Монгол ёс: Арван цагаан буян

Өнөөдрөөс эхлэн бямба гараг бүр манай Zindaa.mn сайт монгол түмнийхээ олон зуун жилийн ёс заншлаас уншигч танд тогтмол хүргэж байх боллоо. Ардынхаа зан үйлийг хойч үе, залуучууддаа  сорчлон шилж өвлүүлэхэд бид өнөө үед онцгойлон анхаарах шаардлагатай болж байна. Шинэчлэл, даяарчлал гэдэг нэрээр туйлшран, хүнийг хүндлэх, дээдлэх, амьдралыг гэгээн сайхнаар харах явдал улам бүр хомсдсоор байгаа энэ цагаан зайг нөхөхөд манай нийтлэл зориулагдах болно. Монгол ёс гэгч бидний өв соёл, үнэт баялаг, аман билэг, ариун заншил юм. Монгол ёсоо сүлд болгон тахиж, монгол удмынхаа үр садад захиж явах нь ялангуяа аав ээж, ер хэний ч болов амин зүрх, ариун сэтгэлийн дуудлага, даллага байх учиртайг мэргэн уншигч та болгоох буй за. Ингээд эхний дугаартаа бид Арван цагаан буян, арван хар нүглийн тухай толилуулъя.

Арван цагаан буян 

1.  Хорхой шавьжнаас аваад алив амьтны амь хөнөөхийг цээрлэж, аврал өршөөх арга замыг барин дагах

2.  Юм өгөөгүй харамласан хүнд гомдохгүй, авахыг бодолгүй, харин өөрөө өгөх

3.  Буруу харилцахыг тэвчин, зүй зохисыг эрхэмлэх

4.  Хов зөөх, хутган үймүүлэхийг жигшин, хүлээцтэй, тайван, амирлангуйг хичээнгүйлэх

5.  Худал хэлэхийг цээрлэж, шударга занг эрхэмлэх

6.  Ширүүн үг, хэрцгий яриаг цээрлэж, нийлэмжтэй зөөлөн харилцах

7.  Ашиг хонжоо хичээсэн далд зальхай үгийг тэвчээд, чин сэтгэлийн үгийг ил тод хэлж байх

8.  Бусадтай арцалдах, элдэв хорт сэтгэлийг үл агуулан чин сэтгэлийн үгийг ил тод хэлэх

9.  Хомхой шунаг сэтгэлийг цээрлэж, бусдыг хайрлах, өрөвдөх, туслах сэтгэлийг барих

10.  Аливаа хүний эсрэг элдэв буруу үзэл бүхнийг тэвчээд, эвсэг зөөлөн, хүнлэг сэтгэлийг баримтлах

Арван хар нүгэл

Биеэр үйлдэж, сэтгэлдээ муу муухай юм бодох нь нүгэл болно. Аливаа амьтныг алах, хулгай дээрэм хийх, хүнийг шулж мөлжих, эдгээр нь биеэр үйлдэж байгаа гурван хар нүгэл болой. Худал хэлэх, хов зөөх, хутган үймүүлэх, загнаж зандрах, гүжирдэн гүтгэх нь ам хэлээр үйлдэж байгаа гурван хар нүгэл юм. Бусдад атаархан жөтеөрхөж илүүүзэх санаа, эд хөрөнгө, эрх тушаал, алдар нэрэнд шунах, хар амиа хичээх, харамлах, бусдад хар санаж хажиглах, үл итгэх зэрэг нь санаа сэтгэлээр үйлдэх дөрвөн хар нугэл болдог.

Zindaa.mn-Үндэсний чөлөөт мэдээллийн портал