Гавьяа шагналуудаа хүссэн бүрд нь хүртээе

Монголчуудын дээрээс шагналын хур аадар шиг асгарсан өдрүүд үргэлжилж байна. Улсынхаа 21 аймгийн ээжүүдэд “Алдарт эх”-ийн одон гардуулсан Ерөнхийлөгч маань нэг өдөр гурван “Хөдөлмөрийн баатар” олгосон анхны тохиолдлыг бүрдүүлээд байсан. Тэгвэл энэхүү шагналын аадар өчигдөр ч үргэлжлэн асгалаа. Төрийн ордны хоёр талын зам хэсэгтээ нам түгжирч, Сүхбаатарын талбай хүний хөл гишгих зайгүй байсан нь өнөөх л бидний гавьяа шагналд дуртайгийн илрэл гэлтэй. Мэдээж хөдөлмөр бүтээлээ төр засагтаа үнэлүүлж шагнуулах нь сайхан зүйл. Харамсалтай нь манайхан янз бүрийн хэлбэр дүрс, сайхан сайхан нэртэй төмөр хэн дуртайгийнхаа энгэрт зүүн өгч “өндрөөр үнэлсэн”-ээ гайхацгаасаар байна.

Өчигдрийн хувьд малчин, багшаас эхлээд хошин шогчин, нийтийн дуучин хүртэл төрийн өндөр дээд одон медалиар энгэрээ мялаалаа. Даанч үеийн үед орхигдсоор ирсэн эрдэмтэн мэргэдүүд мөн л ард хоцорч, ирэх онд болох сонгуульд ашиг тусаа өгч мэдэх шогчид, дуучид л алдар суугаа өргөв. Уг нь бол хамгийн хөгжилгүй нийгэмд хошин шог хүчээ авдаг гэнэ билээ. Харин манайд аль 1990-ээд оноос өндөр авч эхэлсэн хошин шогийнхон өдгөө хамгийн баян, хамгийн их одон медальтай хүмүүсээр шалгарч байх шиг байна. Хошин шогийнхноос гавьяат аваагүй хүн бараг үлдсэнгүй.

Үүнийгээ ч батлах мэт жүжигчин Аглуу “Онон ах маань хошин урлагийн гавьяатуудын үүдийг нь нээж өгөөд хамгийн сүүлд өөрөө авч байна" хэмээн жүжигчин Н.Ононг Гавьяат жүжигчин цолоор шагнагдаад гарч ирэхэд нь сэтгэгдлээ хэлнэ лээ. Нэг үгээр жүжигчин Н.Онон эхлээд бусдыгаа гавьяат болгож өгөөд хамгийн сүүлдээ өөрөө авч байгаа бололтой. Түүнээс биш төр засаг “хөдөлмөр зүтгэлийг нь үнэлж” өгөөгүй мэт ойлгогдохоор байна. Мөн “Маск” продакшний жүжигчин Ж.Мөнхсайхан Гавьяат жүжигчин болсон байна лээ. Ийнхүү шинэхэн гавьяатууд төрөн гарсан нүсэр чимээнд дарагдан жинхэнэ ГАВЬЯАТ чимээгүйхэн буцлаа. Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин цол тэмдгээр 2009 онд шагнагдаж байсан жүжигчин Ж.Сүххуяг буюу бидний нэрлэж заншсанаар “Мандухай сэцэн хатан” киноны Даян хаан таалал төгссөн байна. Ингэж л авах ёстой нь авч чадалгүй, арай хийж авсан нэг нь гавьяаг нь эдэлж чадалгүй орчлонгоос буцсаар байгаа нь нууц биш.

Нийтийн буюу зохиолын дуучид ч гэсэн нэг ижил өнгөнүүд. Уг нь дуучид бол гүйцэтгэх уран бүтээлчид юм шүү дээ. Харин манайд өнөөдөр соёл урлагийн салбарын дунд шатны төрийн байгууллагуудын дарга нарыг дандаа зохиолын дуучид хийж байна. Бүр сүүлдээ хэл, ам болж байж байгуулагдсан Соёлын яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар хүртэл нэг дуучин томилогдоодохсон. Уг нь СОЁЛ гэдэг бол олон зүйлийг дотроо агуулсан том ойлголт. Даанч дарга нартай ойрхон байсан, тэднийг тойрон хүрээлэгч, сонгуулийн сурталчилгаанд нь хэдэн дуу дуулсан нөхдүүдээр соёлыг төлөөлүүлэн ойлгосоор байгаа нь харамсалтай. Өнөөгийн жишгийг дагаж мөн тэд л сүүлийн үед томоохон шагналуудыг хамсаар байх аж.

Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин, дуучин Т.Баясгалан шагналаа авсныхаа дараа “Намайг энэ шагналыг авахад тус болсон ханьдаа баярлалаа” хэмээн хэлж байсан удаатай. Нэг бодлын тэнэг, нөгөө бодлын их шударга хүн шиг санагдаж билээ. Учир нь тэр үед түүний нөхөр Д.Кёкүшюзан Батбаяр УИХ-ын гишүүнээр сонгогдон ажиллаж байсан юм. Тийм болохоор эхнэртээ гавьяат өгүүлэх талаар нэлээд хөөцөлдлөгөө гаргасан байхыг үгүйсгэхгүй. Харин энэ нь нууц байх ёстой байсан боловч эхнэр нь ийнхүү үнэнээ хэлж байлаа. Яг л ийм байдал шагнал дээр амь бөхтэй оршсоор байна. Уг нь бол төр засгийнхаа хайр хишгийг амьд сэрүүндээ хүртчих юмсан хэмээн горьдож суугаа ахмад буурлууд, авьяас нь халгисан ч даруухан аж төрсөөр байгаа олон эрхмүүд бий. Гэвч тэднийг нам дагаагүй, өөрийн хүн биш гэсэн үндэслэлээр манай дарга нар дарсаар, шагналаас нэрийг нь хассаар байдаг тухай яриа олны дунд байдаг. Нагац ахыг минь “Алтан гадас” одонгоор шагнуулахаар сум, орон нутгийн удирдлагууд нь тодорхойлоод найман жил өнгөрч байгаа, Ерөнхийлөгчийн шагнал хариуцсан хүнийг нь таних уу хэмээн хүртэл асууж байсан юм.

“Гавьяат малчин”, “Мянгат малчин” хэмээн цоллон шагнаж, УИХ-ын гишүүд нь түүнийгээ хийсэн ажилдаа оруулан бахар­халтайгаар тайлагнаж байгаа цагт манай улсад хэзээ ч эрчимжсэн мал аж ахуй жинхэнэ утгаараа хөгжихгүй. Малчид нь тооны араас хөөцөлдсөөр, бэлчээрийн даац хэтэрсээр байх болно хэмээн хэлж байсан танил ахын яриа үнэхээр үнэн бололтой. Ард түмнийхээ ядуу амьдрал, улстөрчдийнхөө увайгүй байдлыг хэдэн жил тайзан дээрээс элэглэсэн болж, дуу нэртэй “юм”-нуудыг үйлдвэрлэн нутгийнхаа улстөрчөөр дүрсжүүлэн өдөр шөнөгүй зурагт, радиогоор балбасныхаа дараагаас эхлэн гавьяат цолыг мөрөөдөж эхэлдэг бололтой юм. Мөрөөдөлдөө хүрэхийн тулд аль нэг намыг олигтойхон дагаж, танил талаараа эрх бүхий хүний чихэнд хонх уяулна. Тэгээд л нэг нартай өдөр “Энэ бол зөвхөн миний гавьяа биш. Хамт олны минь, та бүхний гавьяа шүү” хэмээн үнэнээ хэлж, нулимс унаган зогсох аж.

Эхэнд хэлсэнчлэн Ерөнхий­лөгчийн оруулж буй шагналын аадар энэ эрчээрээ үргэлжлэх юм бол ирэх жил буюу Ардын хувьсгалын 100 жилийнхээ ойгоор манай улсын насанд хүрэгчдийн ихэнх нь ямар нэг хэмжээгээр “энгэрээ цоолж” санасандаа хүрэх бололтой. Тиймээс нэгэнт үнэгүйдээд удаж байгаа шагналуудаа хэн хүссэн болгонд нь олгочихвол яасан юм бэ. Адилхан л бусдыг хөгжөөж байгаа учраас элэглэлийнхэн барьцаж мэдэх учраас Хар Төөгөө, Идэр-Од зэргээс эхлээд бүгдэд нь эрх тэгш олгож, орон нутагт соёлын үр тарьж байгаа утгаар нь сумын Соёлын төвийн эрхлэгч бүрийн энгэрт гялалзуулах хэрэгтэй. Тэгж гэмээнэ шагнал нүдээ олсон эсэх, танил тал харсан хараагүй гэсэн явган хэрүүл эцэс болж, нийтээр сэтгэл өег болох биш үү.

М.ЗУЛ

Эх сурвалж: Өглөөний сонин