Ш.Өлзийбаяр: “Чингисийн хүүхдүүд” киноны хөгжим оскарт эгшиглэх болсон нь бахархалтай

“Чингисийн хүүхдүүд” уран сайхны кино 90 дэх удаагийн Оскарын шагналд өрсөлдөх эрхтэй боллоо.Тодруулбал, “Гадаад хэл дээрх кино”-ны төрөлд Монгол Улсыг төлөөлөн анх удаа албан ёсоор өрсөлдөх эрх авлаа. Энэ талаар өчигдөр тус киноны уран бүтээлчид мэдээлэл хийв.

Д.Золбаярын найруулсан “Чингисийн хүүхдүүд” киног нүүдэлчин монголчуудын ёс заншлыг дэлхий дахинд сурталчлах зорилгоор бүтээсэн хэмээн уран бүтээлчид хэлж байсан юм. Тус кино одоогийн байдлаар 10 гаруй олон улсын кино наадамд оролцох урилга аваад байгаа аж. Энэ үеэр тус киноны зөвлөх продюссер Д.Цэнгэл “90 дэх удаагийн Оскарын кино наадамд нийт 92 улсаас нэр дэвшүүлснээс Оскарын хороо Монгол Улсыг бүртгэж авсан.Оскарын шагнал гардуулах ёслол ирэх оны гуравдугаар сарын 4-нд болно. Мөн оны нэгдүгээр сар хүртэл 92 улсын уран бүтээлчид кампанит ажил явуулж таван улсын кино Оскарын “Гадаад хэл дээрх шилдэг кино” номинацид тунаж үлдэнэ. Дэлхий дахиныг хамарсан кампанит ажил явуулж байж олон улсын шүүгчид, кино сонирхогчдын анхаарлыг татаж чадна. Манай кино оскарт албан ёсоор оролцох эрхтэй болсноо баталгаажуулж байгаа болохоос өрсөлдөх эрхтэй болсон гэсэн үг биш.Өрсөлдөх эрхтэй болохын тулд хамгийн сүүлийн таван кинонд тунаж үлдэх хүртэлх үйл ажиллагааг бид зохион байгуулах шаардлагатай” гэлээ. Мөн тус кинонд тоглосон жүжигчин Р.Анхням “Хотод амьдарч буй хүүхдүүд хөдөөний амьдралаас хөндийрсөн байдаг.Бид нүүдэлчин соёлтой учраас хөдөөний хүүхдүүд яаж амьдарч, байгаль орчинтойгоо хэрхэн зохицож чадаж байгааг энэхүү киноноос үзээсэй.Уран бүтээлчийн хувьд манай кино Монгол ахуй, ёс заншил, соёлыг дэлхийд сурталчилж чадах бүтээл болсон” хэмээв. “Чингисийн хүүхдүүд” хэмээх эрэмгий хурдан морь унах туршлагыг бага наснаасаа хуримтлуулж ирсэн Монгол хүүхдийн ур чадварыг харуулсан бүрэн хэмжээний уран сайхны киноны зураг авалтыг өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сард Архангай аймгийн Цэнхэр суманд эхлүүлж жил гаруйн хугацаанд нийт нэг тэрбум 200 сая төгрөгийн төсөв зарцуулан бүтээжээ. Уг киноны зураглаачаар Д.Ангараг, продюссерын багт гавьяат жүжигчин, дуучин Ж.Алтанцэцэг, зохиолчоор Ч.Ганзориг, Г.Буянцогт нар ажилласан бол гол дүрийг Д.Доржсамбуу, Д.Дорж, Д.Шаравдорж, Б.Батмэнд, Р.Анхням, Britanny Belt нар бүтээсэн байна.

Ингээд “Чингисийн хүүхдүүд” уран сайхны киноны хөгжмийг бичсэн,Улсын филармонийн хөгжмийн зохиолч, Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан Шатарын Өлзийбаяртай ярилцлаа.

-“Чингисийн хүүхдүүд” хэмээх уран сайхны кино өчигдөр нээлтээ хийлээ.Таны хувьд энэхүү киноны хөгжмийг нь бичсэн.Хэдий хэр хугацаанд энэхүү уран бүтээл дээр ажилласан бэ?

-Юуны өмнө энэхүү кино Америкийн кино академийн дээд шагнал болох Оскарт өрсөлдөх эрхтэй болсонд баяртай байна. Оскар бол нэг ёсондоо “Киноны олимп” гэж хэлж болох юм. Монголчууд бид нэгэн сэтгэлээр түүхэн амжилт гаргахын төлөө нэгдэн, кино урлагийг дэмжих шаардлагатай. Миний хувьд энэхүү киноны хөгжмийг нэг сар гаруй хугацаанд маш их зүйлийг бодож, бичсэн.  Симфони найрал хөгжим биш, Морин хуурын чуулгаар киноны хөгжмийг тоглуулснаараа онцлогтой болсон л доо. Хөгжмийн дуугаралтыг нь хүчтэй болгохын тулд өргөлттэй хэсгүүдэд нь компьютер ашигласан байгаа.

-“Чингисийн хүүхдүүд” кино “Оскар”-т өрсөлдөхөөр болвол таны хөгжим гадаадын нэртэй уран бүтээлчдийн чихэнд хүрэх болно. Монгол ахуйг харуулсан, монгол аялгуу содон, сонин санагдах байх шүү.

-Тийм л дээ. Манай улсын кино уран бүтээлчид сүүлийн жилүүдэд их чадварлаг, мэргэжлийн түвшинд уран сайхны болоод баримтат кино хийдэг болсон. Найруулагч Д.Золбаярын энэхүү бүтээл дэлхийн нэр хүндтэй кино наадамд оролцоно гэдэг их бахархмаар амжилт. Аливаа зүйлд ая, дуу чимээ хамгийн чухал байдаг. Тэр утгаараа уран сайхны киног илүү хүнд хүргэхийн тулд хөгжим их чухал. Энэхүү кино маань хурдан морь унаач хүүхдийн тухай өгүүлэх учир хурдан морины хэмнэлд тохирсон хөнгөхөн, ая эгшиг сонсогдохоор хөгжмөө бичсэн. Тус киноны уран бүтээлчийн багт ажиллаж, уран сайхны киноны нэгээхэн хэсэг болох хөгжмийг нь бичсэндээ баяртай байна.Тэр ч утгаараа миний бичсэн “Чингисийн хүүхдүүд” киноны хөгжим оскарт эгшиглэвэл бахархалтай санагдаж байна.

-Өмнө та ямар киноны хөгжим бичиж байв. Ер нь киноны хөгжим бичих хэцүү юу?

-Халхын голын дайны ялалтын түүхт 75 жилийн ойд зориулан бүтээсэн “Эх орон дуудаж байна” уран сайхны кино болоод залуучуудын хайр дурлалыг харуулсан “Цэн тогоруу” хэмээх киноны хөгжим бичсэн. Киноны хөгжим бичих, бусад төрлийн хөгжим зохиохоос их ялгаатай л даа.Киноны хөгжим өөрийн таашаал онгодоор биш, найруулагчийн тавьсан дүрсийг үзэж, түүнд тааруулан туурвидгаараа ялгаатай.Ер нь нэлээд түвэгтэй л дээ. Гэхдээ киноны хөгжмөөр гаршсан хөгжмийн зохиолчид амархан гэж ярих нь бий.

-Хэдий хэр хугацаа шаардагдах бол?

-Киноны хөгжим, бүжгийн жүжиг, концертийн хөгжмийг бичихэд хамгийн багадаа сарын хугацаа шаардагдана.Хөгжим бичихээс илүү хөгжмийн найралжуулах, зэмсэгжүүлэлт дээр их уддаг л даа.Ерөнхий төлөвлөгөө хурдан гарч болох ч механик ажиллагаа нь маш их.Найралжуулахын тулд симфони оркестрын хөгжим болгонд тохируулна.Гаргахыг хүсэж байгаа аялгуу маань бусад хөгжимд дарагдах вий гэж санаа зовж, тооцоо хийнэ.Энэ ажиллагаанд олон цагийг зарцуулдаг.Нэг сар, түүнээс илүү хугацаа зориулах нь ч бий.Том хэлбэрийн хөгжмийн бүтээлийг дуу шиг сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр бичдэггүй.Няхуур ажиллаж, бүтээлийнхээ гүнд орж, “шатаж” байж хийдэг учраас энэ хөдөлмөрийг хэмжихэд хэцүү л дээ. Том хэлбэрийн хөгжмийн бүтээлийг олон удаа сонсож хянадаг учраас “хий нь багасдаг” юм. Тийм учраас том бүтээлд, нөр их хөдөлмөр, зүрх сэтгэл шингэсэн байдаг учраас сонсогчдод хөгжмийн урлагаар дамжуулан бүхий л зүйлийг ойлгуулах боломжтой болдог.Сонгодог бүтээл, том хөгжмийн бүтээлүүдийг сонссон хүн сэтгэлийн асар их таашаал, энерги авдаг. Энэ бол нотлогдсон зүйл.

-Та гадаад, дотоодын мэргэжлийн хөгжмийн их сургуулиудад суралцаж, хөгжмийн урлагийн өндөр боловсрол эзэмшсэн манай улсын нэртэй хөгжмийн зохиолчдын нэг.Эзэмшсэн боловсролынхоо тухайд ярьвал?

-Монголдоо Соёлын коллежийг 1997 онд дүүргэж байлаа. Улмаар Оросод суралцах ганцхан хуваарийг нь би авч, их л баярлаж байв.Ингээд ОХУ-д зургаан жил сурч, Москва хотын Соёл, урлагийн их сургууль, М.И.Гнесиний нэрэмжит хөгжмийн академийг дүүргэсэн.Хүн эзэмшсэн мэргэжлээрээ илүү сайн, чадварлаг ажиллахын тулд сурч боловсрох, сурсан эрдмээ амьдрал дээр боловсруулж бүтээл, бүтээгдэхүүн болгож байх нь хамгийн чухал юм.

-Та Монголын хөгжмийн зохиолчдыг төлөөлөн олон улсын хэмжээний уралдаанд тогтмол “шандас” сорьж алдраа дуурсгаж байдаг хөгжмийн зохиолч.Өөрийн гаргасан амжилтаасаа дурдахгүй юу?

-2010 онд Москвад суралцаж байхдаа Италид болсон олон улсын хөгжмийн зохиолчдын их наадамд төгөлдөр хуур, найрал хөгжимд зориулсан бүтээлээрээ оролцож, гуравдугаар байрыг эзэлж байлаа. Их урам, зориг өгсөн уралдаан болсон л доо.Учир нь дэлхийн олон орны шилдэг хөгжмийн зохиолчид оролцож, тэргүүн байрыг нь Словани, хоёрт Япон, гуравт Монгол орсон гэж бодохоор бахархмаар санагддаг юм билээ.Тэр үед гадаадын том хөгжмийн уралдаан, наадамд монгол хөгжмийн зохиолчид оролцож байгаагүй юм.Харин надаас хойш хэд хэдэн хөгжмийн зохиолчид уран бүтээлээ дэлхийд таниулах болсон.ОХУ-ын Калуга хотод болсон “XXI зууны хөгжмийн зохиолч” олон улсын уралдаанд оролцож тусгай байр эзэлж байв.Миний морин хуур, симфони найрал хөгжимд зориулсан нэгдүгээр концертыг морин хуурч Д.Шинэцог тоглосон бол хоёрдугаар концертыг нь Д.Жигжиддорж амилуулан олны хүртээл болгож байлаа.Д.Шинэцог Австрийн Вена хотноо болсон Ф.Шубертын нэрэмжит олон улсын уралдааны тэргүүн шагналыг хүртэхдээ ч энэ зохиолыг тоглосон байдаг.

-Таны хувьд киноны болоод томоохон хөгжмийн бүтээл туурвихаас гадна олон сайхан нийтийн дууны аяыг зохиосон шүү дээ.Ер нь хичнээн дуутай вэ?

-200 орчим дуутай. Энэ жил “Морин хуур” уралдаанд “Тэнэгэр их тал” дуугаараа тэргүүн байр эзэлсэн.Өмнө нь хоёр, гуравдугаар байр эзэлж байлаа.“Дорнын говиос Монгол эхэлдэг”, “Би Монгол”, “Хулдын цэнхэр уулс” зэрэг олон сайхан дуу байна даа.Нийтэд хүрсэн “Чамайгаа санахаар” гэж дуу бий.