#BOOKTELLER: Томас Манн Венецид нас барсан нь

Орчин цагийн утга зохиолын суут мастерууд болох Роберт Музиль, Франц Кафка, Херман Хессе, Хайнрих Бёлл, Томас Манн зэрэг олон герман хэлт зохиолчид бий. Өдгөө Франц Кафкагийн хэд хэдэн зохиол монгол хэлнээ орчуулагдсан байдаг. Сүүлд л гэхэд “Шүүх” романыг Монсудар хэвлэлийн газрын “Утга зохиол цуврал”-аас эрхлэн гаргасан нь уншигчдын хүртээл болсон. Харин “Утга зохиол цуврал”-ын шилдэгт зайлшгүй багтах ёстой зохиол бол Томас Манны “Венец дэх үхэл” тууж юм. “Венец дэх үхэл” туужийг герман хэлнээс орчуулагч Б.Ундрах хөрвүүлжээ.

Орчин цагийн герман хэлт зохиолчдоос Томас Манн уран бүтээлээрээ дээгүүрт үнэлэгддэг. Нобелийн шагналт эл нэрт зохиолчийн бүтээл анх удаа бүрэн эхээрээ эх хээл дээрх орчуулагдсан нь манай утга зохиолын орчуулгын урын санд нэгэн шинэ хуудсыг нээсэн. Хэдийгээр “Венец дэх үхэл” тууж нь зуун жилийн өмнө буюу 1912 онд бичигдсэн ч аль ч орны хэлээр хөрвүүлэгдэн, уншигчдын хүртээл болоход хэзээ ч оройтохгүй, цаг хугацааны шүүлтүүрийг давж чадсан мөнхийн бүтээл гэдэг нь уншихад илт.

Томас Манн “Шидэт уул”, “Иосиф түүний ах нар”, “Доктор Фаустус”, “Тристан Тонио Крёгер”, “Венец дэх үхэл” зэрэг романаас гадна богино хэлбэрийн үргэлжилсэн үгийн олон арван бүтээлүүдээрээ алдартай.

Түүний бүтээлүүд тус бүртээ онцлогтой ч ажиглагддаг нэг ижил зүйл гэвэл гүн ухаан, эртний домог, бэлгэдэл, сэтгэл зүйн ухагдахуун, нарийн бодрол, тааварлашгүй үйл явдал зэргийг зохиолынхоо дүрүүд болоод дүрслэлдээ шигтгэж өгдөг. Зохиолч маань анхны романаараа нэр алдарт хүрсэн гэдэг бол удаах “Шидэт уул” романаараа Нобелийн шагнал хүртсэн гэж бичсэн байдаг.

Зарим судлаачид Томас Манныг ижил хүйстнээ сонирхогч байснаа “Венец дэх үхэл” туужийн Ашенбахын дүрээр илэрхийлсэн ч хэмээн үздэг. Манн энэ тухайгаа өөрийн өдрийн тэмдэглэлдээ бичдэг байсан ийм дүгнэлт гаргахад хүргэжээ. Гэсэн ч зохиолч эр эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг байсан гэдэг. Эндээс л уран бүтээлч хүний амьдралын янз бүрийн ээдрээг тольдож болох юм. Ер нь Томас Манн бүтээлд бүртээ өөрийгөө ямар нэгэн байдлаар илэрхийлсэн байдаг аж.

“Венец дэх үхэл” туужийн тухайд уран бүтээлч хүний сэрэл, мэдрэмж, хувь тавилан, оюун санааны эрэл хайгуул, хайр дурлал, ганцаардал, эмзэглэл, гашуудал зэргийг тун нарийн гаргаж өгсөн бүтээл хэмээн дүгнэхэд буруудахгүй болов уу. Туужид Густав фон Ашенбах гэх нэр хүндтэй зохиолчын тухай өгүүлнэ. Тиймдээ ч тус туужаас зохиолчийн дотоод ертөнц, мэдрэмжийг тэмтэрч унших нь тун сонирхолтой байлаа.

ТОМАС МАННЫ “ВЕНЕЦ ДЭХ ҮХЭЛ” НОМООС ОНЦЛОХ 10 ЭШЛЭЛ
 

1. Авьяас чадвар нь охь шимээ эрт хайрлах ч өтөл нас хүртэл үргэлжлэх нь нүдний гэм мэт ховор тохиодог хүмүүсийн нэгэн болохоо хожимдолгүй олж мэджээ.
    
2. Буй болсон бараг л бүхий л агуу бүтээл аливааг үл хайхран урагш зүтгэсний үр дүнд, энэлэн шаналал, үгүйрэл хоосрол, ядрал цуцалт, ачаа дарамт, шунал хүсэл хийгээд мянга мянган саад бэрхшээлийг үл хайхарсны хүчинд бий болсон.
    
3. Ер нь авьяас бүрэлдэн бий болох замд ямар их зугаа наадам, нөр шаргуу зүтгэл, баяр жаргал багтдаг гэж санана.
    
4. Гэхдээ зүй нь бол ороо бусгаа, хүнд бэрх амьдралын мөрөөр л үүсэх учиртай энэ царай төрхийг урлан бүтээсэн эзэн нь энэ удаад урлаг өөрөө ажээ.
    
5. Ганцаардлаас хосгүй өвөрмөц зүйл, халирам, харь сонин, гоо үзэсгэлэн, яруу найраг мэндэлдэг. Гаж буруу, хэм хэмжээнээс хэтийдсэн, утга учиргүй, хүлцэж болшгүйг ч бас ганцаардал боловсруулан бүрэлдүүлнэ.
    
6. Ер нь уран бүтээлчид хэн хүнд шударга бус заяадаг гоо үзэмжийг магтан дуулж, эрхэмсэг танхи бүхэнд эрх дарх олгохыг битүүхэн дэмжиж, сүслэн дагадаг өгөөмөр бөгөөд урван тэрслэгч зүрх сэтгэлтэй төрдөг нь бараг жам гэлтэй.
    
7. Дэлхий ертөнц даяараа сайн сайхан бүтээлийг л мэдэхээс бус, уг үндсийг ч, ямар учрал тохиолоор бүтээгдэж бий болсныг мэддэггүй нь яриангүй сайн хэрэг.
    
8. Хүн хэн нэгнийг хараахан шүүн цэгнэж амжаагүй үедээ хайрлаж, хүндэлдэг бол тачаадан мөрөөсөх сэтгэл ч мөн таньж мэдэхийг эрмэлзсэн биелээгүй хүслийн дунд бий болдог шүү дээ.
    
9. Эрүүл ухаанаа нэгэнт алдсан хүнд өөртэйгөө буцаад нүүр тулахаас илүү аймшиг гэж үгүй.

Цэцэн ухаан гэдэг бол нэр төрөөс ч, чанд хатуу зарчмаас ч ангид зүйл. Цэцэн ухаан гэгч бүхнийг мэдэн, бүгдийг ойлгож, өршөөн хэлтрүүлнэ. Түүнд байр хандлага, хэлбэр дүрс гэж үгүй. Ангал руу татагдана. Өөрөө чухамдаа ангал юм. Тийм учраас л бид түүнийг эрс шийдмэг таягдан хаяж, гагцхүү гоо үзэсгэлэн рүү өөрөөр хэлбэл, эгэл жирийн, агуу их рүү, үүний дараа гэнэн сэтгэл, хэлбэр рүү эрмэлзэн тэмүүлэх учиртай.