УИХ-д суудалтай намуудад өгдөг 3 тэрбумыг зогсооё!

Улс төрийн намын тухай хуульд зааснаар УИХ-ын сонгуулиар авсан суудлын тоогоор улс төрийн намууд төсвөөс мөнгө авдаг. Тухайн намын УИХ-д авсан нэг гишүүний суудлыг улиралд 10 сая төгрөгөөр тооцож, бүрэн эрхийн хугацааны турш төсвөөс санхүүжилт олгодог. Энэ дагуу намууд төсвөөс санхүүжиж буй. Өөрөөр хэлбэл, намууд улсын төсвөөс  санхүүждэг гэсэн үг. Тухайлбал,  АН 2012 оны сонгуулиар 33, МАН 25, “Шударга ёс эвсэл”-ийн бүлэг 10 суудал авсан. Тэгэхээр жилд АН нэг тэрбум 320 сая, МАН нэг тэрбум, “Шударга ёс эвсэл” 400 сая төгрөг авдаг. Улсын төсвөөс намуудын санхүүжилтэд зориулж жилд хоёр тэрбум 920 сая төгрөг зарцуулдаг гэсэн үг юм. Бүрэн эрхийн хугацаанд санхүүжилт авдаг гэхээр дээрх тоо дөрвөөр үржигдэнэ. Энэ мөнгөний 50 хувь нь сонгуулийн тойрогт үйл ажиллагаа явуулахад зарцуулах ёстой байдаг аж. Харин ингэж чадаж байгаа эсэх нь тодорхойгүй, хянаж нягталж байдаг газар гэж үгүй. Намуудад хуваарилагдаж байгаа энэ хөрөнгө мөнгийг бүтээн байгуулалтад зориулдагсан бол наад зах нь сургууль цэцэрлэгийнхээ асуудлыг хөнгөвчлөх бүрэн боломжтой гэсэн үг. 

Намууд төсвийн мөнгөнөөс гадна намын гишүүдийнхээ татвар, хандиваар санхүүждэг. Хэн намдаа илүү их хандив, татвар өгнө, түүнд  УИХ-ын сонгуульд нэрээ дэвшүүлэх эрх үүсдэг. Дор хаяад ямар нэгэн албан тушаалд очих учраас аль болох ахиухан мөнгө өгөхийг эрмэлздэг гэх юм билээ. Уг нь хуульд намд зориулж нэг удаа өгөх хандивын дээд хэмжээ хуулийн этгээдээс арван сая, иргэдээс нэг сая төгрөгөөс хэтэрч болохгүй гээд заачихсан. Бас хандив өгснийх нь төлөө албан тушаал, хувийн эрх ашгаар шахалт үзүүлж болохгүй гэсэн хэдий ч өнөөдрийн нөхцөлд байдал эсрэгээрээ эргэчихсэн байгаа. Өөрөөр хэлбэл, мөнгөтэй, эрх мэдэлтэй эрхмүүдийн  намдаа өгөх хандив нь үүгээр хязгаарлагдахгүй. Харин ч хэн их мөнгө өгнө албан тушаалд хүрэх  магадлал  тэр хэрээр өндөр болно.  Энэ тогтсон уламжлал, зарчмаараа бол Монголд нам шиг баян байгууллага байхгүй. Тэгсэн хэрнээ дээр нь төсвөөс тэрбумаар нь мөнгө авч байна.  УИХ-ын гишүүдийг ард түмний төлөөлөл хэмээдэг. Гэвч тэднийг УИХ-д хөтлөн оруулах жолоо цулбуур үнэн хэрэгтээ улс төрийн намуудад л буй.  Ингэж уг язгуур, салгаж үл болох хэлхээ холбооны эхлэл нь намтай холбогддог болохоороо тэд сонгогдсон хойноо намынхаа эрх ашгийн төлөө ажиллахгүй гээд яах билээ. Яг ийм хэрэгцээ шаардлага, лоббигоор батлагдсан хуулиудын нэг нь энэ сонгогдсон гишүүдийнхээ суудлын тоогоор санхүүжилт  авах тогтолцоо болоод байна.

Эдийн засаг хүндэрч, төрийн албан хаагчдыг олноор нь цомхотгож, татвар нэмж, эмийн мөнгөнөөсөө хүртэл танаад байгаа энэ цаг үед улс төрийн намуудад төсвөөс олгодог мөнгийг өгөхгүй байх нь зүйн хэрэг. Энэ оны төсвийн тодотголд эм, эмнэлгийн хэрэгслийн мөнгийг есөн тэрбумаар танасан. Үүнд эрхтэн шилжүүлэн суулгасан иргэдэд өгдөг эмийг олгохгүй байхаар болоод буй. Үүнээс болж эрхтэн шилжүүлэн суулгасан 300 гаруй иргэний амь, нас, эрүүл мэнд дээсэн дөрөөн дээр ирээд байгаа. Тиймээс эмийн мөнгө, хүүхэд, эхчүүдийнхээ мөнгө рүү гар дүрж байхаар ядаж эдийн засаг хүнд байгаа үед ч атугай улс төрийн намуудад өгдөг төсвийн санхүүжилтийг зогсоох  зохицуулалтыг хийж өгч болохгүй гэж үү. Зогсоодоггүй юмаа гэхэд багасгаж танаж болохгүй гэж үү.

Л.Одончимэг