Хэрэгтэй бол 32 байтугай 300 тэрбумыг зарцуулсан ч яадаг юм

Сүүлийн өдрүүдэд Богд Зонхова цогцолбортой холбоотой асуудал дэгдэж, илтэд хөндлөнгийн захиалгат гэмээр мэдээлэл ч цацагдах болов. Дан ганц шавар хөшөөг 32 тэрбум төгрөгөөр барих гэж байгаа мэтээр тэс хөндлөн зүйл ярьж, бичиж байгаагийн цаана үндэстэн хооронд үймээн дэгдээх гэсэн оролдлого байгаа юм биш биз гэх хардлага бий. Тасганы овоон дээр гаднын хөрөнгө оруулалттай зочид буудал барьж байхаар жуулчдыг татах ганц сайхан цогцолбор барьчихад болохгүй зүйл байсангүй.

Үнэн хэрэгтээ тус газрыг хятадууд авчихсан байшин барилга барих гэж байсныг болиулсан гэдгийг албаны эх сурвалж хэлж л байсан. Үүгээрээ аль нэг шашин шүтээд түүнийг мухраар дага гээгүй юм. Шашин шүтэх эсэх нь таны хэрэг бөгөөд Үндсэн хуулиар олгогдсон эрх нь бий. Мөн шавар тоосго босгоод хөрөнгө мөнгө үрэхийг ч дэмжээгүй. Гагцхүү энэ үндэстэн, улс оронд ямар ашиг тустай зүйл байв гэдгийг л өгүүлэхийг зорьсон хэрэг.

Хамгийн гол нь төв Азийн өндөрлөгт орших Монгол Улсад аялал жуулчлал хөгжих боломжтой ч жуулчдыг татах зүйл тун ховор гэдгийг надаар хэлүүлэх юун. Цар тахалгүй цаг тайван байхад жилдээ нэг сая орчим жуулчин ирдэг гэсэн статистик баримт бий. Ингэхдээ Монголд ирж байгаа жуулчдын 90 гаруй хувь нь нүүдлийн соёл иргэншил, түүнийг дагасан өвөрмөц соёл, тухайн улсын шашинг үзэх гэж ирдэг статистик ч байгаа. Түүнээс бус өндөр байшин барилга, хотын түгжрэл үзэх гэж ирдэггүй.

Улаанбаатар хотод ирсэн жуулчин чухам юу үзэх вэ гэвэл төв Гандантэгчинлэн хийд болон Богдын музей зэрэг хэдэн музейгээр орсноор хязгаарлагддаг тухай жуулчид ч ярьдаг, салбарынхан ч ярьдаг. Цар тахлын үед хөшөөнд мөнгө үрэх гэлээ гэнэ, эмнэлэг сургууль барих ёстой гэнэ. Богд Зонхова цогцолборыг тойрч яриагүй сэдэв гэж байхгүй. Энэ цогцолборыг барьчихаар Монгол Улсын сан хөмрөг хоосрох шахам зүйл ярив. Бүр хараалаа, зүхлээ. Улс орны бүрэн бүтэн байдал, өнгө төрх, оршин тогтнох гэдэг зөвхөн эмнэлэг сургуулиар хэмжигдэхгүй. Мөнгөөр ч хэмжигддэг зүйл биш. Уг нь бүрэн улсын төр бодлогын хүрээнд 32 тэрбум төгрөг байтугай 300 тэрбум төгрөг гаргаад энэ мэт цогцолбор барих ёстой. Тэр тусмаа үндэстний зангилаа болсон буддын шашны холбогдол бүхий цогцолбор барихад болохгүй зүйл үгүй. Энэ үндэстний чинь 80 гаруй хувь нь буддын шашин шүтдэг юм шүү дээ.

Өнөөдөр Улаанбаатарын аль өнгөтэй өөдтэй газар Христийн болон бусад шашны сүм хийд олон арваараа босож байхад юу ч дуугардаггүй түмэн гэнэт юу болов. Хаанаас явуулж байгаа дуулиан шуугиан бэ гээд бодох зүйл олон байна. Түүнээс зөвхөн 32 тэрбум төгрөгийн төлөө харамсаж, харааж зүхээгүй гэдэг нь тодорхой харагдана. Дэлхийн улс гүрнүүд ч өөрийн үндэстэндээ байгаа шашин соёл, өвөрмөц ахуй соёлыг ямар ч өртгөөр хамаагүй босгож, бүтээдэг. Эцэст нь үүнийг олон улсад харуулахыг хичээдэг. Тэр ч бүү хэл огт түүх, шашин гээд бахархаад байх эртний түүхгүй ард түмэн хүртэл асар өндөр өртгөөр түүх соёл зохиож, түүнийгээ дэлхий нийтэд сурталчилж, түүгээрээ эргээд мөнгө олох болов.

Гэтэл бид өөртөө байгаа зүйлээ хөрөнгө гаргаад сурталчилан таниулж чадахгүй байгаагийн нэгэн илрэл нь энэ юм. Энд зөвхөн хөшөө босгож, шашин сурталчилах гээгүй, хотын өнгө үзэмжээс эхлээд олон зүйл оршиж байгааг харахгүй байна. Гэтэл тус цогцолборын төслийг царцааж, буцааж байгаа нь харамсалтай. Төр нь гаргасан шийдвэртээ бат зогсож байх ёстой. Иргэд олон нийт ч санаатай санаагүй мэдээлэл даган хошуурах хэрэггүй. Цогцолбор дагасан олон эерэг зүйл бий болохыг анзаарч харахгүй байгаа нь бүр ч харамсалтай. Чухам ямар эерэг зүйл бий болохыг тусгайлан дурдъя.

Нэгдүгээрт

Жуулчдыг татах, улмаар аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх нэгэн салаа мөчир  болох хийгээд үүнийг дагасан худалдаа үйлчилгээ, үйлдвэр эрхлэлт бий болж, ажлын байр ч олноор бий болох байв.

Хоёрдугаарт

Үндэстэн хоорондын эв санааны нэгэн билгэ тэмдэг болно. Аливаа улсын иргэн аль ч цаг үед шашны сургаал, түүний үзэх үзэл дор эв саналаа нэгтгэж ирсэн олон мянган жилийн түүхтэй. Бид харийн дарлалаас салахдаа зөвхөн буу шийдэм агсаагүй. Үүнд буддын шашин, түүний философи өндөр үүрэг гүйцэтгэсэн гэдгийг мартаж болохгүй. Түүхээс хараарай.

Гуравдугаарт

Үнэн хэрэгтээ Улаанбаатарын иргэд, тэр тусмаа залуус чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх агаар орчин бүхий газар тун ховор. Энэ бол өглөө оройдоо зугаалах утга учир бүхий газар болох байв. Хурим найраа хийж, гал голомтоо үүсгэж байгаа залуусаас эхлээд бурхан, тэнгэрээ шүтдэг ахмадууд, наадаж тоглох гэсэн хүүхдүүд гээд найман настай балчираас 80 настай буурлууд чуулах газар байхаар төлөвлөсөн юм билээ.

Дөрөвдүгээрт

Хүүхэд залуус, ирээдүй хойчид үндэсний соёлыг шашнаар дамжуулан өвлүүлэх, үндэстнээ бахархах сэтгэлийг бий болгох газар. Энд зөвхөн хөшөө босгоод орхихгүй, үндэсний уламжлалыг харуулсан маш олон бүтээн байгуулалт хийгдэх зураг төсөвтэй байсан.

Богд Зонхова

Богд Зонховаг зүгээр нэг шарын шашны лам төдийгөөр үзэх нь бий. Тэгвэл энэ хүн буддын шашныг үндэслэгч, шинэчлэгчдийн нэг, эрдэмтэн, улстөрч, стратегич хүн гэдгийг эрдэмтэд баримтаар тогтоож өгсөн. Тэгвэл буддын шашныг шинэчлэгч, гэлүгбагийн ёсыг үндэслэгч Богд Зонхова 1357 онд Төвдийн Амдо мужид, Хөх нуурын Зонх хэмээх нэртэй газар Монгол эцэг, Төвд ээжийн хүү болон мэндэлсэн гэдэг. Зонх гэдэг нь монголчилбал “Газрын хүн”  гэсэн утгатай үг бөгөөд төрсөн нутгийнхаа нэрээр олонд алдаршижээ.

Тэрээр "Таван зэргийг гийгүүлэгч зул, сайтар номлосон алтан эрхи" хэмээх шастир, "Охин тэнгэрийн магтаал",  "Парчингийн тайлбар" зэрэг бүтээл туурвисан. Түүний 18 боть бүтээлээс хамгийн алдартай нь "Бодь мөрийн зэрэг" гэдгийг ч монголчууд мэднэ. Зонхов нь 1417 оноос эхлэн сүм дугана бүтээн, түүний дотор бурхан шүтээн, тахил, хурал номын дэг жаяг, лам нарын хувцас өмсгөлийг хэрхэх тухай асуудлыг шийдэн, буддын шашинд өөрчлөлт хийсэн гэдэг. Өвлийн тэргүүн сарын билгийн тооллын 25-нд шарын шашныг үндэслэгч, их эрдэмтэн Богд Зонховын жанч халсан дүйчэн өдөр тохиодог агаад энэ өдрийг монголчууд "Зулын 25" гэж нэрийдэн эртнээсээ тэмдэглэсээр иржээ.