Д.Бямбасүрэн: Төрийн тэргүүнийг үзэл,үйл хэрэг, хүслээр нь шинждэг уламжлалтай

-ҮНДСЭН ХУУЛЬД ТУНХАГЛАСАН ҮЗЭЛ САНААГ НЭР ДЭВШИГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖ Л ИЛЭРХИЙЛСЭН БАЙНА-

Ерөнхий сайд асан Дашийн Бям­басүрэн­тэй ярилцлаа.

-Тантай өнгөрөгч УИХ-ын сон­гуулийн үеэр бид уулзаж ярил­цаж байлаа. Өнгөрсөн хуга­цаанд та ямар ажил амжуулав даа?

-Тэтгэвэрт байгаа хүн юу амжуулахав. Гэртээ суугаад хэдэн хүүхдийн­хээ хоол ундыг зохи­цуу­лаад, энд тэндхийн мэ­дээлэл сонсоод л сууж байна даа.

-Тэгвэл та улс тө­рийн болоод нийгэм эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар мэдээ­лэл ихтэй суугаа байх нь ээ?

-Аль ч улс орны хувьд Ерөнхийлөгчийн сон­гууль гэдэг улс төрийн удирдлагын маш чухал асуудал. Энэ бол улс орны зам мөрийн жолоог барих хариуцлагын тухай асуудал л даа. Хэн ч гэсэн холын замд гарахдаа сайн жолоочтой, сайн тэргээр аялах юмсан гэж боддог. Түүнтэй ижил улс гүрэн ч гэсэн дөрвөн жи­лийн амьдралын төрийн хувь заяаг нэг хүний гарт атгуулахдаа жолоочоо шинжинэ, сорино, янз бүрээр харна шүү дээ.

Одоогийн Ерөнхий­лөгчийн сонгуулийг ха­раад байхад хэд хэдэн онцлогтой байна. Нэг нь юу гэхээр 2012 оны УИХ, Орон нутгийн сонгуулиар сонгогчдын дийлэнх нь ардчиллынхаа сонголтыг бататгаж, АН-ын төр зас­гийг байгууллаа. Хэдий­гээр олонхи болж чадаа­гүй ч гэсэн хамгийн олон суудал авсан гэдэг утгаа­раа эвслийн бусад хүч­нүүд­тэйгээ нийлээд төр барьж байна. Энэ өнгөн дээр Төрийн тэргүүнийг тодруулах сонгууль болж байна.

Хоёрдугаарт, Монгол орон ардчиллын замыг сонгосноос хойш 20 гаруй жил өнгөрлөө. Энэ зам дээр тохиолдож бо­лох бэрхшээл сорилтуу­дын талаар өөрийн тө­сөө­лөлтэй, түүнээс гарах, туулах арга замаа нэлээд бодож, сонгож олсон бай­далтай сонгууль болж байна. Өөрөөр хэлбэл, өндөр түвшний сонгууль болж байна. Энэ талаас нь харвал өнөөгийн улс төрийн амьдрал бол ний­гэм эрүүлжих, цаашид ардчиллын сонголтоо улам гүнзгийрүүлэх бо­ломж олгох болов уу гэж бодож байна.

Ер нь нийгмийн хувьс­гал гэдэг их сонин үзэг­дэл. Манайхан чинь 1921 онд ардын хувьсгал хий­сэн гэж ярьдаг. Тэр үед төрийг дангаар буюу улс төрийн өрсөлдөгчгүй бай­сан МАХН 1940 он хүрч байхад намынхаа их хурал дээр социализм яллаа гэж тунхаглаад, түүнээс хойш 1961 онд социализм бүрэн яллаа гэж хэлж байсан.

Өөрөөр хэлбэл, 1921 оноос хойш 40 жилийн дараа социа­лизм бүрэн яллаа гэж мэдэгдсэн. Тэ­гэ­­хээр нийгмийн амьд­ралд гарч буй том өөрч­лөлтийн үр дүн бол их удаан хуга­цаанд болов­сорч, соёол­дог гэж хэлж болох юм. Яахав, ард­чил­сан хувьс­галын эхэн үед бол ний­гэмд бужиг­наан, тодор­хой­гүй явдал нэлээд бай­сан. Энэ бол жам ёсны зүйл. Харин одоо л ард­чил­лын үр соёолох цаг нь ирж байна даа.

-Тэгвэл эдийн зас­гийн хувьд ямар байна гэж харж байна вэ?

-Эдийн засгийн амьд­рал нэлээд төвөгтэй бай­гаа. Монголын эдийн зас­гийн алтан үе 2006-2012 оны хооронд өнгөрч. Өнөө­дөр түүхий эдийн дэлхийн зах зээлийн үнэ өндөрт хүрлээ. Монгол орныг гадны хөрөнгө оруу­­лагчид сонирхож бай­гаа. Харамсалтай нь өнгөрөгч УИХ, Засгийн газар улс үндэстнийхээ эрх ашиг, ирээдүйн даац­тай хөгжлийг бодож ча­дах­гүйгээр байгаа баял­гаа үрэн таран хийж, сон­гуулийн хуурамч амлал­таа биелүүлэхийн төлөө эдийн засгаа туйлдуу­лаад бүх гол тэнцвэрүү­дийг нь буюу төслийн тэнцвэр, гадаад худал­даа­ны тэнцвэр, төлбө­рийн тэнцвэр, дотоод зах зээлийнхээ эрэлт, ний­лүү­лэлтийг эвдчихсэн. Энэ байдлын үр дагавар нь өнөөдөр илэрч гарч бай­на.

Гэхдээ бүр хүнд нөх­цөлд өмнөх эдийн зас­гийн өсөлт удааширсан, дэлхийн эдийн засагт то­дор­хойгүй байдал нэмэг­дэж байгаа, Европын эдийн засаг асуудалтай болсон үед Монголын эдийн засагт хүндрэл бэрх­шээл гарч байгаа нь миний бодлоор нэлээд ноцтой зүйл гэж бодож байна. Тухайлбал, 1990 оных шиг социалист сис­тем нурж унасны дараа яах вэ гэж зохицуулалт хэрэглэх бус одоо хямрал тохиолдоход бид яах вэ гэдэг асуудлыг тавих цаг нь болсон. Харин харам­салтай нь энэ бүхнийг сэхүүн хараад, гаднаас авсан 1.5 тэрбум ам.дол­ла­раараа жаахан туг эр­гэл­дүүлэх шиг боллоо. Одоо харин бодолтой хандах цаг нь болсон байх аа.  

-Тэгвэл таны яриа­наас шинэчлэлийн гэж нэрлэгдээд буй Н.Ал­тан­хуягийн Засгийн га­зар энэ бүх бэрхшээ­лийг даван туулах нь эргэлзээтэй гэсэн үг үү?

-Энэ Засгийн газар ажиллаж байгаа сайдууд, бүрэлдэхүүнийхээ хувьд чадварлаг Засгийн газар. Хамгийн гол нь энэ Зас­гийн газарт эх орноо гэсэн сэтгэлтэй, ардчиллын төлөө үзэл баримтлалтай улсууд гол нь болж бай­гаа. Тиймээс эд ямар ч бэрхшээлийг давах бо­ломж бий. Хамгийн гол нь бэрхшээлийг олж харах нүд дутах вий дээ гэж болгоомжилж сууна.

Нөгөө талаас Засгийн газрын үйл ажиллагааг хараад байхад гол асуу­дал дээрээ анхаарлаа зангидах чадвар сул бай­на. Тухайлбал, 1.5 тэрбум ам.долларын бондын асууд­лаар үйлдвэр­лэ­лийн­хээ олон асуудлыг шийдэж болох байсан. Гэтэл үүнийгээ үр ашиг өгөөж муутай олон сал­барт цацаад хаячихлаа. Ерөн­хийд нь жишиж хэ­лэх юм бол манай Зас­гийн газар их авьяаслаг,  сайн дурын уран сай­ханч­дын баг шиг бол­чи­хоод байна.

-Уг нь бол АН-ын хувьд өнөө цаг үе бол түүхэн боломж. Тийм үү?  

-АН-ын хувьд хоёр дахь удаагаа төр барьж байна. 1996 онд туршла­га багатай, төр барих өөрийнхөө хүмүү­сийг бэл­дэж амжаагүй байсан үе. Сөрөг хүч­ний­хээ тог­лол­тод автсаар байгаад, дотроо будилж, 2000 онд үндсэндээ ар­чиг­дахаа дөхсөн шүү дээ. Одоо үүнээсээ сургамж аваад нэлээд өөр түв­шинд ажиллах боломж­той. Ажил­лах ч биз дээ. Гэхдээ сэрэмжтэй байх нь хэзээ ч илүүдэхгүй.

-Таны бодлоор ма­гад­гүй АН-аас өөр нам, эвсэл өнөөгийн төрийг толгойлж байсан бол энэ бүх байдал хэрхэн төсөөлөгдөх байсан бол?

-Одоогийн хүндрэл­тэй байдлыг үүсгэсэн гол­лох уран бүтээлч нь МАН юм шүү дээ. Өнгөрсөн дөрвөн жилд төр барьж байхдаа хэдийгээр ха­жуу­даа АН-ынхныг Зас­гийн газарт орууллаа ч гэсэн тэднийг барьцаанд барьж, өөрсдийнхөө хуу­рамч амлалтыг биелүү­лэ­хийн тулд эдийн засгийг туйлдуулсан нүгэлтэй. Миний бодоход, хэрэв АН МАН-тай нийлж төр барь­сан бол байдал бүр хүнд байх байсан. Харин ч “Шударга ёс” эвсэлтэй нийлж, төр барьж байгаа нь түрүү­чийн явуулсан бодлогын хүлээсэнд ав­тах­гүй, хөл, гар нь чөлөө­тэй хөдөлж байна уу даа гэж бо­догддог.

Ер нь өнгөрсөн хуга­цаанд бид бүхэн их олон эвгүй үзэгдэл ажигласан. 2008 онд сонгууль дөнгөж өндөрлөж, МАХН-ын за­саг­лалын үед хүний цус урссан шүү дээ. Таван хүний амь үрэгдсэн. Гэтэл үүнийхээ учрыг одоо хүр­тэл олоогүй. Цагдаагийн хэдэн хүнийг ялтан бол­гоод тавьчихлаа. Гэтэл тэр үеийн МАХН-ын бай­шин дотор хүнийг халаа­гуу­раас гавлаж, амийг нь хороосон. Үүнд шүүхээс дүгнэлт өгөөгүй л байна. Улс төрийн гол хүчний төв байран дотор хүн нас бар­сан тухай асуудал шүү дээ. Үүнээс хойш худал хуурмаг амлалт, Оюу­тол­гой, Таван толгойн асуу­дал, гадныханд найр тавьж, шударга бусаар хуваарилалт хийснээр зогсохгүй хээл хахууль, авлигын хэрэг ч олон гар­лаа. Энэ бүхнийг бодо­хоор хар дарсан зүүд шиг санагддаг.

Харин өнөөдөр Мон­гол түмний заяа тэнгэрлиг юм болохоор 2012 оны УИХ, Орон нутгийн сон­гуульд ардчилсан хүч­нийг гол болгож сонгос­ноор байдал засрах тө­лөвтэй л явж байна.

-Улс төрийн үйл явд­лын гүнд олон жил ажил­ласан хүний хувьд үе, үеийн Ерөнхийлөг­чийн сон­гуу­лийн өнгө ямар бай­сан талаар ярихгүй юу?

-Өнгөний хувьд би дээр хэлсэн дээ, энэ удаа­гийн сонгууль өндөр түв­шинд болж байна гэж. Ардчиллын үйл явц маань өөрөө эрийн цээнд хүрчихлээ. Нөгөө талаас нийгмийн сэтгэлгээ, үйл явдлын үр нь боловсрох цаг хугацаа нь энэ бүх­нийг шинэ болгож байна. Ер нь одоогийн Ерөн­хий­лөг­чийн сонгуульд нэр дэвшээд өрсөлдөж бай­гаа гурван хүн гурвуулаа миний сайн анд нөхдүүд. Хэдийгээр надаас на­саар дүү ч гэлээ Элбэгээг ардчилсан хувьсгалын үеэс эхлээд мэддэг, хам­тарч ажилладаг, дэмждэг.

Б.Бат-Эрдэнэ аварга бол манай нутгийн хүн. Монгол даяараа түүхэнд нэрээ үлдээсэн хүчит авар­га маань. Ойрын хэдэн жил ийм аварга дахиж төрөхгүй биз дээ гэж боддог. УИХ-д сууж байхдаа эх орон, газар шорооныхоо төлөө дуу хоолойгоо өргөж, намын­хаа даргыг огцруулах са­на­лыг хүртэл тавьж бай­сан хүн. Тиймээс монгол­чууд түүндээ хайртай, хүндэлж явдаг.

Нөгөө талаас Н.Удвал гэж ариун цагаан үйлстэй эмч хүн. Тэр бол улс төрд орж байгаа эмч нарын, эмэгтэй хүний төлөөлөл. Бид сайн танилууд. Тий­мээс энэ гурван хүн надад их ойр.

Сонголтын тухай яри­хад бид энэ гурваас нэгийг нь л сонгож таар­на. Гурвууланг нь сонгож болдог бол тун сайн баг болох юм. Ха­рам­салтай нь нэгийг нь л сонгоно. Ингэж сонгоход шалгуур хэрэгтэй. Мон­голын эрт­ний судруудад төрийн эрх бариулах хүнээ сон­гох шалгуурыг тун тодор­хой заасан бай­даг. Ингэх­дээ гурван зүй­лээр шинж­дэг. Нэгдүгээрт, үзлийг нь, хоёдугаарт, үйл хэргийг нь, эцэст нь хүс­лийг нь шинж гэж. Тиймээс энэ гурван хүний үйл хэр­гийг монголчууд бүгд мэд­нэ. Нэг нь ардчиллын тугаа анхан өргөж боссон, мон­гол­чуудаа ардчилсан хувьс­галд уриалан дуу­даж, өнөөдрийг хүртэл тугаа өндөрт өргөж яваа, Монголд төдийгүй дэл­хийд нэртэй улстөрч.

Нэг нь Монгол түмний хайртай их аварга. Нөгөө нь Эрүүл мэндийн сайд.

Дээрх шалгууруудаас хамгийн гол нь үзлийн шалгуур болж байгаа. Хэн ямар үзэл барьж бай­на. Үзэл гэдэг бол зөвхөн нэг хүний асуудал биш юм. Учир нь энэ гурван хүн гурван улс төрийн хүчнийг төлөөлөн гарч байгаа. Тэдгээр улс тө­рийн хүчнүүд нь үзлээ энэ гурван хүнд даатгаж, томъёолж, ард талд нь харж суугаа.

-Тэгвэл гурван нэр дэв­шигчдийн үзэл нь ямар гэж?

-Үзлийн хувьд зам мөрийн асуудал гэдгийг би түрүүн хэлсэн. Социа­лизмаар 70 жил яваад сүүлд харамссан шигээ тийм замаар явчих вий дээ гэдэг бол маш том асуудал. Хэдийгээр хү­мүүс улс төрийн үзлийн тухай өдөр бүр ярьдаггүй ч гэлээ ирээдүйнхээ тухай боддог хүн бүр үүнийг анхаарахгүй байж болох­гүй.

1992 онд баталсан Үндсэн хуульд хүмүүнлэг, иргэний, ардчилсан нийг­мийг цогцлуулна гээд заа­сан. Энэ бол манай үзлийн гол чиг. Үүнийг хэрсүүхэн шиг аваад үзэх юм бол социализмын эсвэл капитализмын за­маар яв гээгүй, хүн тө­рөлхтний зорьж байгаа иргэд нь хамгийн гол хү­чин байж өөрсдийн хувь заяагаа шийддэг нийгэм гэж ойлгох учир­тай. Энэ­хүү хүмүүнлэг, иргэний, ардчилсан нийг­мийн цогц­­луулна гэдэг бол асар их хүнд зорилт. Үүний гол санаа нь иргэд, хүн ард нь хувь заяаны­хаа жолоог барьж, асууд­лаа шийднэ гэсэн үг. Тиймээс энэхүү гол үзэл дээр дээрх гурван нэр дэвшигчийн хэн нь баттай зогсож чадаж байна вэ гэдэг нь тун сонин.

-Өмнөх Ерөнхий­лөгч­дийн үзэл нь ямар байсан юм бэ?

-Өмнөх замаа харах юм бол бид янз бүрээр будилж явсан. 1993 онд П.Очирбат Ерөнхий­лөг­чийг сонголоо. Тэр үед би найздаа хэлж байлаа, Ерөнхийлөгч хүн улс орны­хоо үзлийг тээж явдаг, үүгээр байр сууриа илэрхийл гэж. Тэр үед ардчиллын төлөө ард­чил­сан нам хүчнүүд нөгөө талд социализмаа за­саад үлдэх хүсэлтэй хуу­чин хувьсгалт нам гээд хоорондоо бас л ширүү­хэн үздэг байлаа шүү дээ. Манай хүн 1995 оны нэгдүгээр сарын сүүлчээр Ардын эрх сонинд үзлээ илэрхийлэхдээ эдийн зас­гийн байдлаас нь хан­даж “Монголчууд ариун цагаан атаа жөтөө, шу­дар­га шуналаар амьдрах ёстой” гэсэн лоозон тавь­чих­сан. Түүнээс болж бид хоёр муудаж, сайдаж явсан үе бий.

Дараа нь Н.Бага­бан­ди Ерөнхийлөгч сонгогд­лоо. Би Н.Багабанди Ерөн­­­хийлөгчид “Улс орны хувьд үзлээ сонгох, тодруулах шаард­лага гар­даг. Та Монгол орны талаарх үзлээ илэр­хий­лээч” гэж хэлсэн. Тэгэхэд 1999 онд тэрээр Ардчил­сан социалист залуучуу­дын холбоо байгуулаг­да­хад явуулсан баярын би­чиг­тээ “Ардчилсан социа­лизм бол Монголын ирээ­дүй мөн” гэж бичсэн бай­сан. Тэр бол Ерөнхийлөгч өөрийнхөө үзлийг илэр­хийлэхдээ социалист зам­­­налыг сонголоо хэмээн тунхагласан хэрэг.

Дараагийн Ерөнхий­лөгчийн уг санаа нь анх­наасаа гуравдагч замын үзэл буюу Амартисены үзлийг барьж гарсан хүн. Амартисен бол Нобе­лийн шагналт, одоо Хар­вардын их сур­гуу­лийн профессор, дэл­хийд нэр­тэй онолч хүн. Магадгүй энэ үзэл ч буд­дын шашны үзэл, ном­лолд ойр бай­сан байж болох юм. Гэтэл сүүлд нам хуваагдах бо­ло­ход үндэсний ардчил­сан үзэл, ардчилсан со­циа­лизм гэж хоорондоо маргалдсаар байгаад гурав дахь замын үзэл алга болчихсон.

Өнөөдөр харин тав дахь Ерөнхийлөгчөө сон­гох тухай асуудлыг ярьж байна даа.

-Та дээр хэлэхдээ өнөөгийн нэр дэвшигч гурван хүний үзэл тун сонин гэлээ. Энэ та­лаар нэлээд судалсан юм аа даа?

-Гурван нэр дэвшиг­чийн мөрийн хөтөл­бөрийг интернэтээс ком­пью­тертээ татаж аваад, зэрэгцүү­лэн хараад сууж байна. Ингэхэд Үндсэн хуулиар тунхагласан хү­мүүнлиг, иргэний, ардчил­сан нийг­мийн сонголтыг бататгах үзэл санааг зөв­хөн Ц.Эл­бэгдорж Ерөн­хий­лөгч л илэрхийл­сэн байна. Гэ­тэл нөгөө хоёр нэр дэв­шигч­дийн мөрийн хөтөл­бөрт энэ талаар огт алга. Тэгэхээр би бодож байна, Ерөн­хий­лөгч хүн үзлийн талаар өөрийн­хөө байр суурийг илэр­хий­лэхгүй юм бол өөр юуны тухай ярих ёстой юм гэж. Үзэл­тэй нийгэм гэдэг бол нар­тай, гэгээн өдөр яваа ний­гэм. Ийм нийгэмд замаа олоод явчих­на. Үзэлгүй нийгэм бол харанхуйд тэмтчиж яваа хүнтэй адил алхам тутам­даа хана мөргөж, бие биенийхээ гар, хөл дээр гишгэж, хоорондоо мөр­гөл­дөж явна шүү дээ. Тий­мээс үүнийг нэр дэв­шүүл­сэн улс төрийн хүч­нүүд нь ойлгоогүй, нэр дэвшигч­дийнхээ мөрийн хөтөл­бөрт суулгаж өгөө­гүй нь харамсалтай байна.

Тухайлбал, МАН-ын мөрийн хөтөлбөрт өрөөс­гөл эдийн засгийг үр ашигтай хослуулна гээд биччихсэн байх юм. Эдийн засгийн шинжлэх ухаанд ийм нэр томъёо байдаггүй. Өрөөсгөл эдийн засгийг хэдий болтол ч авч явах билээ. Баруун хармаандаа өрөөс­гөл, зүүндээ үр ашиг­тай эдийн засагтай явах гэсэн бодол төрөөд байх жишээтэй. Энэ мэт асуудал байна л даа.

Ер нь бол үзлийг томъёолж гар­гана гэдэг зөвхөн тунхаг­лаад өнгөр­нө гэсэн үг бус хэрэг­жүү­лэх хэрэгтэй бол­дог. Мон­голын нийгэм ардчилсан замналаар 20 жил явлаа. Үүнийхээ эцэст жинхэнэ ардчил­сан нийгэм гэд­гийг цогцлоох эхнийхээ том алхмуудыг хийж эхэл­лээ. Энэ бол нэгдү­гээрт, шууд ардчи­лал. Төр засгийн үйл ажил­лагаанд иргэд нь өөрс­дөө оролцож, иргэ­дийн­хээ саналаар асууд­лаа шийддэг болж эхэлж бай­на. 2012 оноос хойш, магадгүй АН гарч ирснээс хойш энэ зорилт хэрэг­жиж эхэлж байгаа байх. Энэ талаар Ц.Эл­бэг­дорж Ерөнхийлөгчийн мөрийн хөтөлбөрт орох­доо орон нутагт нь бо­лов­сон хүч­ний бодлого, тат­варын бодлого, газар ашиглал­тын бодлогыг нь өгөөд асуудлаа шийд гэж бай­на. Энэ бол мон­гол­чуу­дын ардчиллын төлөө тэмцэж ирсэн тэмцлийн хамгийн бодит үр дүн юм.

Энэ мэтээр бодоод үзэхээр өрсөлдөж байгаа гурван хүн дотроос улс орныхоо өнгөрсөн, одоо, ирээдүйг зангидаж харж чадсан мөрийн хөтөл­бөр­тэй хүн ганцхан бай­на. Би нөгөө хоёр хүнийг муу гэж байгаа юм биш. Гэхдээ тэдний ард байгаа улс төрийн хүчнүүд нь өөрсдөө ийм байдалд байгаа юм байна гэж дүг­нэж байна. Өөрөөр хэл­бэл, Үндсэн хуульд заа­сан зам мөрөө хэрхэн бататгах, хөгжүүлэх учраа олоогүй юм байна гэсэн бодолтой л сууж байна даа.

-УИХ, Засгийн газар нь нэг намын гарт бай­хад Төрийн тэргүүн нь өөр намаас байвал улс төр харьцангуй тэнц­вэр­жинэ гэсэн тайлбарт та ямар хариулт хэлэх вэ?

-Өнөөгийн нөх­цөл бай­­дал нэг нам нь УИХ барьж байхад нөгөө нь Засгийн газар, гурав дахь нь Ерөнхийлөгчөө тавьс­наар улс төр тогт­вортой байна гэдэг нь миний бодлоор цаг цагт өөр өөр утгатай байна. Монгол орон хэрэв хуучин хувьс­галт намын засаг­лалтай байгаад ардчил­сан ний­гэмд оръё гээд явж байх үед УИХ, Зас­гийн газраа МАХН барьж байхад ард­чиллын бага ч болов өнгө айзам оруу­ла­­хын тулд  Ерөнхий­лөг­чийн засаг­лалыг АН ба­риа­сай гэсэн хүсэл бай­сан юм. Тухайл­бал, 2001 оны Ерөнхий­лөг­чийн сон­­гуулийн үед бид үүнийг ард түмэндээ хэл­дэг байсан юм. Ард­чилал устгагдлаа, гиш­гэгд­лээ, соёолж байгаа ногоон­доо жаахан ч бо­лов ургах амьсгаа тавьж өгөх юмсан гэж. Гэтэл өнөөдөр бай­дал өөр АН төр засаг барьж байна гэдэг нь ард­чил­лын зам дээр урагшаа явах бо­ломж бүрдэж бай­на. Энэ үед өмнөх нийг­мийнхээ улс төрийн хүч­нийг өөд нь татаж гаргах, түүндээ Ерөн­хийлөгчөө өгье гэдэг асуудал байж болох уу. 

Нөгөө талаас нь аваад үзэхэд бид 22 жи­лийн зам туулахдаа нэг ч удаа ард­чилсан хүчнээс нэр дэв­шиж сонгогдсон төр, за­саг нь тогтвортой ажил­лах боломжтой үеийг үзсэнгүй. Дандаа сөрөг хүчнийхээ нөлөөнд орж, унаж босч, шавартай хут­галдаж явсаар өдийг хүр­лээ. Харин өнөөдөр тийм боломж бүрдлээ. Энэ үед ардчиллынхаа замыг мөрийг сонгосон сонголт дээрээ хүчээ нэгтгэх нь хэрэгтэй.

Эх сурвалж өдрийн сонин Т.ГЭРЭЛМАА