Эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болбол ямар вэ!

Эмэгтэй Ерөн­хийлөгчтэй болъё. Азиас эмэгтэйчүүдийн сонгох эрхийг зөвшөөрсөн анхны улсынхаа хувьд эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болцгооё. Жендэрийн мэдрэмж, хүйсийн тэгш эрх ярьдаг болсон цагт адаглаад “гоё” харагдана.

Сүүлийн хоёр ч парламентад эмэгтэйчүүдийн идэвх оролцоо сайжирсан, парламентад сонгогдох эмэгтэй гишүүдийн тоо нэмэгдсэн зэргийг харвал эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болох нь ердөө л цаг хугацааны асуудал гэлтэй. Магадгүй улс орны талыг эзэлдэг залуусын сонгуулийн оролцоо, идэвхийг нэмэгдүүлэх гол алхам нь ч энэ байж мэдэх юм. Төрийн тэргүүнээр эмэгтэй хүн сонгогдох цаг нь болоогүй гэж “судлаачид” ярьдаг. Гэхдээ энэ бол тусдаа асуудал. Цаг нь болоогүй гэдэг нь дорнын онцлогтой Монгол Улсад эрчүүдээ хүндлэх, эмэгтэйчүүдэд өгөгдсөн тусгай соёлын ялгаанаас өөр юу ч биш юм.

Сүүлийн парламентад сонгогдсон гишүүдийн тоо, Засгийн газарт сайдын алба хашиж буй хүмүүсийн тоо ч нэмэгдэж байна. Монголчууд эцгийн эрхт ёстой ард түмэн. Тийм ч учраас олон жилийн турш тогтсон нийгмийн стереотайп өөрчлөгдөхөд тийм ч амар биш. Эрэгтэй хүн, эмэгтэй хүн хоёр нийгэм дээр яг адилхан алдаа гаргахад эмэгтэйчүүдийн алдааг хүмүүс илүү тод анзаарч хардаг. Хэдийгээр Монгол Улс Азийн бусад улс орнуудыг бодвол барууны нөлөө /үндсэндээ Оросуудын нөлөө/ орсон гэдэг ч ертөнцийг үзэх үзэл, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн асуудал дээр уламжлалт буюу харьцангуй дорнын онцлогоороо хардаг учраас улс төр дэх эмэгтэйчүүдийн оролцооны асуудалд эмзэг хандсаар ирсэн.

Хэрэв эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болбол улс төрийн нарийн асуудалд илүү уян хатан шийдвэр гаргаж мэднэ. Дөнгөж саяхан У.Хүрэлсүх сайд суудлаасаа буухаас өмнө Ерөнхийлөгчийг ёдорч тэр ёдролт нь төрийн тэргүүн нь индэр дээрээс хэрүүлийн үг шидэх дээрээ тулсан асуудалд эмэгтэй хүн ямар хандлага гаргах байсан бол. Төв талбай дээр өөрийгөө шатаасан иргэний араас хүний эрхийн мэдрэмжтэй ямар ч үг өгүүлбэр хэлээгүй төрийн гурван өндөрлөгийн аль нэг нь эмэгтэй байсан бол яах байсныг бид хэлж мэдэхгүй. Бүх ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгчийн хувьд магадгүй эмэгтэй хүн нарийн мэдрэмжтэй хандаж мэднэ. Сонгуулиас сонгуулийн хооронд нам дотроо хагаралддаг улс төрийн бүлэглэлүүдийн лоббиг магадгүй эмэгтэй хүн илүү соргогоор мэдэрч ч болох юм.

Нэг хэсэг квот ярихаар уурладаг байсан ард түмэн өнөөдөр УИХ-ын сонгуулийн хуульд эмэгтэйчүүдийн квотыг тусгаж одоо бүр энэ тоогоо нэмэгдүүлэхийг хичээх, ярих болжээ. Өнгөрсөн 2020 оны УИХ-ын сонгуульд 606 хүн нэр дэвшсэнээс 151 нь эмэгтэй байж, үүнээс 13 нь УИХ-ын гишүүн болоод байна. Энэ бүгдийг харахад эмэгтэйчүүдийн оролцоо тал дээр бид нэг үеэ бодвол ахиц гаргажээ. Нийгмийн хэрэгцээ, шаардлагын хувь эмэгтэй хүн төрийн тэргүүн болох цаг нь болсон мэт харагдана. Ардчиллын галыг тулгандаа ноцоосон ард түмэн эмэгтэй хүн Ерөнхийлөгч болох, эсэх тухай орчин цагт маргалдана гэдэг утгагүй хэрэг. Харин нийгэм бэлтгэгдсэн үү гэдэг өөр хэрэг. Энэ бол жендэрийн мэдрэмж, хүний эрхтэй огт холбоогүй асуудал. Нийгмийн байгууллын хувьд дорнын Монгол Улс эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст хандаж ирсэн түүхэн уламжлалаар л энэхүү асуудалд хандаж байгаа.

Магадгүй ирэх сонгуулиар эмэгтэй хүн нэр дэвшээд сонгогдвол уншигч та битгий гайхаарай. Сүүлийн 12 жилийн гурван сонгуульд эмэгтэйчүүдийн оролцоо нэмэгдэж, парламентын эмэгтэй гишүүдийн тоо, Засгийн газрын гишүүн эмэгтэйчүүдийн тоо нэмэгдэж байгаа гэдэг нь нэг зүйлийг хэлээд л байгаа хэрэг. Магадгүй улс төрийн сонгуулийн идэвхгүй болсон Монгол Улсад эмэгтэй хүн нэр дэвших нь шинэ өнгө, шинэ төрх байж болох юм. Өөрсдийн оролцоогоо хангаж чадахгүй явсаар ирсэн залуучууд эмэгтэй улстөрчдөд “соргог” хандаж магадгүй. Өнгөрсөн 2017 оны сонгууль ч үүний тод жишээ байсан. Дэвшсэн хүмүүс нь таалагдаагүй учраас шинэ өнгө, шинэ дүрийг илэрхийлсэн ард түмний 18.6 мянга нь нэр дэвшигдээс хэнийг нь ч сонгохгүйгээр “цагаан сонголт” хийсэн юм. Ийм байхад эмэгтэй хүн яагаад Ерөнхийлөгч болж болохгүй гэж...