Жилд нэг удаа даатгалын төлбөр төлөөд зээлийн эрсдэлээс сэргийлэх боломж бий

Голомт банкны Даатгал хариуцсан менежер Ч.Чинзориг зээлийн эрсдэлийн даатгалын талаар зөвлөж байна.

2020 оны эхний улирлын байдлаар Монгол Улсад 500 мянга гаруй иргэн ямар нэгэн байдлаар зээлтэй байна. Гэхдээ үүнийг давхардсан тоон үзүүлэлт гэдгийг санах хэрэгтэй. Задлаад үзэхэд 97.3 мянган иргэн ипотекийн, 797.1 мянга нь хэрэглээний зээлтэй, 530 мянга гаруй иргэн бусад төрлийн зээлтэй байна.

-Тэгвэл энэ тооноос хэд нь эрсдэлээ бүрэн даах боломжтой байдаг бол?

-Гэнэтийн зүйл учрахад бэлэн байхыг хүссэн хүсээгүй нийгэм биднээс үргэлж шаардаж байдаг. Хэнд ч маргааш юу тохиолдохыг тааж мэдэх боломжгүй учраас тэр. Байгууллага нь цалингаа тавьж чадахгүйд хүрсний улмаас зээлээ төлөх боломжгүй болох, эрүүл мэндийн асуудал тулгарах гэх зэргээр өөрөөс болон бусдаас хамаарсан олон янзын шалтгаан тохиолдох эсэхийг бид мэдэхгүй. Гэнэт осолд орж, хөдөлмөрийн чадвараа алдсанаар зээлээ төлж чадалгүй орон байраа алдаж байсан жишээ амьдрал дээр олон бий. Бүр муугаар бодоход зээлтэй иргэн амь насаа алдлаа гэхэд ард үлдсэн ар гэр, үр хүүхдүүд нь зээлийн өрөнд орж, төлөх хэрэгтэй болдог ч  тэр бүр боломж нь хэр байдаг бол?

Манайд ихээхэн тохиолддог зээлийн эрсдэлийн нэг төрөл бол гэнэтийн осолд орсны улмаас зээлийн өр төлбөрөө барагдуулах боломжгүй болох явдал юм. Зөвхөн орон сууцны зээлийн хувьд тухайн зээлдэгч нь гэнэтийн осолд орсны улмаас амь насаа алдах, эсвэл хөдөлмөрийн чадвараа 70-аас дээш хувь алдсан тохиолдолд зээлийн өрөө төлж барагдуулж чадахгүйд хүрч, санхүүгийн дарамтанд орохоос сэргийлэх боломжтой байдаг. Зээлийн эргэн төлөлтийг тасалдуулахаас сэргийлэх одоогоор мэдэгдэж байгаа хамгийн боломжит арга нь даатгал болоод байна.

-Жилд нэг удаа даатгалын төлбөр төлөөд зээлээ эргэн төлж чадахгүй байхвий гэх эрсдэлээс бүрэн сэргийлэх боломжтой байдгийг иргэд тэр бүр мэдээд байдаггүй.

-Даатгалын компани таны өөрийгөө болон өөрийнхөө эд хөрөнгийг үнэлсэн үнэлгээний үнийн дүнгийн асар бага хувь буюу 0.1-3 хүртэлх хувийг даатгалын хураамж болгон авч даатгалын санг бүрдүүлдэг. Тэрхүү сангаас эрсдэлд орсон харилцагч нарынхаа нөхөн төлбөрийг олгох зарчмаар ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл өнөөдөр танд эрсдэл тулгараагүй бол таны болон бусад харилцагч нараас бүрдүүлсэн мөнгөөр эрсдэл учирсан өөр нэг харилцагчид тусална. Магадгүй та маргааш ямар нэг эрсдэлд орвол мөн л бусад харилцагч нар танд тусална. Тиймээс зарим харилцагч нарын гаргадаг “даатгалаа төлсөн ч нөхөн төлбөр аваагүй” гэх гомдол нь огтхон ч асуудал биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ирээдүйд учирч болзошгүй хэлж ирдэггүй тэрхүү эрсдэлийн улмаас үүссэн санхүүгийн хямралыг хүндрэлгүйгээр даван туулахад туслах нь даатгалын зарчим. Даатгал бол ашиг олохын төлөөх үйл ажиллагаа огт биш, тухайн зүйлийг байсан байранд нь л буцаан оруулах ёстой үйлчилгээ юм.

-Даатгалыг яагаад банкаар хийлгэх шаардлагатай байдаг вэ?

-Харилцагч нэг дороос санхүүгийн бүх үйлчилгээг хамгийн хямд үнээр авах боломж бүрддэгээрээ банкаар даатгал хийлгэх нь илүү давуу талтай.  Банкны хувьд үзүүлж буй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр төрлийг нэмэгдүүлж, нэмэлт орлогын эх үүсвэртэй болдог бол даатгалын компаниуд банкны өргөн сүлжээ, дэвшилтэт технологи бүхий дэд бүтцийг ашиглан үйл ажиллагааны нэмэлт зардалгүйгээр шинэ зах зээл дээр ажиллах боломжтой болдог. Уг үйл ажиллагаанаас хэмнэсэн тэрхүү зардлаа харилцагчийн төлөх даатгалын хураамжаас суутгаснаар харилцагч зах зээл дээрх үнээс илүү хямдаар даатгалд хамрагдах боломж бүрддэг. Банк болон даатгалын нэгдэл буюу Bank + Insurance гэсэн хоёр үгийн нийлэмжээс үүссэн Банкашуранс (Bancassurance) гэх энэхүү үйлчилгээ нь банк өөрийн салбар нэгжээр дамжуулан банкны харилцагч нарт даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санал болгон ажиллахыг хэлж байгаа юм. Банкашурансын үйл ажиллагаанд гурван тал (харилцагч, банк, даатгал) оролцож, тэдгээрийн харилцааг зохицуулж байдаг бөгөөд бүх оролцогч талуудад ашиг тустай үйлчилгээ гэдгээрээ онцлогтой.

Банкны хувьд даатгалын бүтээгдэхүүн зарж борлуулсныхаа төлөө зөвхөн шимтгэл авдаг ба даатгалын үндсэн үйл ажиллагаа болох хураамжийн хувь хэмжээг тогтоох, нөхцөл боловсруулах, ялангуяа нөхөн төлбөртэй холбоотой ямарваа нэг шийдвэр гаргах болон түүнд нөлөөлөх боломжгүй байдаг. Таны сонголтыг хөнгөвчлөхийн тулд банк хамгийн сайн гэсэн даатгалын компаниудтай хамтран ажиллах гэрээ байгуулан санал болгож, цогц үйлчилгээг нэг дор үзүүлдэг юм. Даатгал болон банкны нэг адилхан тал нь хоёулаа харилцан итгэлцлийн хүрээнд ажилладаг. Тиймээс нэг талаас үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага харилцагчийн итгэлийг дааж, хариуцлагатай хандах, нөгөө талаас харилцагч даатгалын компаниа маш няхуур, зөв сонгох нь чухал юм.