Цалин нэмлээ, үнэ өслөө

Цалин нэмлээ, үнэ өслөө. Өнгөрсөн 25 жил мөрдөгдөж ирсэн уриа энэ жил дахиад л биеллээ олов.  Багш нарын ажил хаялт, эмч нарын суулт, соёл урлагийнхны жагсаал гээд сүүлийн нэг жилийн хугацаанд Төрийн ордон руу хаягласан үгс ерөөс цалин нэмэх тухай л байсан. ОУВС-ийн тулгалтаас шалтгаалан цалин нэмэх боломжгүй гэж гэдийж байсан Засгийн газар долоо хоногийн өмнө дүрээ өөрчилж нүүрээ “нааш” нь харуулав. Багш, эмч, сувилагч, соёл, урлагийн ажилтнуудын цалин 8-30 хувиар нэмэгдэнэ. Гэхдээ баярлаад хэрэггүй. Өргөн хэрэглээний үнэ аль хэдий нь 150-200 төгрөгөөр өсчихсөн.

Үнэ өслөө

Засгийн ордноос цалин нэмэх сураг сонсогдсоноос ердөө тав хоногийн дараа томоохон зах, худалдааны төвүүдэд өргөн мах, талх гурилан бүтээгдэхүүний үнэ өсч эхлэв. Миний зах сүлжээ дэлгүүрийн бүх бараа чанараасаа шалтгаалаад 50-150, зарим тохиолдолд 200 төгрөгөөр нэмэгджээ.  Дэлгүүрийн зохион байгуулагчид үүнийг цаанаас тогтоосон үнэ бид мэдэхгүй гэж бухимдсан иргэдийн амыг таглаж байв. Номин, Сансар худалдааны төвд ихэнх бараа өмнөх үнээрээ байсан ч экспортын зарим архи, чихэр, шоколад, жимсний үнэ 50 төгрөгөөр, хүнсний ногооны үнэ 150 төгрөгөөр нэмэгджээ. Барс зах дээр худалдаалагдаж буй хүнсний ногооны үнэ 150-200 төгрөгөөр нэмэгдсэн байв. Чухамдаа ийм дүр зургийг Бөмбөгөр худалдааны төвөөс ч олж харна.  

“Энэ жилийн долдугаар сард хэрэглээний үнийн индекс өмнөх оныхоос өссөн шалтгаан нь зуншилт тааруу байсан, бороо хур элбэг байсантай холбоотой. Тухайлбал махан бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт нийт инфляцын 1.8 хувь, бензин 0.8 хувь, согтууруулах ундаа 0.5 хувийг эзэлж байгаа”гэж Монголбанкны Судалгаа статистикийн газрын захирал Д.Ган-Очир ярьсан юм.

Цалин нэмсэн, нэмээгүй, эдийн засаг хямарсан, хямраагүй, дэлхийн зах зээлд газрын тосны үнэ буурсан, буураагүй хамаагүй өсч л байдаг бензин шатахууны үнэ энэ удаагийн “айлгах төлөвлөгөө”-г тойрч гарсангүй.

“Магнай Трейд” компанийн зургадугаар бичил хороолол, 25-р эмийн сан, Гранд-Плаза орчмын салбарт “АИ-92” шатахууныг 1830 төгрөгөөр, “АИ-95” төгрөгөөр, дизель түлш 2150 төгрөгөөр борлуулж байв.

Харин” Петровис” компанийн 13 дахь уулзвар, Чингисийн өргөн чөлөө, Тасганы овооны салбарт “АИ-92” шатахууныг 1820 төгрөгөөр, “АИ-98”-г 2280 төгрөгөөр, “АИ-95”-г 2120 төгрөгөөр, дизель түлшийг 2160 төгрөгөөр борлуулж байлаа.

“Сод Монгол” группийн Нарны зам дагуу байрладаг хоёр ч ШТС, Тасганы овоо дахь салбарт  “АИ-92” шатахууныг 1820 төгрөг, “АИ-95”-г 2080 төгрөг, дизель түлшийг 2100 төгрөгөөр борлуулж байв. Хэдийгээр салбар яамны зүгээс наадам өнгөрснөөс хойш 20-30 төгрөгөөр нэмсэн гэж байгаа ч наадмын өмнөхөн 90-120 төгрөгөөр нэмэгдсэн шатахууны үнэ ердөө сарын дараа дахин 20.-30 төгрөгөөр нэмэгдэв.  Ийнхүү 2018 он гарснаас хойш гурван ч удаа шатахууны үнэ нэмэгдлээ.

“Энэ удаагийн үнийн өсөлтийг цалин нэмэгдэхтэй холбоотой гэж яг таг тайлбарлаж болохгүй. Бид компанийн удирдлагуудад шаардлага хүргүүлсэн. Бид хуульд оногдсон эрх хэмжээнийхээ хүрээнд л ажиллана. Нэмэхийг нь болиулах, нэмэхээс нь өмнө хязгаарлах эрх байдаггүй. Шаардлага хүргүүлдэг, торгууль ногдуулдаг” гэж Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газрын дэд дарга Н.Бямбадорж ярьсан юм.

Цалин нэмлээ

Монгол Улсын Засгийн газар ОУВС-н өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрт хамрагдсаны дараа 2016 оны сүүлээр нэг, 2017 онд хоёр удаа шатахууны онцгой албан татварыг бууруулах шийдвэр гаргасныг 2017 оны аравдугаар сард буцаан нэмэгдүүлэх талаар тусгасан байв. Энэ оны эхээр буюу 2018 оны нэгдүгээр сард шатахууны үнэ нэмэгдэж, үүний дараа Засгийн газраас албан татварыг ч тэглэх шийдвэр гаргаж байлаа.

Оны сүүлээр ч, оны эхэнд ч багш, эмч, соёл урлагийн ажилтнууд цалин нэмэгдүүлэх шаардлагыг Засгийн газарт удаа дараа хүргүүлж байв. Аравдугаар сарын сүүлээр багш нар ажил хаях гэж оролдож, урлагийн аижлтнууд ч цалингаа нэмэгдүүлэхийг шаардан лоозон барьж жагсаж амжсан. Ажил хаяхаас хэдхэн цагийн өмнө Засгийн газраас гурван талт уулзалт зохион байгуулж, нэг удаад 300 мянган төгрөгийн урамшуулал төрийн албан хаагчдад олгохоор болж асуудал намжив. Гэвч дөрөв, тавдугаар сард эмч, сувилагчид талбай дээр жагсан Засгийн газрыг үүргээ биелүүлэхийг шаардсан. Эмч нар ажил хаяхаа зарлаж төрийн нуруунд “хутга” тулгасны дараахан нэг удаа хэлэлцээрийн ширээний ард суусны эцэст ийнхүү цалин нэмэгдэх шийдвэр гарлаа.

“Эхний байдлаар бид ирэх онд төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлэхэд 220 орчим тэрбум төгрөг байхаар төлөвлөж байна. Ямар ч байсан бид цалин нэмэх асуудал дээр бат зогсоно. Үүнтэй холбогдуулан ОУВС-ын зөвлөмжөөр гаргасан хэд, хэдэн тогтоолыг хүчингүй болгож цалин нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан” гэж Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд С.Чинзориг ярьж байлаа.

Багш сувилагчдын цалинг ажлын нөхцөл байдалтай нь уялдуулан 20-30 хувиар нэмж байгаа. Ирэх онд ч төрийн албан хаагчдын цалинг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэх бодлого баримталж буй аж. Тиймийн тулд төрийн бүх шатны албан хаагчдын ажлын нөхцөл байдлыг тогтоох судалгааг эхлүүлжээ.

Одоо яах вэ?

Яах ч үгүй. Засаг цалин нэмсэн. Худалдаачид үнээ нэмсэн. Үнийг төрөөс зохицуулах боломжгүй. ШӨХТ-т ч хуулийн эрх хэмжээ байхгүй. Торгууль тавьдаг, ниргэсний дараа л хашхирах байгууллага. Ийм л байсаар ирсэн. Цаашид ч ийм байна. Гэхдээ худалдаа эрхлэгчдийн зөвлөл, бизнесийн зөвлөл, худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим, ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо гэж байгаа бол тэдэнтэй Засгийн газар уулзах ёстой. Уулзаж байж ямар нэгэн шийдвэр гарна. Түүнийг нь худалдаа эрхлэгчид дагана. Чөлөөт эдийн засагтай, ардчилсан гэх тодотголтой ямар ч улсад байдаг шийдвэр. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэл гэдэг нь ердөө л энэ. Аль нэгэн намд мөнгөтэй бизнесмен шургалах нь түншлэл бус. Харин зах зээлийн нийгэмд тулгарах бүх асуудлыг хамтдаа туулахын тулд энэ хоёр салбар оршин тогтнодог учиртай.

Одоо байгаа нөхцөл байдалтай холбоотойгоор ШӨХТГ-с “Шунхлай”, “Сод Монгол” компаниудыг торгуулиа төлөхөөс зайлсхийсэн гэх үндэслэлээр шүүхэд өгөөд байна. Цаашид хэрхэхийг мэдэхгүй. Нэг жилд гурван ч удаа нэмээд байхад шийдэж чадаагүй байгууллага одоо энэ асуудлыг шийдэж чадахгүй л болов уу?

Эцэст нь нэгэн худалдаачны үгийг дайя. “Үнээ нэмсэн юм тэгээд юу гэж. Цалин нэмэгдэнэ гээ биз дээ” гэж...

Б.Аззаяа

zindaa.mn