Бондын ”ӨР”-өө ард түмнээр төлүүлэх нь ШУДАРГА ЯВДАЛ УУ

Манай улсын эдийн засаг нэлээд хүнд байдалтай байгаа тухай улс төрчид ч, иргэд ч ярих болжээ. Жижиг дунд бизнес эрхлэгчид хаалгаа барьж, Улаанбаатарын гудамжаар ажил хайсан иргэд холхисоор. Харин улс төрчид аль нэг улсаас зээл тусламж авч, эдийн засгаа сайжруулах тухай ярьсаар байгаа юм.

Мэргэжлийн Засгийн газар ажлаа хүлээж авсны дараахан эдийн засгийн үр ашиггүй зардал, төслүүдийг зогсоох, тодорхой түвшинд хасалт, таналт хийх тухай мэдээлсэн. Үүнийг олон нийт нэлээд эсэргүүцсэн боловч ард иргэдэд аль болох бага ачаа үүрүүлнэ гэдгээ тухайн үед Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат мэдээлж байсан.

Тэрбээр энэ сарын 6-нд орон нутгийн удирдлагуудтай уулзах үеэрээ “Монгол Улс 2017 оны эхний улиралд 580 сая долларын өр төлнө. Засгийн газар энэ өрийг саадгүй, эдийн засагтаа дарамт болохгүйгээр, ачааллыг нь ард түмэндээ үүрүүлэхгүйгээр төлөх гарц шийдлээ олсон, хугацаандаа төлнө” хэмээж байсан билээ.

БНХАУ-аас авахаар яригдаж байсан 4,3 тэрбум ам.долларын зээлийн сураг одоо болтол гараагүй. Монгол Улсын Засгийн газар чухам ямар мөнгөөр бондын өрөө төлөх гэж байгааг ард иргэд сэтгэл зовнин хүлээж буй.

Өнөөдөр УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан, Н.Оюундарь нар Төрийн ордны В танхимд эдийн засгийн хүндрэлийг давах уриалгыг дэмжин төр засагт 100 сая төгрөг хандивлаж буйгаа мэдэгдлээ.

Энэ талаар УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан "Ард иргэдийн гаргасан уриалгад нэгдэж байна. Монгол Улс гуравдугаар сард 580 сая долларын өр төлнө. 580 сая долларыг төлсний дараа амьдрал үргэлжилнэ шүү дээ. Тиймээс эдийн засгийн хүнд үед хувиасаа 100 сая төгрөг хандивлаж байна. Бусад бизнес эрхлэгчид энэ уриалгад нэгдэхийг мөн уриалж байна" гэв.

Мөн энэ сарын 30-нд ахмад эдийн засагч Б.Осоргарав хэвлэлийн хурал зарлаж, 10 сая төгрөг 10 адуу, алтан бөгжөө улсдаа хандивлаж, уриалга дэвшүүлсэн байна.

ЖИРИЙН ИРГЭД ЭНЭ УРИАЛГЫГ ХҮЛЭЭЖ АВАХ БОЛОМЖТОЙ ЮУ?

Монгол Улсын өрхийн амжиргааны түвшний 2016 оны аравдугаар сарын судалгаагаар,

• 300.0 мянган төгрөгөөс доош орлоготой өрх 124.0 мянга, энэ хэмжээний зарлагатай өрх 79.2 мянга,
• 300.0-500.0 мянган төгрөгийн орлоготой өрх 153.3 мянга, энэ хэмжээний зарлагатай өрх 143.9 мянга,
• 500.0-900.0 мянган төгрөгийн орлоготой өрх 273.0 мянга, энэ хэмжээний зарлагатай өрх 286.0 мянга,
• 2100.0 мянган төгрөгөөс дээш орлоготой өрх 31.9 мянга, энэ хэмжээний зарлагатай өрх 42.2 мянга байна хэмээн гарчээ.

2015 оны байдлаар Монгол Улсын нийт өрхийн,

• 0.28 хувийг чинээлэг,
• 14.39 хувийг өндөр орлоготой,
• 19.97 хувийг дунд орлоготой,
• 42.04 хувийг бага орлоготой өрх эзэлж байсан бол нэн ядуу өрх нийт өрхийн 23.33 хувийг бүрдүүлж байгааг Үндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн судалгаанд дурьджээ.

Нийт өрхийн талаас илүү хувийг бага орлоготой, нэн ядуу өрх эзлэж буй нь энэ судалгаан дээрээс харагдаж байна. Тэгэхээр Хөгжлийн банкны зээлсэн 580 сая долларыг жирийн иргэн төлөх тухай бодно гэдэг юу л бол!!!

Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн өнгөрөгч оны есдүгээр сард Монгол Улсын өнөөгийн эдийн засгийн байдлыг мэдээлэв.

Тэрбээр, өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд мөнгөний нийлүүлэлт 85 гаруй хувиар эдийн засгийн өсөлтөө давсан байгаа нь мөнгөний алдаатай буруу бодлого хэрэгжүүлснийх хэмээсэн.

Гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгө 2014 оноос эхлэн буурч, 2016 оны хоёрдугаар сард хамгийн доод түвшиндээ буюу 655 тэрбум төгрөг болж буурсан бөгөөд өнгөрсөн дөрвөн сарын дотор 839,2 тэрбум төгрөг болж 183,7 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь мөнгөний хомсдлыг нэмэгдүүлжээ.

2016 оны эхний зургаан сарын байдлаар,

• Дотоодын нийт хадгаламж 7,9 их наяд,
• Зээлийн өрийн үлдэгдэл 12 их наяд,
• Макро эдийн засгийн тэнцвэр 4,1 их наяд төгрөгөөр алдагдсан байна.

Нөгөөтэйгүүр, банкны системийн чанаргүй болон хугацаа хэтэрсэн зээл 1,9 их наяд төгрөг буюу нийт олгосон зээлийн 15,5 хувьд хүрч, 2011 оныхоос 11,6 дахин өсчээ.

2011 онд манай улсад 4,62 тэрбум ам.долларын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалторж ирж байсан нь жил дараалан буурсаар 2015 онд 110,2 сая ам.доллар болж, 41,9 дахин буурчээ. Мөн энэ оны эхний 6 сарын байдлаар гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 35 сая ам.доллар болж буураад байна.

Монгол Улс 23,5 тэрбум ам.долларын ӨРТЭЙ

Энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар манай улсын нийт гадаад өр 23,5 тэрбум ам.доллар буюу өнөөгийн ханшаар тооцвол 49,7 их наяд төгрөг аж.

Сүүлийн гурван жил дараалан Нэгдсэн төсвийн орлого 1 их наяд гаруй төгрөгөөр тасарч, жил бүр  2-3 удаа тодотгол хийж ирсэн байна.

Монгол Улсын нэгдсэн төсөв дөрвөн жил дараалан их хэмжээний алдагдалтай гарч байгаа нь манай улсын эдийн засаг хямарсантай, нөгөө талаас татвар төлөгчдийн мөнгийг үр ашиггүй, үрэлгэн зарлагадаж ирсэнтэй шууд холбоотой юм.

Нэгдсэн төсвийн 2 их наяд төгрөгт хүрээд байна.

Энэ бүгдээс харахад Монголын бизнес эрхлэгчид 100,100-н сая төгрөг хандивлаад ч улсынхаа 23,5 тэрбум.ам долларын өр барагдах боломжгүй аж.

БОНДЫН 580 САЯ ДОЛЛАРЫГ ХЭН ТӨЛӨХ ЁСТОЙ ВЭ БУЮУ ХӨГЖЛИЙН БАНК

2012 оны есдүгээр сарын 15-ны өдөр Засгийн газраас олон улсын зах зээлд үнэт цаас гаргах тухай тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн барих шийдвэр гарчээ.

Энэхүү шийдвэр гарсны дараа олон улсын томоохон хөрөнгө оруулалтын банкуудад саналаа тавьсан байдаг.

Нийт 13 банк оролцох хүсэлт ирүүлснээс олон улсын дөрвөн банкыг андеррайтераар, мөн дотоодын нэг банкыг хамтын менежерээр сонгон бонд гаргах ажлыг эхлүүлжээ.

2012 оны 11 сарын 22-ноос 27-ны хооронд Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяраар ахлуулсан Засгийн газрын болон Монголбанк, Монгол Улсын Хөгжлийн банкны холбогдох албаны хүмүүс АНУ, Англи, Герман, Хонг-Конг, Сингапур гэсэн таван орны хөрөнгө оруулагчидтай нийт 60 гаруй удаагийн уулзалт зохион байгуулжээ.

Ийнхүү 2012 оны 11 сарын 28-ны өдөр Чингис бондыг дараах нөхцөлтэйгөөр олон улсын 300 гаруй хөрөнгө оруулалтын байгууллагад арилжаалсан байна.  

Хүүгийн төлөлт хагас жилд нэг удаа хийгдэх бөгөөд эцсийн эргэн төлөлт 500 сая ам доллар 2018 оны 12 сарын 5-нд, мөн нэг тэрбум ам доллар 2022 оны 12 сарын 5-нд тус тус хийгдэх аж.

Тодруулбал, Хөгжлийн банкны зээлсэн 580 сая ам.долларыг 2017 оны гуравдугаар сарын 21-нд Засгийн газар эргэн төлөх гэж байгаа нь энэ юм.

ХӨГЖЛИЙН БАНКНЫ ХУУЛЬ БУС ЗАХИРАН ЗАРЦУУЛАЛТ

Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал асан Н.Мөнхбат, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Б.Шинэбаатар нарыг өнгөрөгч оноос АТГ-аас саатуулан шалгаж эхэлсэн.

Мөн Эдийн засгийн хөгжлийн яамны сайд асан Н.Батбаярыг эрх мэдлээ хэтрүүлсэн, төсвийн хөрөнгийг үрэгдүүлсэн хэрэгт саатуулан шалгаж байсан ч эрүүл мэндийн улмаас батлан даалтад гаргасан байдаг.

Уг хэрэгтэй холбогдуулан Хөгжлийн банкинд санхүүгийн томоохон шалгалт оруулснаар бондын мөнгөний захиран зарцуулалттай холбоотой маш олон ноцтой баримтыг ил болгосон юм.

БАРИМТ:

• Төсөл хэрэгжүүлэгч аж ахуйн нэгжүүдийн сонгон шалгаруулалт тодорхойгүй, зээл олголт холбогдох хууль журамд нийцээгүй, зээлийн эрсдлийн ямар ч судалгаагүй.
• Зээл авсан этгээд чухам юунд хэрхэн зарцуулж байгаад гүйцэтгэлийн хяналт тавьдаг механизм алдагдсан.
• Барьцаа хөрөнгө нь барьцгүй, зээл эргэн төлөгдөх эх үүсвэр нь тодорхойгүй, зээлийг тэмдэглэхгүй явсаар өдийг хүрсэн.
• Засгийн газар УИХ-ын бүрэн эрхэд халдаж, УИХаас батлаагүй, хэлэлцээгүй асуудлыг санхүүжүүлдэг хууль бус практик тогтсон.
• Яармаг дахь орон сууцны хорооллын санхүүжилтийг Засгийн газрын тогтоолгүй, УИХ-аар батлуулалгүй хууль бусаар гаргасан байжээ.
• Хөрөнгийн биржид 1.49 сая ам.долларын зээл олгосон нь хууль зөрчсөн үйлдэл юм.
• Тус банкны ТУЗ нь 2014 оны хоёрдугаар сарын 26-ны өдрийн тогтоолоор нийт орон тоог 168 болгон нэмэгдүүлжээ.
• “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам долларыг Хөгжлийн банкинд ам доллараар байршуулаагүйгээс эргэн төлөлтийн нийт хүүгийн зөрүүнээс Засгийн газар 694 тэрбумын алдагдал хүлээсэн.
• “Блүүмберг” телевизтэй хамтран ажиллахаар 1.8 сая ам долларын гэрээ хийсэн,
• Хөгжлийн банкны албан хаагчдын цалингийн зардал 2011 онд 373.8 сая төгрөг байсан бол 2015 оны жилийн эцсийн байдлаар 4 тэрбум 700 сая төгрөг болж өсчээ.
• Гүйцэтгэх захирал асан Н.Мөнхбатын Хонгконгт чуулга уулзалтад оролцох гурав хоногийн нийт зардал 8 сая 691,703 төгрөг, нэг хоногийн буудлын төлбөр 786 ам доллараар төсөвлөгдсөн.
• 2013 онд Эдийн засгийн хөгжлийн сайд асан Н.Батбаяр Хятадад айлчлахад дагалдан явах орчуулагчийн нэг хүний хоногийн зочид буудлын төлбөрт хоёр сая 908,350 төгрөг, бусад зардалд 5000 ам доллар төсөвлөжээ.
• 2013 онд 233.2 сая, 2014 онд 198.5 сая, 2015 онд 27.6 тэрбум төгрөгийн шууд худалдан авалт тендер сонгон шалгаруулалтгүйгээр хийсэн байна.
• “Шинэ төмөр зам” төслийн ажлын хуулийн зөвлөх үйлчилгээнд 3.2 сая ам доллар, техникийн зөвлөх үйлчилгээнд 3 сая ам доллар, санхүүгийн зөвлөх үйлчилгээнд 1.6 сая ам доллар, ХААН банкны зээл, хүүгийн төлбөрт 6.5 сая ам доллар гаргасан.
• “Монголын төмөр зам” ТӨХК-ийн төслийн санхүүжилтэд сард дунджаар 120 сая төгрөг, гадаад улсад оюутан сургах зардалд 112.6 сая төгрөгийг дур мэдэн гаргажээ.
• Тавантолгойн цахилгаан станц төслийн техникийн зөвлөх үйлчилгээнд 935 мянган. доллар, санхүүгийн зөвлөх үйлчилгээнд 729 мянган ам.доллар, хуулийн зөвлөх үйлчилгээнд нэг сая 414 мянган ам.доллар зарцуулсан байна.
• Хөгжлийн банкны удирдлагууд гоё дээл өмссөн хэмээн 3.5 сая төгрөгийн урамшуулал ажилтандаа олгожээ.

Энэ мэт хууль бус зардал гаргасан Хөгжлийн банкны зээлийг өнөөдөр Засгийн газар төлөхөөр иргэдийнхээ бүсийг чангалж, төсвөө хэмнэж сууна. Хууль бус зүйл хийсэн бол хариуцлага хүлээлгэдэг тогтолцоо монголд алга. Тэр дундаа улс төрийн хэрэгтнүүд улсаа, ар иргэдээ хохироочихоод хээв нэг амьдарч явна. Уг нь Монголын төр иргэдийгээ улсаа авраач гэж уриалахын оронд хэрэг хийсэн нэгэнд нь хариуцлага тооцох учиртай юм. Хөгжлийн банкны өрийг төлье хэмээн уриалж байгаа бизнесмэн, ард иргэд ч нэгийг тунгаах хэрэгтэй биз ээ.

Б.Энх-Уянга

www.zindaa.mn