Тэд луйварддаг, төр төлдөг жишиг тогтох уу?

“Эрдэнэт Үйлдвэр” Стандарт банкинд 40 сая ам.доллар төлж, олон жил яригдсан өрийг тэглэлээ гэх мэдээллийг албаны хүмүүс өглөө. Хэрэв энэ өрийг төлөөгүй бол “Эрдэнэт Үйлдвэр”-ийн гүйлгээг царцаах, эрх бүхий албан тушаалтнуудых нь гадаадад зорчих эрхийг хязгаарлах, баривчлах, эд хөрөнгийг нь хураах эрсдэл байсан гэв.

Мөн Стандарт банкны тодорхой хувийг БНХАУ-ын Аж үйлдвэр, худалдааны банк эзэмшдэг тул үйлдвэрийн баяжмалыг Хятадууд барьцаалах, Стандарт банк өр төлбөрөө гуравдагч этгээдэд шилжүүлэх зэрэг асуудлууд байсан тул 40 сая ам.доллар төлж, өрийг хаахаас өөр зам байсангүй гэж Шадар сайд Ө.Энхтүвшин, “Эрдэнэт Үйлдвэр”-ийн захирал Х.Бадамсүрэн нар хэлж байна.

Ш.Батхүү бизнесээ  дампуурсан гэж мэдэгдсэн. Төлбөрийн чадваргүй гэдгээ тэр мэдэгдсэн тул Стандарт банкинд төлсөн 40 сая ам.долларыг төрд хэн барагдуулах вэ гэдэг нь асуулт хариулт нэхэж эхэллээ. Энэ мөнгийг төллөө гээд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн үйл ажиллагаа муудчихгүй гэж байгаа ч ингээд л төлчихдөг гэсэн буруу жишгийг тогтоосоор байх уу гэдэг асуудал байна.

Улсын төсөвт үлэмж нөлөөтэй үйлдвэр маргааш, нөгөөдөр хэвийн ажиллах эсэхтэй холбоотой эрсдэлүүд байгаа учраас, засгийн шийдвэрийг нэг талаас ойлгож болох. Гэхдээ нөгөө талд өр тавьж асуудал үүсгэсэн этгээдүүд уснаас хуурай гарч байгаа юм биш биз гэх асуулт дагаж л таарна.

Ш.Батхүү, Д.Сугар, Ч.Ганзориг нарын нэр холбогддог уг асуудлын цаана С.Баяр бий ч гэж яригдаж өнөөдрийг хүрсэн. Өдгөө бизнесийн талбараас арчигдсан “Жаст”-ын зээлэнд “Эрдэнэт Үйлдвэр” баталгаа гаргаж гарын үсэг зурсныг хуурамч гэж манай монгол шинжээч тогтоосон байдаг. Харин олон улсын шинжээчид Д.Сугар нарын гарын үсгийг МӨН гэж тогтоосон талаар хуульч Т.Алтангэрэл өгүүлж байсан юм. Хоригдоод л, суллагдаад л байдаг Ш.Батхүү галыг өөр дээрээ дуудаж, БИ БУРУУТАЙ гэж хэлж байсан ч, тэр олон сая ам.долларын ИХ ӨР-ийг төр төлөх үү, хэн төлөх вэ гэдэг асуудал өнгөрсөн жилүүдэд хариулт нэхэж байв. Тэгвэл таамаглаж байсанчлан ТӨР төлчихлөө.

Өр тавьсан этгээдүүдээр улсыг хохиролгүй болгоно гэх зүйлийг Ө.Энхтүвшин дарга хэлнэ лээ. Тэгж чаддаг бол сайн л байна. Гэвч итгэхэд хэцүү л дээ. Учир нь өнгөрсөн жилүүдэд хууль хяналтын байгууллага уг асуудал дээр дорвитой шийдвэр гаргаж ажиллаагүй юм!

Ер нь бол сая саяар хэмжигдэх ам.долларын төлбөрийг хариуцагч нь Ш.Батхүү биш. Арбитрын маргаан дээр нэхэмжлэгч тал Монголын Засгийн газраас мөнгө нэхэмжилсэн тул засаг төлөхөөс өөр гарцгүй нь нэгэнтээ тодорхой байсныг хэлэх хэрэгтэй байх. Гэхдээ ТӨРИЙН МӨНГӨ-ийг хуулийг гууль болгосон этгээдүүдийн өр төлбөрийг хаахад зарцуулах уг нь хориотой баймаар. Өр тавьсан этгээдүүдээр улсыг хохиролгүй болгоно гэх зүйлийг Ө.Энхтүвшин дарга хэлнэ лээ. Тэгж чаддаг бол сайн л байна. Гэвч итгэхэд хэцүү л дээ. Учир нь өнгөрсөн жилүүдэд хууль хяналтын байгууллага уг асуудал дээр дорвитой шийдвэр гаргаж ажиллаагүй. Шалгагдаад байгаа гэдэг  сүүлдээ хөөн хэлэлцэх хугацаа нь дуусаад хаагдах уу гэдэг асуудал ч хөндөгдөж л байсан.

Өдгөө “Эрдэнэс Монгол”-ын ТУЗ-ийг удирдаж буй Г.Баясгалан Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын хувиар энэ асуудлаар байр сууриа илэрхийлэхдээ “Энэ хэрэг нь Ш.Батхүүд холбогдох хэрэг гээд АТГ-т шалгагдаж байгаа. Ш.Батхүүд холбогдох хэрэг шүүхээс эцэслэгдэж байж гарын үсэг хуурамч эсэхийг тогтооно. Харамсалтай нь, энэ хэрэг АТГ-т шалгагдаад, шүүхэд шийдэгдэхгүй маш их удлаа. Ш.Батхүүд холбогдох хэрэг шийдэгдэхгүй байсан нь тодорхой хэмжээгээр Арбитрын шийдвэр Монголд ашиггүй гарахад нөлөөлсөн гэж бодож байна. Хэрэв шүүхэд шилжвэл, шүүхийн тогтоол гаргах юм бол шийтгэлийн хариуцлага, хэргийн улмаас хохирсон хохирлыг төлүүлэх асуудал шүүхийн шийдвэрээр баталгаажна. Одоо бол хэрэг мөрдөн байцаалтын шатанд шалгаж байгаа учраас эцсийн шийдвэр гараагүй байна. Бидний мэдэж байгаагаар маш удаан шалгагдаж байгаа. Ш.Батхүүд холбогдох хэрэг эцэслэгдвэл маш олон зүйл тодорхой болно” гэж байв. Тэгвэл Төрийн өмчийн Бодлого, зохицуулалтын газрын дарга энэ талаар байр сууриа илэрхийлэхдээ “Энэ яригдаад байгаа өрийг Ш.Батхүү төлөх ёстой” гэж байсан удаатай.

Харин  Ш.Батхүү бизнесээ  дампуурсан гэж мэдэгдсэн. Төлбөрийн чадваргүй гэдгээ тэр мэдэгдсэн  тул Стандарт банкинд төлсөн 40 сая ам.долларыг төрд хэн барагдуулах вэ гэдэг нь асуулт хариулт нэхэж эхэллээ. Энэ мөнгийг төллөө гээд “Эрдэнэт Үйлдвэр”-ийн үйл ажиллагаа муудчихгүй гэж байгаа ч “ингээд л төлчихдөг” гэсэн буруу жишгийг тогтоосоор байх уу гэдэг асуудал байна.  Үнэндээ бол энэ үйлдвэр “саалийн үнээ” биш. Дотоод, гадаад олон хүчин зүйлээс хамаарч үйл ажиллагаа нь урагшлах ёстой үйлдвэр гэдгийг хаа хаанаа санах ёстой. Тодотгоход, сүүлийн 28 жилийн хугацаанд “Эрдэнэт Үйлдвэр” гурван хямралтай нүүр тулсан байдаг.

Нэг дэх хямрал нь тонн зэсийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр 1572 ам.доллар болж, 30 хувиар унасантай холбоотой 1998-1999 оны хямрал байжээ. Уг хямрал нэг жил үргэлжилсэн байдаг.

Хоёр дахь хямрал нь 2008 оны сүүлээр АНУ-аас эхэлсэн санхүүгийн хямрал дэлхийн улс орнуудыг хамарсантай холбоотойгоор металлын зах зээлд ханшийн уналт нүүрлэж, зэсийн үнэ 6955 ам.доллараас 5149 ам.доллар болж 26 хувиар буурсантай холбоотой.

Гурав дахь хямрал нь 2011 оноос 6 жил дараалан дэлхийн зах зээл дээр зэсийн үнэ уналттай байсантай холбон тайлбарлагдаж байгаа юм. Эндээс харахад “Эрдэнэт Үйлдвэр” олон улсын зах зээлээс хамаардаг нь хэнд ч ойлгогдоно. Гэтэл дээрээс нь манай үе үеийн эрх баригчид энэ үйлдвэрт улс төрийн угшилтай хямралын очийг улалзуулсаар өнөөдрийг хүрчээ.