгаа хүн бүрд 500 ам.доллар тараана гэсэн нь харганын ноос түүж эсгий хийхийн үлгэр лугаа байлаа. Үүнд нь гэнэн итгэмтгий монголчууд итгэчхээд ардчиллынхныг дэмжээрэй гэж хүртэл муйхраар уриалаад амжсан.

Энд бид нэг зүйлийг санах хэрэгтэй. Хэрэв сонгуулийн үнэр ханхийгээгүй бол тэднийг улстөрчид үнэндээ мартах байлаа. Учир нь Монгол Улсад халдвар эрчимтэй тархлаа гэхэд орны хүрэлцээ байхгүй. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага Монгол Улсын нийгэмд коронавирусний халдвар тархвал 300 мянган хүнд халдварлах боломжтой гэсэн судалгаа гаргасан. Нөгөөтээгүүр байгаа хэдэн газартаа мөнгөтэй дарга нар шавар овоолсон болохоор эмнэлэг шинээр барья гэх­нээ газаргүй, барья ч гэсэн түргэн хугацаанд барих чадваргүй. Эмч эмнэлгийн ажилчдын цалин тааруу учраас сүүлийн үед эмнэлгийн ажилтны хомсдол салбарт нь үүссэн. Түүнчлэн эмнэлгийн ажилтнуудыг вирусээс хамгаалах туршлага манайд байхгүй. Бүс нутагтаа бүү хэл орон нутагтаа цойлсон вируслогич ч манайд байхгүй. Тийм учраас халдвар нэг л тархвал хуурай өвсөнд тавьсан гал лугаа хурдан тархах эрсдэлтэй. Энэ мэт өчнөөн зовлон байгааг мэдсээр байж улстөрчид яагаад эрсдэлтэй алхам хийнэ гэж. Халдвар нэгэнт тархвал дараагийн сонгууль зохион байгуулах сонгуулийн насны нэг хувиа тавиад тууна шүү дээ. Гэхдээ эрх баригч намын сонгуульд ялах сүүлийн хөзөр нь гаднын улсаас эх орныхоо иргэдийг авчрах байсан. Тиймээс БНХАУ, Япон, Өмнөд Солонгос, ОХУ-аас иргэдээ татан авах шийдвэр гаргасан юм. Шийдвэрийн хүрээнд өнгөрсөн хугацаанд 4500 орчим иргэнээ татан аваад байна. Нэгэнт иргэдээ татан аваад байгаа болохоор дэлхийн 57 улсад суугаа 9890 хүн эх орондоо ирэх хүсэлтээ өгчээ. Улс төрчдийн өнөө мар­­гаа­шаа харсан, магад­гүй сонгуульд ялах гэсэн хүсэл монголын нийгэмд коронавирус тархаах боломжийг улам нэмэгдүүлсэн. Бид гаднаас ирсэн 4500 иргэнээ хаана байрлуулж байгаа вэ? Хотын төвд шахуу байдаг ХӨСҮТ-ийн эмнэлэг, хотын төвд байдаг “Тоёоко Инн” болон “Туушин” зочид буудал, “Баянгол” зочид буудлуудад байршиж байгаа. Хамгийн гол нь карантинд байсан хүмүүс карантинаас гар­магцаа дахин илрэх тохиол­дол их байгаа. Герман улсад дэгдсэн ихэнх тохиолдол яг ийм шалтгаанаас эхтэй. Биднээс илүү өндөр хөгжил­тэй АНУ, Герман, Австрали зэрэг улсууд өөрсдийн мэдлийн бүлэг арлуудад өөрөөр хэлбэл улсынхаа эх газраас тусдаа байршуулж байна. Манайх шиг хотын төвдөө тал нь шахуу шавдаг иргэдтэй улс хотын төвдөө вирус тээгчдээ байршуулаад байгаа нь өөрөө гранатаар тоглож байгаатай адил билээ. Эрх баригчдын гаргасан өнөө маргаашаа хараагүй шийдвэрээс шалтгаалж ДЭМБ Монгол Улсыг халдвар тархах “МАШ ӨНДӨР” эрсдэлтэй орны тоонд оруулсан юм.

Тэгээд бид чухам яах байсан бэ? Монгол Улс ДЭМБ-ын байнгын гишүүн тэр дундаа нэлээд нэр хүндтэй гишүүдийн тоонд ордог. Тиймээс ч бүс нутгийн томоохон оношилгооны төвүүд болох Тайвань, Япон, Өмнөд Солонгосын лабораториудтай шууд харилцаатай байдаг. Мөн тэнд байдаг дипломат харилцаатай орнуудтай хэлэлцээрийн ширээний ард сууж тухайн халдвар дэгдсэн бүс нутагт байгаа иргэдийг эмнэлгийн яаралтай тусламжид хамруулах талаар хэлэлцэх байсан юм. Хэдийгээр маш урт хугацаа шаардагдах боловч дипломат арга сүйхээтэй мэргэжилтнүүдэд энэ бол тийм ч хэцүү даалгавар биш. Харин нислэгийн гэрээ байгуулаагүй орнуудад тухайн улс орнуудтай ойр суугаа дипломат төлөөлөгчийн газраараа дамжуулан ойролцоо улс орнуудад байршуулах боломж ч мөн адил байлаа.

Харин бид дотооддоо бэлтгэлээ маш сайн базаах байсан. Дэлхий даяар халд­варын гурван ч давлагаа байна гэж сануулсаар бай­тал бид яг эхний давлагааны ид үед гаднаас өөрийн иргэдээ татан авсан. ДЭМБ-ын тооцоолсноор хоёр дахь давлагаа гаднаас зөөвөрлөгдөн ирэх тохиолдол эзэлнэ гэсэн нь манай засгийн гаргасан шийдвэрийн яг нөгөө талд нь буусан юм. Одоо гурав дахь давлагаа хүүхдүүдэд илүү хүнд тусна гэсэн тооцоо байна. АНУ-ын Принстонын их сургуулийн эрдэмтэд дөрөв дэх давлагаа байж болно гэдгийг анхааруулсаар буй. Хэрэв манай улстөрчид гурван нүүдлийн цаадхыг харах ухаантай байсан бол хоёр дахь давлагаа буюу зөөвөрлөгдсөн тохиолдол бууртал, дэлхий даяар хоёр давлагаа намжтал гаднын улс орнуудаас иргэдээ татаж авахгүй гэдгээ итгэл төгс, зоригтой мэдэгдэх ёстой байсан. Хэдийгээр улс орон нь, бодлого боловсруулагчид нь ийм шийдвэрт хүрсэн ч гэсэн вирус тээгч байж болох өндөр боломжтой Монгол Улсын иргэн гадааддаа үлдэх сонголт хийх ёстой байлаа. Хэрэв үнэхээр эх орноо боддог бол шүү дээ.

Хөл хорионы дэглэм зөрчигчдөд оногдуулах шийтгэлээ чангатгах ёстой байсан. Үүнийгээ олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр тогтмол сурталчлах ёстой байсан. ДЭМБ-ын удирдамжийн дагуу гэртээ өөрийгөө тусгаарлах хугацаа 28 хоног. Энд сэжигтэй гэж бүртгэгдэн эмнэлгийн карантинд байсан хугацааг нэмж тооцохгүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. ОХУ л гэхэд ухаалаг утас, банкны аппликейшн зэргийг ашиглан тухайн иргэд гэртээ дэглэм барьж байгаа юу гэдгийг хянаж байна. Мэдээж хорио цээрийн дэглэм тогтоод, цар тахлын нөхцөл байдлын үед бизнесээ, иргэдээ дэмжсэн бодит дэмжлэг үзүүлсээр байна. Гэхдээ манай засгийнхан шиг шилний цаанаас чихэр долоолгох бус яг таг хэлсэн өдрөөс нь хэрэгжих бодит арга хэмжээ шүү. Ингэж байж коронавирусний дараа үлдэх улс орноо, ард иргэдээ хамгаалж байгаа юм. Одоо бид уул үзээгүй хормой шууж, ус үзээгүй гутал тайлсаар эдийн засгаа ч зогсоогоод, ард иргэдээ ч хүнд байдалд орууллаа. Шийдвэрийн алдаа гаргасан гэдгээ мэдээгүй байж болох ч өндөр эрсдэл үүрэн байж гаднын улсаас иргэдээ зөөвөрлөсөөр байна.

Нутагтаа л ясаа тавина. Энэ нь угтаа унасан газар угаасан усандаа очиж нүд анина гэсэн санаа. Гэвч манай­хан үүнийг мөнгө хөөгөөд гаднын орныг зорьчхоод эрүүл мэнд ч үгүй, олсон хэд ч үгүй ганзага хоосон ирмэгцээ нутагтаа санаа амар байсаар насыг барна гэж ойлгосоор өдийг хүрчээ. Энэ нь коронавирусний дэгдэлтийн үед улам илүү харагдах болов. Ямар сайндаа АНУ-д суугаа Монгол Улсын элчин сайдын яаманд нутагтаа буцах хүсэлтэй иргэд “Хуриманд оролцох гэж ирээд гацчихлаа”, “Мөнгөгүй болчихлоо одоо явуул”, “Хүүхэд дээрээ ирсэн биш цалин ч үгүй, юу ч үгүй боллоо, нутагтаа очъё” гэж уурлах уцаарлахын наагуур хандаж байхав. Зарим нь олон нийтийн цахим сүлжээ ашиглан НҮБ болон хүний эрхийн холбогдох байгууллагуудад хандана гэж дөвчигнөсөн тохиолдол ч байна. Яаж ч дөвчигнөсөн, яаж ч амиа бодсон бай аюултай цаг үед нийгмээ, ард иргэдээ аюулд өртүүлэхгүй байх ёстой гэдгээ санах хэрэгтэй. Таныг, чамайг эх орон чинь гадаад руу гар гээд “амбаардаагүй” гэдгийг бас саначихад гэмгүй.

Холбоотой нийтлэл: Тэд эх орондоо ирэх ЭРХТЭЙ