Банкуудын зээлийн давхар хүү иргэдийн нурууг авч байна

Хүчтэй нь хүчгүйгээ барьж иддэг байгалийн хуулиар манай улсын эдийн засаг явсаар ирлээ. Үүний нэг жишээ нь арилжааны банкуудын олгодог цалин, тэтгэврийн өндөр хүүтэй зээлийн асуудал юм. Монголын хүн амын талаас илүү хувь нь дунд, дундаас доогуур амьдралтай. Цалингаас цалин, тэтгэврээс тэтгэврийн хооронд амьдарч байгаа хүмүүст хуримтлал үүсгэх, унах унаа, орон сууц худалдаж аваад байх боломж тэр бүр үгүй. Тиймээс цалин, тэтгэврийн зээл авахаар арилжааны банкуудад хандаж зээлээс зээлийн хооронд бор хоногийг өнгөрөөж буй хүн Монголд хэдэн зуун мянгаараа байна. Сарын эцэст "зээлээ яана аа" гэж толгойгоо гашилгаж, шүүрс алдах хүн хаа сайгүй. Юмны үнэ өсч, иргэдийн худалдан авах чадвар буурсан энэ хүнд байдлыг харин арилжааны банкнууд “овжноор” ашиглаж байна. Яаж гэж үү?

Арилжааны банкууд иргэдийн татвараас бүрддэг Нийгмийн даатгалын сангаас 10.7 хувийн хүүтэй зээл авдаг. Үүнийгээ 7.3 хувийн хүү нэмж эргүүлээд иргэдэд олгодог байна. Ингэснээр иргэдийн нуруун дээрх ачаа хүндэрч хэдэн төгрөг авсныхаа төлөө, авсан мөнгөтэйгөө тэмцэх хэмжээний мөнгийг банкны өндөр хүүд төлж байна.

Өмнө нь Нийгмийн даатгалын санд татварын нэг их наяд гаруй төгрөг хуримтлагдсан байдаг аж. Үүнээс 532 тэрбум төгрөгийг арилжааны найман банкинд дунджаар 10.7 хувийн хүүтэйгээр 1-2 жилийн хугацаатай байршуулжээ. Арилжааны банкууд энэ мөнгийг тэтгэвэр болон цалингийн зээлээр өндөр хүүтэйгээр иргэдэд өгдөг юм байна. Татвар төлөгчдийн цугларсан хуримтлалаас 10.7 хувийн хүүтэйгээр авчихаад үүн дээр 7.3 хувийн хүү нэмж иргэдэд зээлдүүлж байна гэсэн үг. Гэтэл манай улсад нийт ниймгийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авч байгаа 320 мянган иргэний 60 орчим хувь буюу 190 мянга нь тэтгэврийн зээлтэй. Эдгээр тэтгэврийн зээлд 355 тэрбум төгрөг эргэлдэж байгаагийн 64 тэрбум нь зээлийн хүү. Мөнгөний ханш унаж, эдийн засаг хүндэрч байгаа учраас сүүлийн хоёр жилд тэтгэврийн зээл авч байгаа иргэдийн тоо ч гурав дахин өссөн байна. Мөн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байгаа 600 мянган иргэнээс 260 мянга нь цалингийн зээлтэй. Цалингийн зээлийн дундаж хүү жилдээ ойролцоогоор 54 орчим хувь  байгаа. Үүнд  дунджаар 1.4 их наяд төгрөг эргэлдэж буй. Цалингийн зээл аваад сар бүр 500 мянган төгрөгийн эргэн төлөлт хийдэг иргэний 200 мянган нь цэвэр хүү гэж банкны мэргэжилтнүүд ч хэлдэг юм билээ.

Иргэд ингэж өдөр хүүтэй зээл авч байгаа нь арилжааны банкуудын буруу биш. Тэд иргэдэд хүссэн мөнгийг нь гаргаж өгч, бага багаар мөнгөө эргүүлж авахдаа хүү тооцож авдаг. Энэ бол зах зээлийн хууль. Арилжааны банкууд нийгмийн даатгалын сангаас 10.7 хувийн хүүтэй мөнгө авч байгаа учраас зээлсэн мөнгөө ч, ашигаа ч олох нь мэдээж. Төрөөс авсан хүүнээсээ доогуур бодож иргэдэд зээл өгнө гэж мэдээж байхгүй. Яг үнэндээ жирийн иргэд, цалин, тэтгэврийн зээл авч хүүгээрээ арилжааны банкууд, төрийг өндөр ашигтай ажилуулж байгаа юм. Багахан мөнгө зээлчихээд авсан мөнгөтэйгөө тэнцэх, зарим тохиолдолд түүнээс илүү хүү төлж буйгаа захын хүн мэднэ. Гэсэн хэдий ч амьдрал хүнд, яах аргагүй мөнгө хэрэгтэй болсон үед банкнаас өөр хандах газар иргэдэд үгүй.

Төр өндөр хүүтэй зээл арилжааны банкуудад өгч байгаагаас, түүнээс ч илүү хүүтэйгээр жирийн иргэд эргүүлээд авч байна. Энэ чөтгөрийн тойргоос гарч, иргэдийнхээ халаасыг ухдаг зуршилаасаа банкууд ч, төр засаг ч тэр хэзээ ангижрах вэ? Хамгийн ядуу амьдарч, хамгийн их татвар төлж, өндөр хүүтэй зээлэнд дарлуулж, тэгсэн хэрнээ хамгийн үнэнч, шударгаар хөдөлмөрлөж байгаа хүмүүс бол дундаж амьдралтай, жирийн иргэд шүү дээ. Амьдрал хүнд байхад хүүгийн хүүгээр тэдний нурууг авсаар байх уу?

Л.Одончимэг