“Босоо хөх Монгол” ТББ-ын Удирдах зөвлөлийн дарга Ц.Баяраа: Энэ асуудал цаанаасаа захиалгатай юм биш биз

“Босоо Хөх Монгол” ТББ-ын тэргүүн  Г.Ганхуягийг есдүгээр сарын 24-ний өдөр Увс аймгийн нутаг дэвсгэрээс барьж, саатуулаад байна. Түүнийг Эрүүгийн цагдаагийн газраас бусдын эд хөрөнгийг авахаар заналхийлсэн гэх үндэслэлээр нийслэлийн Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс нэг сарын хугацаатайгаар хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа Урьдчилан хорих 461-р ангид цагдан хориод байгаа юм. Дээрх асуудалтай холбоотойгоор “Босоо Хөх Монгол” ТББ-ын Удирдах зөвлөлийн дарга Ц.Баяраатай ярилцлаа.

-“Босоо Хөх Монгол” ТББ-ын тэргүүн Г.Ганхуягийг ямар шалтгаанаар цагдан хорьсон бэ?

-Өөрийгөө трансжендер гэж тодорхойлдог Солонго гэдэг залуу манай тэргүүнтэй утсаар ярьсан байдаг. Манай удирдах зөвлөлийн хэд хэдэн гишүүн оффис дээрээ ажил яриад сууж байхад Г.Ганхуяг руу байнга залгаад байсан юм билээ. Тэр Солонго гэдэг залуугийн талаар Г.Ганхуяг өөрийн фэйсбүүк дээр мэдээлэл гаргасан. Тэрийгээ аваад өгөөч гэж шалаад байсан юм билээ. Тэгээд Хуягаа маань өөрийнхөө өрөөнд утсаар ярьчихаад гарч ирэхдээ “Энэ нэг юм над руу залгаад салдаггүй. Постоо устгаад өг гээд гуйгаад байх юм. “Тэгвэл чи манай нэг салбар машин авч өг” гээд даапаалчихлаа. Цалингүй, орлогогүй энэ нөхөр хаанаасаа машин авч өгдөг юм, одоо утас амраах байх аа” гэж ярьж байгаа юм. Миний хувьд ийм л зүйл болсон гэж сонссон. Гэхдээ үүнийг гэрчлэх гэрчүүд байгаа. Энэ бол бодитой болсон зүйл. Гэтэл ийм зүйлийг хэрэг болгож, улмаар хорьж шалгаж байгааг гайхаж байгаа. Түүнээс биш санаатайгаар бусдыг дарамталж, мөнгө нэхэж, машин авхуулж, дээрэм тонуул хийчихсэн зүйл байхгүй. Хэрвээ буруу зүйл хийсэн бол хариуцлагаа хүлээх чадвар бидний хэнд нь ч байгаа. Би хэлдэг, “Манайхныг шалга аа. Биднийг мөрд, шалга. Буруутай байвал хууль шүүхээр нь тогтоо” гэдэг. Яагаад гэвэл бид нар тэдний яриад байгаа шиг гэмт үйлдэл хийдэггүй учраас ам бардам байдаг.

-Асуудал анх Солонго болон эмэгтэй хувцас өмссөн залуучуудын зурагнаас эхэлсэн шүү дээ. Машин өгөхгүй бол зургийг нь сошлд тараана гэж шантаажилсан гэдэг зүйл яригдаад байгаа?

-Тийм зүйл байхгүй. Асуудлыг мушгин гуйвуулж цацаад байна. Дээрэм, шантааж гэдэг бол хэрвээ чи мөнгө өгөхгүй бол би ингэнэ гэдэг замаар явагддаг гэдгийг хүн бүхэн мэднэ. Гэтэл энд огт өөр зүйл яригдана. Зургийг нь постолсны дараа тэр залуу манай тэргүүн рүү ярьсан. Тэгээд харин ч өөрөө дахин дахин залгаж дарамт үүсгэсэн байгаа юм. Хүн рүү дахин дахин залгаад постоо устга гээд байгаа чинь дарамт мөн биз дээ. Пост оруулсан он сар болон утсаар ярьсан он сараар нь шалгаад үзэхэд энэ асуудал маш тодорхой болно.

-“Босоо Хөх Монгол” бүлгэмийн тэргүүнийг хорьчихлоо. Энэ асуудалд танай гишүүд хэрхэн хандаж байна вэ?

-Ер нь бол манайхан их уур уцаартай байгаа. Манай үйл ажиллагаа бол хэвийн үргэлжилж байна. 27 мянган гишүүнтэй үндэсний хэмжээний байгууллага шүү дээ. Энэ зүйлээс болоод бид нар зогсчихно гэж байхгүй. Тасралтгүй ажилладаг мотор шиг явсаар байх болно. Бүлгэмийн гишүүдийнхээ уур уцаарыг би арай гэж тогтоож байна. Үүнээс болоод бослого үймээний шинжтэй акц бий болох вий гэдгээс болгоомжилж байна. Тэгэхээр энэ хэргийг маш хурдан шийдвэрлэж, үнэн зөвийг нь хурдан ялгаж салгах хэрэгтэй байх. Юун түрүүнд Ганхуяг тэргүүнийг суллах шаардлагатай. Гишүүд болон дэмжигч нартаа хэлэхэд, энэ асуудлаас болоод бухимдаад байх хэрэггүй ээ. Үймээн самуун үүсгэж болохгүй. Гишүүдээс гадна жирийн иргэд маш их хандаж байна. Та бүгд тайван байгаарай. Үнэн мөн нь олдоно оо. Хар цагаан нь ялгарна аа. Эцсийн мөчид биднийг буруутгаж байгаа хүмүүс өөрсдөө хүнд байдалд орох нөхцөл байдал үүсэж ч магадгүй шүү. Ард түмний өмнө, хуулийн өмнө ичгэвтэр байдалд ороод зогсох вий. Ард түмний бухимдал өчүүхэн зүйлээс ч дүрэлзэж асдаг. Тиймээс муулж байгаа, сайлж байгаа хүмүүс ч аль аль талаасаа болгоомжтой хандах хэрэгтэй.

-Г.Ганхуягийг хорьж шалгах зайлшгүй шаардлага байсан юм болов уу? Рецедив гэмт хэрэгтэн, эсвэл оргон зайлах магадлалтай хүмүүсийг л хорьдог шүү дээ. Үүнийг та юу гэж харж байна вэ?

-Манай хүн бол тухайн үед тэнгэр үйл мөргөлөөр Увс аймаг руу явах ажилтай байсан. Цагдаад байцаалтаа өгчихөөд тэр зүг рүүгээ ухас хийгээд, хажуугаар нь салбар зөвлөлтэйгөө  уулзахаар явсан хооронд л мөрдөн байцаалтаас оргон зайлсан гэсэн зүйл гаргаж ирээд Увсын цагдаагийнхан баривчилсан байна.

-Энэ хэрэгтэй холбоотойгоор “Босоо Хөх Монгол” бүлгэмийн гишүүдийг мөн цагдаагаас дуудаж тайлбар мэдүүлэг авч эхэлсэн гэсэн. Энэ талаар?

-Ер нь дуудаж байгаа. Намайг ч гэсэн дуудаж байна. Миний хувьд яг өнөөдрийн байдлаар урьдчилсан төлөвлөгөөний дагуу “Байгаль эх-Хариуцлагатай уул уурхай” үндэсний хэлэлцүүлгийн ажлаар зүүн гурван аймагт ажиллаж байна. Энэ ажлыг дуусахаар очиж тайлбар өгнө.

-Трансжендер хүмүүсийн талаар та болон танай байгууллага ямар байр суурьтай байдаг вэ?

-Энэ төрлийн хүмүүсийг хоёр төрөлд хуваадаг гэнэ. Жинхэнэ болон хуурамч гэж. Үнэхээр байгалиасаа тэгээд төрчихсөн учраас эрхийг нь хамгаална, хайрлана гээд яваад байх шиг байна, зарим хүмүүс. За тийм бол тэр л биз. Гэхдээ тэднийг сурталчлаад, нийгэмд буруу үлгэр дуурайлал үзүүлээд байж болохгүй. Нөгөө хэсэг нь бол хуурамчаар трансжендер болж харагдаж дээрэм тонуул хийдэг, шантааж ххийдэг, биеэ үнэлдэг ийм зүйл бас байна. Эд нар чинь эрэгтэй хүн мөртлөө эмэгтэй хүн болж харагдаж байгаа л хүмүүс шүү дээ. Зүгээр нэг өөрсдөө мөрөөрөө тэр юмаа хийгээд явахгүй, эрүүл саруул хүмүүсийг энэ ажилдаа уруу татаж, гаж зүйл сонирхдог хүмүүсийн тоог нэмж, өөрсдийгөө бусдад сурталчилж байгаа нь нийгмийн гаж үзэгдэл. Энэ ярилцлагыг уншиж байгаа хэн нэгний эрэгтэй хүүхэд нь эмэгтэй хүн шиг хувцаслаад ороод ирвэл дэмжих үү. Тийм эцэг эх ховор доо. Дээр нь энэ хүмүүс биеэ үнэлэх, хавьтал хийсэн хүмүүсээ бичиж аваад шантаажлах, хуурч мэхлэх, дарамтлах, дээрэмдэх үйлдлүүдийг гаргаж байна.

-Эдгээр залуучууд биеэ үнэлсэн гэх баримт танд байгаа юу?

-Энэ залуучуудын тухай гомдлууд бид нарт олон удаа ирж байсан. Гомдлыг шалгах үүднээс манай нэг гишүүн мессеж бичээд уулзахаар тохиролцсон. Нөгөө биеэ үнэлдэг трансжендер гэж өөрийг нэрлээд байгаа залуу “буудал аваад байж бай” гээд уулзсан. Яг уулзаад байж байхад нь манайхан очиж баримтжуулсан байгаа. Ийм тохиолдлууд олон байгаа. Ер нь сошлоор явж байгаа “санхүү өгнө, авна” гэсэн заруудын ард ийм залуучууд маш олон байдаг. Гэтэл биеэ үнэлж байгаа, биеэ үнэлдэг гэдэг нь батлагдчихаад байгаа ийм залуучуудыг шалгахгүй, харин эсрэгээр нь эх орон газар шорооныхоо төлөө тэмцэж байгаа залуучуудыг дуун дээр нь түргэн шуурхай шалгаж, хорьж байгаа нь эргэлзээ төрүүлж байгаа.

Би бол трансжендерүүдийг нийгмийн гаж үзэгдэл гэж шууд хэлнэ. Энэ бол Монгол үр удмыг устгах, Монгол эр хүний хийморь сүлдийг доройтуулах, Монгол эрчүүдийг дэлхий нийтэд гутаах, баатарлаг Монгол эр хүний түүхийг бүдгэрүүлж байгаа ийм үйлдэлтэй хэрхэвч эвлэрч болохгүй. Эртний баатруудын удам хүдэр сайхан эрчүүдийг харах гэж, бөх үзэх гэж гадны жуулчид ирдэг байтал гомо, трансжендер гээд дархлагдчихсан эр эм нь мэдэгдэхгүй юмнууд биднийг төлөөлж, дэлхийд танигдах юмуу. Энэ бол Монголын нэр хүндэд асар цөвтэй зүйл. Бид цаашид ч үүнийг нийгмийн гаж үйлдэл гэж үзэх болно.  Энэ бол бидний үзэл бодол. Бид үүнээсээ ухрахгүй. Бид ер нь яагаад ийм үзэлтэй байж болдоггүй юм. Гэтэл Монгол эрчүүдийг хамгаалсан, монгол үр удмыг эрүүл саруул үлдээх, монгол удмын санг таслахгүй байх энэ үзлийг ярьсны төлөө яагаад бид нарыг буруутгаад байгаа юм.

Трансжендер гээд байгаа тэр эрчүүд чинь хүний эрх ярьж болдог, бид болохоор Монгол эр хүний ёс жудаг, нэр хүндийг хамгаалах эрхтэй байж болохгүй юу. Тэд биднийг гадуурхлаа гэж яриад байгаа. Гэтэл энэ хүмүүс Монгол эрчүүдийг доромжлоод байна шүү дээ. Биеэ үнэлэх, шантааж, дээрэм гээд хамаг л бузар булай ажлуудад энэ хүмүүс оролцоод байна шүү дээ. Үүнийг яагаад шалгахгүй байна.

-Та удмын сан гэж ярилаа. Үүнийгээ тодруулаач?

-Ардчилал нэрийн доор хүний жам ёсны бэлгийн харилцаанаас өөр үйлдэл хийж, түүнийгээ сурталчилж, түүгээрээ бахархаж байгаа хүмүүсийн зөв юм уу. Хоёр эр хүн хоорондоо ёс бус харилцаанд ороод, хойд сүв рүүгээ хийлцээд байхаар үр хүүхэдтэй болох уу. Ийм Монгол гэр бүл байдаг юм уу. Монгол улс үүнийг хүсээд байгаа юм уу. Ядаж энэ хүмүүс чимээгүй амьдарч болдоггүй юм уу. Олон сайхан залуучууд энэ хүмүүсийг хараад даган дуурайх аюул бодитой нүүрлэчихээд байна. Та бүхэн сошлоор харсан. Нэг хоёроороо гарч ирдэг байсан бол хэдэн арваараа зэрэгцэж суугаад зургаа бахархалтайгаар сошл сүлжээнд цацдаг боллоо. Тэд залуучуудад өөрт нь эмэгтэй гэж итгүүлэх ятгалга явж байж магадгүй. Эр эмийн жам ёсны ариун харилцааг үгүйсгэж, эрийг эмлэдэг энэ гаж үзэгдлийг Босоо Хөх Монгол бүлгэм цаашдаа хэзээ ч хүлээн зөвшөөрөхгүй гэдгээ зарлачихъя.

-Та бол Г.Ганхуягийг хэрэг хийгээгүй гэж хэлж байна. Тийм бол цагдаагийн байгууллагаас гэмт хэрэг хийсэн гэж мэдээлээд, шууд хорьж шалгаж байгааг юу гэж тайлбарлах вэ?

-Энэ байгууллагын удирдах зөвлөлийн даргын хувьд нэг зүйлийг гайхаж байгаа. Яагаад Г.Ганхуягийг хорьж шалгаж байгаа юм. Энэ хүн рецедив гэмт хэрэгтэн юм уу, хүн алчихсан юм уу. Энэ хүн хэрвээ Солонго гэдэг залуугийн зургийг сошлд тавина шүү, зургаа тавиулахгүй гэж байгаа бол надад мөнгө өг гэсэн бол энэ бол шантааж. Харин сошлд тавьсны дараа Солонго гэдэг залуу манай Хуягаа руу байнга залгаж, постоо аваад өгчих гээд байсан. Тэгээд дахин дахин залгаад байхаар нь цаадах чинь постоо авахгүй гэдгээ илэрхийлэхдээ "Манай нэг салбарт машин аваад өгчих, тэгвэл ингээд дуусгая” гэдэг байдлаар тэр хүнийг өөрөөсөө холдуулах гэж л хэлсэн үгийг нь цагдаад бичлэг болгоод өгсөн юм байна. Цаад санаа зорилго, сэдэл юу байв гэдгийг яагаад тайлбарлахгүй, шалгаж тодруулахгүй ингэж огцом баривчилгаа хийж байна.  

Цагдаа нь буруу ойлгодог юмуу, эсвэл цаана нь ямар нэг ашиг сонирхол байгаа юм уу, бусдыг дарамталсан, шантаажилсан гэж цагдаагийн байгууллага шууд мэдэгдэл хийж байгаад гайхаж байгаа. Гэхдээ манайхаас гурван хүний бүрэлдэхүүнтэй хуулийн ажлын хэсэг гарсан байгаа. Бид энэ асуудлыг маш нарийн судалж байна. Удахгүй манайхаас албан ёсны мэдэгдэл гаргах болно.

Бид нарын хамгийн их гайхаж байгаа зүйл бол Г.Ганхуягийг рецедив гэмт хэрэгтэн шиг, нийгэмд аюултай хүн шиг шууд хорьж шалгаж байгаа юм. Зүгээр бөөгийн зан үйл хийх гэж явсан ганц хоёр хоногийн асуудлаас нь болж саатууллаа. Энэ хүнийг нийгмээс тусгаарлах гэж, айлгах гэж байгаа оролдлого юмуу гэж харж байна. Бид нараас иргэдийн асууж байгаа ганц зүйл нь ердөө л энэ. Яагаад хорьж байгаа юм бэ, энэ хүн юу хийсэн юм бэ гэж олон хүн асууж байна.

Бид хуулийн дагуу Г.Ганхуягийг эхний ээлжинд батлан даалтад гаргаж авах хүсэлтийг холбогдох байгууллагад тавина. Бидний хийж байгаа ажилтай холбоотойгоор шалтаг гаргаж манай тэргүүнийг хорилоо гэж хардах гишүүд ч олон байна. Ингэж хардахаас өөр аргагүй нөхцөл байдал үүсээд байгаа. Өөр хүмүүс трансжендерүүдийг зодсон, үзэл бодлоо илэрхийлсэн тохиолдол зөндөө байдаг. Ийм үед ямар арга хэмжээ авсан юм бэ. Гэтэл манайхыг найтаасан ч буруутгах гэж оролдож байгаа юм шиг л харагдаж байна. Хууль хүчний байгууллага яагаад бид нарыг нүд үзүүрлэж хандаж байгаа юм бэ гэсэн гомдол гишүүдээс ирж байна. Нийгэмд биднийг гэмт хэрэгтнүүд шиг харагдуулах сонирхол захиалга байгаа юм биш биз. Үүний цаана нөгөө л хонгилын шүүгч, цагдаа гэдэг шиг ямар нэг захиалга байгаа юм биш биз. Монголд нууц юм гэж байхгүй. Бид олж тогтоох болно. Одоогоор хуульчид судалж байна.

-Та бүхний хийж байгаа ажилтай холбоотой гэх хардлага байна гэлээ. Сүүлийн үед ямар ажил хийж байна? Ямар тэмцэл өрнүүлж байна вэ?

-Бид тэмцэж л байдаг. Бид хууль бусаар үйл ажиллагаа явуулж байгаа маш олон уул уурхайнуудтай тэмцэж байгаа. Тэмцсээр ч ирсэн. Цаашдаа ч тэмцэнэ. Хэрвээ бидний үйл ажиллагааг зогсоох гэсэн дарамт шахалт мөн байвал бид улам хатуу тэмцэнэ. Бид нарт бол хардах тодорхой өнцөг байгаа. Гэхдээ тэрийг бол Г.Ганхуяг өөрөө хэлэх байх. Бид өмгөөлөгчөөр дамжуулж тэргүүнтэйгээ уулзаж байж мэдэгдэл хийнэ. Гэхдээ бид энэ асуудалд хүлцэнгүй хандахгүй. Намайг яг Хэнтий аймагт Гутайн давааг сүйтгэж байгаа, хууль бусаар алт олборлож байгаа уурхайтай тэмцэж явах хойгуур Г.Ганхуягийг маань барьж хорьсон. Бид  их хүлээцтэй хандсан. За гараад ирэх байлгүй гээд харж байсан чинь Ганц худагт хийчихлээ. Ер нь тэр трансжендер гээд өөрийгөө цоллоод байгаа залуу утасны яриаг нь бичиж авсан нь ч анхаарал татаж байгаа. Хэний захиалгаар хийв. Яагаад тэр залуу Г.Ганхуяг руу дахин дахин яриад дарамтанд оруулж, хүний тэвчээрийг баран байж үгийг нь бичиж авсан юм. Энэ асуудал цаанаасаа захиалгатай юм биш биз.