АН-ын хагарал Америкт хүрэв буюу цаашид юу болох вэ!

Ардчилсан нам хоёр хуваагдав. Эрдэнийнх эсвэл өөр хэн нэгнийх. Эрх баригч намдаа идэш болох нь. Чухам ийм хардлага байсан болохоор “Ардчилсан” намынхан төв талбай дээр өлсгөлөн зарласан. Ардчилсан намын өлсгөлөн одоо ч дуусаагүй байна.

Өлсгөлөн дуусаж, парадокс арилаагүй байгаа энэ цаг үетэй зэрэгцэн АНУ-д нэгэн үйл явдал олны анхаарлыг татав. АНУ-ын Сенатын танхимын гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга Марко Рубио АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн даргад Монголын ардчиллыг аварч үлдэх тухай өргөх бичиг барьжээ. Биднийг сонгуулийн ашиг хонжоо, өнөө маргаашийн үр дүнг хүлээн маргалдаж байх хооронд Америкт биднийг ардчиллаа хөл дороо гишгэлээд дэвсэж байгаа мэт дүгнэж байна.
 

ЯНКУУДЫН ДҮГНЭЛТ

Талбай дээр чухам юу өрнөөд, тавилан нь хаашаа эргэх гэж байгааг түр азнаад Америкууд чухам юу гэж дүгнэх гэж байгаад анхаарлаа хандуулъя. АНУ-ын Сенатын танхимын нэр бүхий гишүүд Монголын ардчиллыг хамгаалж үлдэх тухай асуудлаар тус улсын Төрийн нарийн бичгийн даргад өргөх бичиг гаргажээ. Сүхийн талбай дээр нэр бүхий гишүүд сонгох, сонгогдох эрхээ хамгаалан суулт, “өлсгөлөн” зарлах тухай зарлаж байгаатай энэ бүхэн давхацдаг. Дээрх өргөх бичгийг АНУ-ын Сенатын танхимын Гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга Марко Рубио, Сенатын танхимын гишүүн Патрик Лихи нар гаргажээ. Тэд өргөх бичигтээ “АНУ-нь Монгол Улсад ардчиллыг бэхжүүлэх хувиршгүй сонирхолтой юм. “Монгол Улсын хууль тогтоох байгууллага, шүүх засаглал, мөн Ерөнхийлөгчийн санал гомдол дагуулсан сүүлийн үеийн үйлдлүүд нь  улс төрийн хямралыг бий болгоод байна. Энэ нь ирэх зургаадугаар сарын 9-ний өдөр болох Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгууль шударга явагдаж чадах эсэхэд эргэлзээ төрүүлж байгаа юм” гэж дүгнээд цааш нь “...АНУ-ын Олон улсын Хөгжлийн агентлагтай хамтран ажиллаж богино хугацаагаар олон улсын ажиглагч багийг санхүүжүүлэн Монголын ард түмний сонгох, сонгогдох эрхийг нь үгүйсгэх оролдлого гарвал баримтжуулахыг уриалж байна” гэж дурджээ.

Ардчилсан намын нэр бүхий гишүүд талбай дээр өлсгөлөн зарлах мэдэгдэл гарсны дараа өдөр нь АНУ-ын Сенатын  танхимын дээрх гишүүд АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга өргөх бичиг барив. Бид сонгуулиас сонгуулийн хооронд тогоондоо л хэрэлддэг байсан бол одоо өөр болжээ.

Авторитар шинж чанартай хоёр том хөршийн дунд сонгуулийн тогтолцоогоо, ардчилсан чиг баримжаагаа хадгалж ирснийг барууныхан ч, АНУ-ч үнэлсээр ирсэн. Гэвч дээрх өргөх бичиг нь хоёр том эргэлзээг АНУ-д үүсгэж орхилоо. Монгол Улс АНУ-ыг гуравдагч хөршөө гэж тодорхойлон, иж бүрэн стратегийн түншлэлд шилжээд удаагүй байна. Энэ хугацаанд Монгол Улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүнд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх эсэх тухай яригдаж байхад ардчилсан намын асуудал Төрийн нарийн бичгийн даргад хүрчихлээ. Хамгийн гол нь Зүүн Өмнөд Азийн бүс нутагт маргаан дагуулсан арал, түүнчлэн БНХАУ-ын гадаад бодлоготой хамаарах хэд, хэдэн асуудал дунд Монгол Улсын ардчилсан намын асуудал “хавчуурга” болон хүрсэн нь энэ. АНУ-д Монгол Улсын Ардчилсан нам гэхээс илүү бүс нутгийн улс төрийн нөхцөл байдал Монгол Улсад нөлөөлж байгааг тодорхойлох л үндсэн зорилго бий. Энэ утгаар нь харахад Ардчилсан намд АНУ анхаарч байгаа мэт харагдаж болох ч гүнзгий утгаараа бүс нутгийн асуудал Монголд ч байгаа гэдгийг харуулах дипломат зальжин арга байсныг онцлон тэмдэглэх нь зүй.

Яг энэ өргөх бичгийн тухай асуудлаар олон улсын мэдээллийн агентлагуудаар мэдээлж байх цаг мөчид Ардын намын зүгээс ч дараах мэдэгдлийг хийгээд амжив. Ардын намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгалан “АНУ-ын Сенатор Марко Рубио-д нөгөө Мьянмарын цэргийн хунтад зөвлөгөө өгдөг, АН-д зөвлөгөө өгч байгаа DCI компани 47.6 мянган ам.доллар төлсөн баримт, линк нь энэ байна. Мөнгө төлж улс орноо дэлхий даяар муухай харагдуулах сонирхол хэнд байна аа!” гэж фэйсбүүк хуудаснаа жиргэсэн байв.

МОНГОЛЫН АРДЧИЛАЛ АМЕРИКТ ХҮРТЭЭЛТЭЙ ЮУ...

Үнэндээ ямар ч хүртээлгүй. Хүртээлгүй байсаар ирсэн нь Хойд Америкийн жижиг үндэстнүүд улс төрдөө хэрхэн хандаад одоо ямар замналаар явж байгаагаас тодорхой харж болно. Гагцхүү үүнд нэг л ньюанс байгаа нь улс төр болон эдийн засгийн багтаамжаараа АНУ-ын хаана ч хүрэхгүй Монгол Улс стратегийн иж бүрэн харилцаанд хүрсэнд оршиж байгаа. Үүний цаана чөлөөт худалдааны гэрээ гээд олон талын асуудал яригдана. Сенатын танхимын хоёр гишүүн их гүрний бүх асуудалд оролцох гэсэн амбицтай холбоотой болохоос Монголын ардчилалд санаа зовсонтой огт холбоогүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ний нуугүй хэлэхэд Монголын дотоодод өрнөөд буй улс төрийн асуудал Ардын нам, Ардчилсан намын гишүүдэд л хамаатай болохоос нийт улс үндэстний асуудал биш. Ардчилсан намыг өмчлөгчид одоо олон болжээ. Нэгэн цагт эрх мэдэлгүй, намын байрныхаа гадаа хашхирч явсан МоАХ “эрх мэдлийн” цулбуураас атгамагцаа Ардчилсан нам бол манай нам гэж “бодох” болов. Нэгэн цагт зүг чиг тодорхойлж яваад өнөө цагийн өнгөнд жаазлагдсан “Алтан гадас” манайх байсан гэж “ гуних” болов. Нэгэн цагт “эрх мэдэлгүй” ч тараан байршуулагч байсан “Шонхор” фракц МоАХ-тайгаа нэгдээд манай л нам гэж “гөрдөх” болов. Эрх мэдэлгүй ч үеийн үед нам дотроо зайрмаг долоосоор ирсэн МҮДН манай нам л даа гэж мэлзэж байна. Фракцууд дотроо төөрч байх хооронд намын тамга нь талийж одсон нь хуучраагүй шинэ түүх. Ардчилал гэдэг бол ил тод, нээлттэй, эрх чөлөөтэй, хэн нэгэн хүний амьдрал хэн нэгний автороор зурагддаггүй тийм нийгмийг хэлнэ. Өнөөдөр фракц болж толхилцоод байгаа субъектууд 30 жилийн өмнө чухамдаа үүний төлөө тэмцсэн. Гэвч эрх мэдлийн төлөө фракцаа, намаа, үзэл баримтлалаа ч мэдэхээ байсан нь “ардчилал” гэдэг бол чухамдаа “сөрөг хүчин” юм гэсэн ойлголтыг төрүүлээд байна.

Хэрэв үнэхээр ардчиллын малгайтай ах нар ардчиллын төлөө л байдаг юм бол энэ намын өмнөөс хэн ч дэвших, хэн ч өрсөлдөх эрхтэй. Гэтэл энэ ашиг сонирхол хэний таалалд нийцээд, хэний таалалд нийцэхгүй байна вэ. Энэ асуултыг л бодох хэрэгтэй. Хэрэв ойрын 30 жилдээ мөнхийн сөрөг хүчин байх гээгүй л юм бол коммунист системд ардчиллыг төсөөлөөд, түүгээрээ эрх мэдлийн гишгүүр хийж буй 50-иас дээш насны “авторууд” идэр залуу үедээ зай тавьж өгөх хэрэгтэй. Эрх мэдлийн гинжин хэлхээнд тэд ардчиллаар дамжин хүрсэн байж болох ч “ардчиллын” мөн чанарыг энэ нийгэмд хүмүүжсэн залуус нь үүрч гарах ёстой. Энэ бол аливаа нийгмийн бичигдээгүй дүрэм.

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН