Хэн сайд болох нь хамаагүй, “аахилах” бус ажил хийдэг нь хэрэгтэй

У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар боломжийн ажилласан, бүтээн байгуулалтын чиглэлд олон ажил эхлүүлсэн гэдэгтэй санал нийлнэ. Үүнийг би дүгнэх ч хэрэггүй, ард түмэн болж өнгөрсөн сонгуулиар нэгэнт дүнгээ тавилаа. Гэхдээ түүний Засгийн газарт ачааны хүндийг бусдаараа үүрүүлчихээд өөрсдөө хэвлэл мэдээллээр “аахилж” суусан сайд цөөнгүй байв. Тодотговол, Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Ч.Улаан, Эрчим хүчний сайд Ц.Даваасүрэн, Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазар, Шадар сайд Ө.Энхтүвшин, Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар нар айргийн тавд зүй ёсоор багтана. Гэтэл хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, цахим орчны мэдээллээс түүвэрлэж суухад ачаа үүрэлгүй “аахилж” суусан нөхөд сайдынхаа суудалтай зууралдаж үлдэх санаархлаа цухалзуулсан нь илт. Тэгэхээр шинээр байгуулагдах Засгийн газар “аахилж” суусан нөхөддөө нэгэнт анхаарал хандуулсан биз ээ. 

Жинхэнэ ажлын талбарт байсан сайд нар бас байгааг үгүйсгэж болохгүй. Цар тахлын үед дэлхий нийтээрээ тэвдэж, эдийн засгийн байдал ч өдрөөс өдөрт таагүй болж байна. Энэ үед Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар туйлын буурьтай ажиллалаа гэж харж болохоор. Эдийн засагчид, ажиглагчид сайн муу хэлж л байна. Ойлгох, ойлгохгүй хүмүүсийн өнгөц шүүмжлэлээс илүүтэй өнөөгийн нөхцөл байдал үүнийг харуулах байх. Хамгийн олзуурхам зүйл гэвэл тэр өнгөрөгч хугацаанд У.Хүрэлсүхийн огцом шийдвэрт дальдирч, Монгол Улсын сангийн ёроолыг нь харалгүй авч үлдсэн гавьяатай. Энэ утгаараа У.Хүрэлсүхийн танхимд байх ёстой сайдын нэг нь Ч.Хүрэлбаатар мөн болов уу. Эмзэг үед Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнээ сэлэм эргүүлэхээр л мөнгө тэврээд гүйдэг сайд хэрэггүй юм. Үүнд буурь, суурь юу юунаас чухал. Ерөнхий сайд ч өөрөө хэлэхдээ “Энэ Засгийн газраас улирах нэг, хоёр сайд л байгаа” гэж хэлсний нэг нь Ч.Хүрэлбаатар байж болно. 

Залуусын төлөөллөөс бол У.Хүрэлсүхийн “Сэлэмний ир” болж яваа Л.Оюун-Эрдэнэ ямар ч утгаараа фронтын тэргүүн эгнээнд явсан хүмүүсийн тоонд орно. У.Хүрэлсүх засгийн тэргүүнд гарахдаа гол зэвсгээ болгож байсан “Шударга ёс, тогтолцооны зарчим”-аа үргэлжлүүлнэ гэвэл Л.Оюун-Эрдэнэ шиг “Жадны үзүүр” яах аргагүй хэрэгтэй учраас улиран үлдэх магадлал өндөр. Эрүүл мэндийн сайдыг маш сайн ажиллалаа гэж байна. Нэг талаараа ажиллахаас өөр нөхцөлгүй цаг үе таарчээ. Гэхдээ Д.Сарангэрэл сайд бол яах аргагүй ажлын талбарт зогссон хүн мөн. Цаг үеэс үл хамааран эрүүл мэндийн салбарт оновчтой төсөл хөтөлбөр ч хэрэгжүүлсэн байдаг. Түүнд улирах санаа байгаа ч эргэлзээтэй. Нөгөө талаас Зам, тээврийн хөгжлийн сайд Б.Энх-Амгалан “Дарханы зам”-аас эхлээд шүүмжлэлийн гол бай болдог ч энэ салбарт ажилласан хүн. Ажлын талбарт хөдөлж байсан учраас шүүмжлэлд өртдөг байх. Тэр зам, тээврийн харилцааг олон улсад чамгүй өргөжүүлэн ажиллажээ. Мөн Боловсрол, соёл шинжлэх ухаан, спортын сайд Ё.Баатарбилэг тодорхой бодлого гаргаж байсан ажлын талбарт дахь хүмүүсийн нэгээр нэрлэгдэнэ. Ямартай ч тэр Монгол Улсын боловсролын салбарт гаднын олон төсөл хөтөлбөр орж ирснээр эрлийз гэж болох тогтолцоо үүсээд байсан. Үүнд гойд анхаарч ажилласан сайд юм. 

Гэтэл эрх баригч намаас сонгуульд өрсөлдөх эрхийн мандат авч чадаагүй нөхдүүд үлдсэн. Тухайлбал, Шадар сайд Ө.Энхтүвшин, Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Ч.Улаан, гишүүн асан Д.Тэрбишдагва нарт чухам ямар ам өгөөд мандатгүй үлдээснийг мэдэхгүй. Урваж шарвахдаа сайн нөхөд ямар нэгэн ам авсан байж таарна хэмээн хаодана. Нэр дэвшээд өвдөг шороодсон Ц.Нямдорж гээд ахмадын бүлэг байна. Ямар ч хариултгүйгээр эдгээрийг “аних” хэрэгтэй. Өндөр настай гэж байгаа юм биш, мэдлэг боловсролгүй, хоцрогдсон гэж байгаа ч хэрэг биш. Өнгөрөгч 20, 30 жилд төрийн өндөр дээд түвшинд алба хашиж ирсэн ахмадууд ухамсартайгаар өөрсдөө явах цаг нь болсон. Үнэхээр туршлага байгаад бодлого байдаг бол тэдэнд зөвлөхийн алба гэж бий. Б.Бат-Эрдэнэ аварга Монгол төрийн наадамд 12 түрүүлэхэд залхадаг түмэнтэй бөхийн эх орон. Тэгэхээр 28 жил УИХ-ын гишүүнээр ажиллахдаа салбарын сайдаар 3-5 удаа томилогдсон хүмүүсээс залхаж байгааг ч сонгуулийн дүн харууллаа. Энэ төр, нийгэмд шинэчлэл хэрэгтэй. Хийх ажил ч их. Тэгэхээр шинээр байгуулагдах Засгийн газарт та бүгдийг зөвлөхөөр урьж байна гэхэд буруудах зүйл алга. 

Үүнээс гадна “60 тэрбум”-ын гэх асуудлаар нэр дэвших эрхийн мандатаа авч чадаагүй УИХ-ын дарга М.Энхболд, Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх сангаас зээл гулгуулсан гэх Ж.Энхбаяр, Я.Содбаатар, Б.Батзориг, Л.Энхболд гээд хүмүүс хаачих вэ гэдэг асуудал тулгарна. Тэр тусмаа гишүүн асан Ж.Энхбаяр бол төрийн аль ч албанд ажиллах туршлагатай, аль ч салбарт эрэмбэтэй хүн. Гэтэл сангаас зээл авсан хэрэг мандуулсан нь харамсалтай. Түүнээс дөнгөж УИХ-ын гишүүнээр сонгогдоод сангийн мөнгөнд гар дүрсэн Л.Энхболд нарын хувьд бол улс төрийн ямар ч шатны албан тушаалд зам хаагдлаа гэсэн үг. Энэ бол яах аргагүй асуудал. У.Хүрэлсүх Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх сангаас зээл авсан нөхдөд хариуцлага тооцно хэмээн хэлсэндээ 70 хувь хүрч, зарим нөхдийг нэрийг нь дэвшүүлээгүй нь улс төрийн хариуцлага мөн. Харин ийн авч үлдээд сайдаар оруулаад ирвэл яах вэ гэдэг асуудал тулгарна. Жидүүчдээс сайд болох эрэмбэтэй, санаагаа цухалзуулж байгаа нөхөд ч байна, аймгийн Засаг даргад ч санаархаж байгаа нөхөд байна. Гэхдээ У.Хүрэлсүх “Нэг алдаа хийсэн гээд нэг насаар нь шийтгэж болохгүй” гэх утга бүхий байр суурь илэрхийлжээ. Алдаж, онодог нь хорвоогийн жам учраас бас л бодох зүйл. 

Нөгөө талаас залуусын амбиц гэж нэг айхтар зүйл байна. Тэдний амбицыг дарж байж Засгийн газраа байгуулахгүй бол тэдний эгнээнд ажил хийж үзсэн хүн тун ховор. Намтрыг нь дэлгээд харвал МАН-ын дэргэдэх оюутан болон залуучуудын байгууллагад удирдах ажилтан, намын Нарийн бичгийн дарга, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга гэх мэтээр дандаа улс төрийн албан тушаал дамжиж явсан цагаан гартнуудын давлагаа засаг байгуулахад тээг саад болно. Тэдэнд ажил хийсэн туршлага байхгүй ч улс төрийн амбицаараа өнөөгийн Ерөнхий сайдтай эн зэрэгцэж чадна. Тэд бол сайд дарга л байж чадна. Ажлын талбар дээр учраа олохгүй амьтад. Энэ нь залуусаас хол бай гэсэн үг биш. Үнэхээр залуусын эгнээ Засгийн газарт хэрэгтэй бол аймаг, дүүргийн Засаг даргаар ажиллаж байсан туршлагатай залуус энэ УИХ-д орж ирсэн. Тэд бол аймаг дүүрэгт анхан шатнаас нь ажиллаж үзсэн туршлага бүхий нөхөд учраас нам дагаж улс төрийн албан тушаалд очсон нөхдөөсөө илт давуу талтайг ч анхаарах биз ээ. Ядахад л ажил хийж алдаж, оносон туршлага тэдэнд бий. Энэ удаагийн парламентад нийслэлийн Засаг дарга, дүүргийн Засаг дарга тус бүр нэг, аймгийн таван ч Засаг дарга сонгогдож ирсэн байгаа. Тэд шинэдэж хөл алдах ч үгүй болсон байгаа. Засгийн газраа байгуулахдаа энэ мэт зүйлээ төлөвлөж бодсон байх. Гэхдээ сануулахад илүүдэх юун.